بخشی از مقاله
چکیده
در طراحی فضاهای شهری مطلوب و ایده آل عناصر مهمی تأثیر گذارند که نور از جمله عناصری است که در کیفیت فضا، خصوصا سیمای شبانه فضاهای شهری بسیار مؤثر است. از طرفی بخش عمده ای از درک هویت شهر وابسته به نورپردازی و روشنایی فضاهای شهری است که از طریق آن می توان به خوانایی شهرکمک کرد، در شهر نماپردازی کرد، به ایمنی فضاهای شهر افزود و در نهایت، شهری جذاب و قابل سکونت رابرای شهروندان ایجاد کرد. نورپردازی خیابان ها و معابر شهری نیز جزء اصلی تشکیل دهنده نورپردازیفضاهای عمومی شهر می باشد که تأثیر بسزایی بر کل سیستم شهر دارند که در این پژوهش مور بررسی قرارگرفته است.
درمقاله حاضر، با هدف بررسی و تحلیل ارتباط بین نورپردازی و روشنایی، با میزان جرم و جنایت های شهری، با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی ابتدا به ادبیات موضوع پرداخته و سپس شاخص های تحلیل امنیت در محیط های شهری مرتبط با آن ارائه می شود. محله خاور در شهر بجنورد با توجه به برخورداری از موقعیت استراتژیک در مرکز شهر و همچنین وجود کاربری های تجاری در مقیاس فرامحلی در لبه های آن، بهعنوان نمونه موردی پژوهش، مورد بررسی قرار گرفته است، نتایج حاصل از تحقیق، بیانگر وجود ارتباط بیننورپردازی و میزان جرائم شهری در این محله می باشد. در پایان پیشنهاداتی جهت ساماندهی نورپردازی، جهت کاهش میزان جرایم شهری در محله خاور بیان شده است، که این پیشنهادات می تواند جهت نورپردازی مناسب محلات شهری - به ویژه در بافت میانی شهرهای کشور - ، با هدف کاهش میزان جرایم، تعمیم یابد.
کلمات کلیدی: روشنایی، نورپردازی، جرم وجنایت های شهری،محله خاور
-1 مقدمه
طراحی روشنایی شهری نه تنها موضوعیصرفاً تزئینی نیست، بلکه روشی در جهت پاسخ به جستجوی ما برای روشپیشرفته تأمین امنیت و آسودگی بهتر در محیط می باشد. امروزه نورپردازی، تعریف کننده هویت و سیمای شبانه شهر است و نبود نور و وجود تاریکی شب، عوارضی همچون افزایش حوادث، تصادفات، جرایم و بزهکاری و کاهش امنیت اجتماعیرا سبب می شود.از اهمیت نورپردازی محیط شهری می توان به ایجاد امنیت، دلپذیر کردن فضای شهر و تأثیر مثبت آن بر روان شهروندان اشاره کرد و بیان داشت: »نور یک عنصر معماری طراحی محیط است وشهروندان نیز اهمیت نورپردازی شهری را درک کرده اند که نور پتانسیل بالایی در افزایش راندمان و کارایی افراد داشته و علاوه بر آن می تواند طراحی مجددی برای فضای شهری و معماری محیط و تأمین زیبایی و امنیت در شب را عهده دار باشد.«
فرضیه ما در این پژوهش به صورت زیر است:به نظر می رسد وقوع جرایم شهری در محله خاور، متأثر از وضعیت نامناسب نورپردازی و روشنایی فضاهای شهری اینمحله است.هدف مقاله حاضر ساماندهی روشنایی و نورپردازی معابر شهری جهت کاهش میزان جرایم در محلات شهری می باشد در ادامه ابتدا ادبیات موضوع بیان می گردد و سپس محله خاور، واقع در بافت مرکزی بجنورد، مورد تحلیل و بررسی قرار میگیرد. در این پژوهش، جهت گردآوری اطلاعات از دو روش اسنادی و میدانی استفاده شده است، با استفاده از منابع کتابخانهای شامل کتب یا مقالات، اسناد و... اطلاعات گردآوری و مطالعه شده است. همچنین نمونه های مورد نیاز پژوهش از طریقمطالعات میدانی اخذ شده است. امیدواریم این پژوهش بتواند اهمیت توجه به مسائل مربوط به نورپردازی و روشنایی شهری را به خوبی بیان کند و برنامه ریزی شهری صرفا کالبدی را، به سمت دیگر مسائل شهری - خصوصا نورپردازی و روشنایی - سوق دهد.
