بخشی از مقاله
چکیده
یکی از پیچیده ترین مسائل در شهرهای جهان نرخ بالای جرم و افزایش ناهنجاری های اجتماعی در آنهاست. تمامی اعمال مجرمانه دارای ظرف مکانی و زمانی خاص هستند. وجود بسترهایی مانند فقر که در دو محور فقر مادی و فرهنگی و ضعف تربیت خانوادگی و شرایط نامتعادل اجتماعی و شرایط فردی که مجموع این عوامل بر وقوع جرم تاثیر می گذارند. کاهش کیفیت زندگی اساس ناامنی را بالا می برد و بزهکاران در این حالت فعلیت بخشیدن به اندیشه های مجرمانه خود خواهند بود. شهرسازی و معماری ساختمان رابطه مستقیم با جرم دارد. از این رو برخی کشورها در حوزه جنایی به گونه ای علمی عمل می کنند و در طراحی شهرها و ساختمان ها برای جلوگیری از بروز جرم و جنایت تاحد ممکن توجه ویژه ای به این موضوع دارند. کیفیت و نحوه معماری مسکن و چگونگی شهرسازی در جوامع مختلف مبین تاثیر گذاری محیط بر بزهکاری است این مقاله با استفاده از روش تحقیق تحلیلی- توصیفی بر آن است تا با مطالعه و بررسی ناهنجاری ها و علل ایجاد جرم و بزهکاری و ارتباط آن با محیط و فضاهای معماری و رویکردهای جلوگیری از ایجاد جرم وجنایت و چگونگی تاثیر محیط به پیشگیری از وقوع ناهنجاری ها و جرم و راهکارهای مواجه با آنها پرداخته و زمینه ساز ایجاد حس امنیت و آرامش در محیط های زندگی گردد. نتایج بدست آمده حاکی از تنش مستقیم مثبت عوامل محیطی بر کاهش میزان وقوع جرایم می باشد . در این راستا نقش سیاست گذاران، متخصصان طراحی شهری را در کاهش احتمالی وقوع جرم از طریق ایجاد محیط هایی امن می توان نادیده گرفت و طراحی محیطی با انجام تغییرات محیطی می تواند در بروز رفتارهای مجرمان و بزهکاران تاثیر بسزایی گذاشت و می توان با طراحی مناسب محل سکونت و کار افراد از جرایم ارتکابی در محیط ساخته پیشگیری کرد.
-1× مقدمه
جرم و جنایت همواره در جوامع انسانی به طور مستمر و چشمگیر وجود داشته و جامعه شناسان و پژوهشگران حوزه اجتماعی همیشه دنبال حل این معما بود ه اند که چرا عده ای از افراد مرتکب جرم و بزه می شوند و هنجارها و قواعد زندگی اجتماعی را نادیده می پندارند؛ در صورتی که اکثر مردم در جوامع مختلف به قوانین و مقررات پایبندند و به آن احترام می گذارند. آمار جرایم ارتکابی در محیط های گوناگون، بیانگر این امر است که مجرمان در ارتکاب عمل مجرمانه خویش، اغلب دارای انتخابی عقلانی بوده و فرصتهای مناسب و کم خطر را برای انجام جرم انتخاب می کنند. بنابراین مجرمان بیشتر مناطقی را برای ارتکاب جرم بر می گزینند، که وقوع جرم در آنها راحت تر بوده و امکان مشاهده و دستگیری آنان در آن مناطق کمتر باشد. این مسئله نشان دهنده ضرورت شناخت مکان به عنوان یکی از عوامل مؤثر در ایجاد فرصت های جرمزا یا تسهیل کننده وقوع آن است. از این رو، می توان با تغییر شرایط جرم زای محیطی و فیزیکی و ایجاد یا تقویت فضاهای قابل دفاع و مقاوم در برابر جرم و مجرمان به میزان قابل توجهی از وقوع جرایم و ناهنجاری های موجود در شهرها کاست - رحمت ،1388،. - 14 امروزه پیشگیری از جرم اهمیت بسزایی نسبت به گذشته پیدا کرده است، زیرا عوامل و انگیزه های ارتکاب جرائم بسیار گسترده شده و پلیس نمی تواند درک محدودی از منشأ و روش های پیشگیری از جرم داشته باشد. به همین دلیل اعتقاد بر این است که فعالیت ها و مشارکت مردمی و آثار اجتماعی آن باید نقش محوری و اساسی، در پیشگیری از جرایم ایفا کند - ولد،1380،. - 4
-2 سوالات تحقیق:
.1-2 جرم و جنایت و رابطه آن با محیط چیست؟
.2-2 طراحی محیط و معماری چگونه از وقوع جرم و جنایت پیشگیری می کند؟
-3 مفهوم جرم:
عبارت است است از اعمالی که سبب نقض قانون، به ویژه قانون جنایی می شود. تخطی از حقوق جنایی در دائره المعارف علوم اجتماعی در تعریف جرم آورده است. زبان روزمره؛ این اصطلاح به نادرست در مورد هر رفتار مغایر با الگوهای پذیرفته جامعه به کار می رود. - ساروخانی ،1370،. - 152 یکی از پیچیده ترین مسائل در شهرهای جهان نرخ بالای جرم وافزایش ناهنجاری های اجتماعی در انهاست تمامی اعمال مجرمانه دارای ظرف مکانی و زمانی خاص هستند به نظر"دورکیم" که احساسات اخلاقی جامعه را علیه مجرم بسیج می کند پدیده ای از قوانین کیفری است. بنابراین جرم را می توان هر عملی دانست که علیه مرتکب شونده اش واکنش مشخصی را که مجازات می نامیم بر می انگیزد - دورکیم ،1369،. - 70 یکی از عوامل مؤثر در وقوع جرم، محیط اجتماع و زندگی است و بررسی موضوعاتی همچون کیفیت و نحوه معماری مسکن و چگونگی شهرسازی در جوامع و شهرهای مختلف یک کشور و یا محله های متفاوت یک شهر مبین تأثیرگذاری محیط بر بزهکاری است. نوع و کیفیت معماری و شهرسازی در کاهش یا افزایش وقوع جرایم تأثیر بسیاری دارد هرچند در تصویب قوانین به این موضوع توجه چندانی نشده است.