-2 چارچوب نظری تحقیق
-2-1 نورپردازی شهری
شهر مجموعه ای فرهنگی- کالبدی است که بر اساس نیازها، فعالیت ها و رفتارهای ساکنین آن شکل گرفتهاست - پاکزاد،:1384ج - . فضاهای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهرها هستند که به نوعی تبلور ماهیت زندگیجمعی می باشند، یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند - پاکزاد، : 1384 ه - .منظور از نورپردازی شهری در واقع نورپردازی فضاهای باز همگانی شهری - فضاهای شهری - است و نورپردازی فضاهایشهری در کنار هم، نورپردازی کل شهر را شکل می دهد - پاکزاد، سوری، 55،. - 1391 نورپردازی شهری، در واقع ترکیبی ازنورپردازی معابر، بناها، مبلمان شهری، چراغ های راهنمایی رانندگی، صفحه های نمایش شهری - تلویزیون های شهری - و نورپردازی های موسمی است، که علاوه بر ایجاد شرایط ادامه فعالیت ها و کارکردهای شهری در هنگام شب، در ایجادامنیت و آسایش و جذابیت محیط های شهری نیز می تواند نقش بسزایی را ایفا کند - تقوایی، وارثی، درکی، 5،. - 1390 درمعماری و شهرسازی نور عملکردی فراتر از روشن ساختن فضا داشته و به عنوان یکی از موارد اصلی مورد توجه طراحانقرار می گیرد. در زندگی شهری امروزی، فعالیت شهروندان تا شب ادامه می یابد بنابراین برای ایجاد بستر مناسب و ایمنزندگی شبانه شهری و ارتقاء کیفیت بصری، طراحی نورپردازی امری بسیار مهم برای طراحان است - احمدی، 1،. - 1390
-2-2 اهداف نورپردازی شهری
نور در فضاهای شهری به دو منظور تأمین روشنایی و نورپردازی مورد استفاده قرار می گیرد - پاکزاد، 56، - 1387، اهمیت نور به مراتب بیش از خاصیت فیزیکی آن، جهت به وجود آوردن تجربه ی دیدن است. اما نورپرداز ی شهری عملکردهای مهم دیگری نیز چون موارد زیر دارد:
·کارکرد روشنایی :هدف از آن روشن کردن فضا در هنگام شب برای استفاده از آن است.
·کارکرد امنیتی :برای حفظ ایمنی و امنیت در برخی از فضاهای معماری و شهری لازم است.
·کارکرد تفریحی :هدف از نورپردازی می تواند توسعه کارکردهای تفریحی آن باشد.
·کارکردهای زیبایی شناسانه :فضای شهری و ... را در شب به کمک نورپردازی زیباسازی کرد.
·کارکرد فرهنگی :از فعالیت های فرهنگی توجه به فضاهای تاریخی و آیینی از طریق نورپردازی است.
·کارکرد بازرگانی -تبلیغاتی :نورپردازی از روش های جلب نظر مشتریان از فضاهای معماری -شهری است.
·کارکرد آیینی :نورپردازی برخی از فضاهای آیینی افزون بر کارکردهای معمول، از لحاظ آیینی و دینی اهمیت دارد - سلطان زاده، 54،. - 53-1387
-2-3 اصول طراحی روشنایی معابر
در طراحی سیستم روشنایی معابر شهری، طبقه بندی راه ها و خیابان های شهری با توجه به ویژگی ها و نقش آن، تعیین شدت روشنایی لازم، انتخاب نوع چراغ ها بر اساس توزیع نور مورد نیاز، تعیین ارتفاع نصب چراغ ها و مشخص نمودن آرایش و فواصل نصب پایه ، از جمله مواردی است که باید مورد عنایت و توجه قرار گیرد. به طور کلی مراحل طراحیسیستم روشنایی معابر در نشریه 195 سازمان توانیر که مرتبط با مشخصات فنی و عمومی راه های اجرایی روشنایی راه هایشهری است در نمودار - - 2-2 نشان داده می شود.