-4 جرم شناسی محیطی:
عوامل جرم را میتوان به دو دسته اصلی عوامل درونی - فردی - و عوامل بیرونی - محیطی - طبقه بندی نمود. ازمطالعات پیشین جغرافیای بزهکاری می توان دریافت که در این بررسی ها تأکید بیشتر بر عوامل محیطی - آب، هوا، باد، دما، کوه، دریا، دشت، عرض جغرافیایی و غیره - و تأثیرآن برانسان ورفتاراو بوده است، در حالی که در تحقیقات کنونی، عوامل مربوط به محیط انسانی - اجتماعی - و شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه ومکان جرم می باشد - کلانتری، 1380،. - 51 کیفیت نامناسب ساخت سازهای شهری و همچنین عوامل محیطی که از دیدگاه روانشناسانه سبب گرایش افراد به خشونت می شود و ارتکاب به جرم تسهیل می کند.
-5 روان شناسی محیط:
محیط مفهومی پیچیده و مرکب است که ابعاد گوناگون دارد . - جیفرد، - 1991 روان شناسی محیط را بررسی متقابل بین فرد و قرارگاه فیزیکی وی تعریف می کند. به عقیده ی وی، در چنین تأثیر متقابلی فرد محیط را دگرگون می کند و هم زمان رفتار و تجارب وی به وسیله ی محیط دگرگون می شود. منظور از قرارگاه فیزیکی، فضای فیزیکی با هدف های کاربردی و سازمانی تعریف شده است، مانند مدرسه که محل تعلیم و تربیت است. به طور خلاصه روان شناسی محیط؛ رفتار در تعامل با ابعاد فیزیکی، معماری یا نمادی محیط مورد بررسی قرار می گیرد - مؤمن زاده، لاری، منتظران،. - 1391 داده هایی فضایی، جنبه های اجتماعی، فرهنگی، فیزیکی، معماری و نمادی، جغرافیایی، تاریخی و زیستی از ابعاد مهم محیط محسوب می شوند. رفتار تحت تأثیر عوامل مختلف محیطی مانند داده های معماری ... محیط قرار می گیرد. انسان ها به روش های گوناگونبُعد فضایی محیط را سازمان می بخشند و دگرگون می سازند. انسان در این سازماندهیبُعد فضایی، در جهت هدف های خود، از الگوهای رفتاری استفاده می نماید که شناخت رفتار انسان در چهار مقوله ی خلوت، فضای شخصی، رفتار قلمرو و ازدحام که دارای نقش محوری هستند؛ بررسی می شود - التمن،1383،. - 30 رفتار قلمرو به تثبیت و تنظیم نظام های اجتماعی کمک می کند. کاربردهای مهارت رفتار قلمرو عبارتند از:
.1-5 نقش یک محرک را دارد که باعث می شود، دفاع از مرزهای حاشیه ای و نظارت مهارت های فردی برای تعامل و بقاء را افزایش دهد.
.2-5 قلمرو باعث ایجاد امنیت می شود؛ مکانی برای انجام کارهای خاص در محدوده ای که افراد یا گرو ها می دانند تا کجا و چه چیز به آن ها تعلق دارد.
.3-5 قلمرو باعث به وجود آمدن مفهوم از هویت می باشد. در واقع مالکیت و نظارت بر محدوده ای جغرافیایی تعریف عینی از فرد یا گروه به دست می دهد.
اگر کسی مکانی برای فعالیت های خود داشته باشد و دیگران به حدود این مکان احترام بگذارند، بخشاَعظم تضادها و تقابل های بالقوه ی زندگی حل می شود - آلتمن،1382،. - 70 خالق رویکرد پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی - CPTED - است به تاثیرات عواملی نظیر طراحی، روانشناسی، فیزیولوژی و زیست شناسی در بروز ناامنی اعتقاد دارد. - جفری ، - 1970 او همچنین معتقد است که برای پیشگیری از جرایم باید هر دو جنبه اثرات محیط بر رفتار انسان و همچنین زمینه های ژنتیکی در بروز جرم، لحاظ گردد jeffry - ،1971، - 80 شهرسازی و معماری ساختمان رابطه مستقیم با جرم دارد، از این رو برخی کشورها در حوزه جنایی به گونه ای علمی عمل می کنند و در طراحی شهرها و ساختمان ها برای جلوگیری از بروز جرم و جنایت تاحد ممکن توجه ویژه ای به این موضوع دارند. بنابرین روانشناسی محیط در پیشگیری از وقوع جرم موثر می باشد و با توجه به تاثیرات قابل ملاحظه طراحی محیط بر کنش های انسانی و دگرگونی های طراحی، شهرسازان و طراحان می توانند با تغییر در فضاهای شهری، سبب کاهش رفتارهای پر خطر و خشونت آمیز در سطح جامعه در نتیجه جرم شوند.
-6تعریف امنیت:
واژه "امنیت "در کاربرد عام به معنای رهایی از مخاطرات مختلف است. فرهنگ آکسفورد این واژه را با عبارت زیر تعریف کرده است:"شرایطی که در آن یک موجود در معرض خطر نبوده یا از خطر محافظت میشود - کینگ و موری،1383،. - 787
