بخشی از مقاله
چکیده:
ورودی یکی از فضاهای کوچک و بسیار پر اهمیت در هر واحد مسکونی است و دارای ویژگیها و امتیازات خاصی است که می تواند بسیاری از استرس ها و نگرانی های کوچک و لحظه ای را از بین برده و از لحاظ بصری و ادراکی نیزفضایی رابط بین یک بنا با فضاهای شهری محسوب وغالباً معیاری برای تشخیص ارزش و هویت معماری و اجتماعی هر بنا، به خصوص در شهرهای دارای بافت پیوسته و متراکم به شمار می آید. اولین حسی که از حضور در یک خانه در درون انسان شکل می گیرد، از ورودی سرچشمه می گیرد. هر ورودی دارای نقش های کالبدی و کارکردی است، از نقش های کالبدی ورودی میتوان به تأمین و نظارت بر ارتباط، کنترل گری، نفوذپذیری، تبدیل پذیری، تشخص و خوانایی، پذیرندگی یا دعوت کنندگی نام برد. شکل گیری ورودی به عنوان یکی از عناصر مهم و مؤثر در معرفی افکار و نظریات دوران مربوط به خود است و متناسب، هماهنگ و پیوسته با امکانات، اهداف عملکردی و تفکرات دوره مربوط به خود شکل می گیرد. از آنچه که در شکل گیری فضاهای ورودی در تمدنها و سبکهای مختلف مؤثر بوده، میتوان اوضاع طبیعی و اجتماعی منطقه، مذهب، نظام اجتماعی و فرهنگی و ... را نام برد.
طراحی فضای ورودی خانه موضوعی است که به دلایل مختلف به آن اهمیت زیادی داده نمی شود اما این فضا به عنوان پیش ورودی مکان بسیار مناسبی برای خوش آمدگویی به مهمانان بوده و با الحاق عناصری چون قفسه ،کمد، آویز لباس یا رختکن و مکانی برای قرار دادن کفش ها و کیف ها کامل شده و علاوه بر کاربردی بودن برای افراد خانواده و مهمانان با ترکیب عناصر زیبا و هنرمندانه و حتی ارزان قیمت می توان این فضا را به فضایی زیبا و دوست داشتنی تبدیل نمود که این مهم تاثیر بسزایی در کیفیت بخشی فضای مسکونی دارد.
- 1 مقدمه:
طراحی ورودی ساختمان یکی از موثر ترین و مهمترین بخشهای طراحی است که می تواند جلوه زیبایی به ساختمان ببخشد. بدیهی است که نحوه طراحی ورودی ساختمان در مناطق مختلف بسته به اقلیم، شرایط جغرافیای، بافت مسکونی منطقه و فرهنگ و تاریخ آن منطقه متغییر است. در یک تعریف جامع ورودی یک مفصل فضائی است که ارتباط بیرون و درون را تامین میکند. به عبارتی فضای ورودی، فضای مکث و توقفی است که شخصی را برای ورود و خروج آماده می کند و در ضمن فضای واسطه بین عرصه عمومی و خصوصی می باشد - کنترل کننده صوتی، بصری، حرارتی، نور و ... - و حریمی برای فضاهای درونی ایجاد می نماید. از طرفی ورودی در هر مقیاس یک معرف است که به عنوان مقدمه بیانگر ویژگی های فضایی است که به دنبال آن خواهد آمد. دیدگاه های مدرنیستی و عملکردگرایانه ای که امروزه مورد استقبال طراحان قرار گرفته است، باعث تنزل مقام ورودی تا حد یک درب به ضخامت کمتر از ده سانتی متر شده است. عملا توجه بیش از حد طراحان به عملکرد فضا در کنار دیدگاه اکثر کارفرمایان، باعث شده که مفصل عمومی تمام امکانات فضائی اش را از دست داده و تبدیل به درب ورودی شود. این درحالی است که این درب بایستی دو دنیای متفاوت را به هم وصل کند. آیا اساسا یک سطح صاف و تخت - در ورودی - می تواند چنین دنیاهای متمایزی را - درون و بیرون - به هم متصل سازد؟
ورودی علاوه بر استفاده به عنوان یک فضای ارتباطی، دارای کارکردهای اجتماعی و فرهنگی نیز می باشد که فرهنگ، الگوهای رفتاری و ارزش های معنوی و اجتماعی، نقش مهمی در شکل گیری و هویت بخشی بدان دارند. ورودی مفاهیم بسیاری را به دنبال خواهد داشت، مسائلی از قبیل: نحوه دسترسی، تاثیر در نمای شهری، زیباِی، امنیت، حریم، آسایش اقلیمی، آرامش محیطی، دید، دعوت کنندگی و همچنین مسئله مهم فرهنگ که تاثیرگذار بر مفهوم ورودی، طراحی مسکن و محیط مسکونی به صورتی مطلوب است. - دوستی مطلق، 1388، . - 32 فضاهای ورودی علی رغم کارکرد و اهمیتی ویژه که در تبیین حریم در این دو عرصه داشته اند؛ در حال ناپدید شدن از عرصه فضاهای شهری و روستایی کشور هستندامروزه. یکی از موضوعاتی که در اکثر طرحهای معاصر رواج دارد؛ عدم توجه به مفهوم ورودی در اطراف فضاست. اساساً همه فضاها کاملا مستقل و منتزع از تأثیرات جانبی اعم از هم جواریها، نوع رویدادهای فضای پیرامون و ... طراحی می شوند. در این فرآیند طراحی ورودی عملا در آخرین مرحله و نهایتا به صورت صرفا منفذی برای ارتباط درون و بیرون صورت میگیرد - پاکزاد 1390، . - 2
- 2 روش تحقیق
دراین پژوهش با "روش توصیفی - تحلیلی با استفاده از منابع و اسناد کتابخانه ای و اینترنتی" و بواسطه تجربه شخصی به موضوع " ورودی " پرداخته و با تبیین و توصیف سطوح مختلف آن به تاثیر گذاری ورودی برکیفیت بخشی فضاهای مسکونی اشاره شده است.
- 3 سؤالات تحقیق
- 3-1 اجزاع تشکیل دهنده ورودی و نقش کاربردی هر یک از آنها کدامند؟
- 3-2 هدف از پیش بینی قسمت ورودی چیست؟
- 3-3 تاثیر طراحی ورودی مناسب برکیفیت بخشی فضاهای مسکونی چگونه است؟
- 4 تاریخچه فضای ورودی در ایران
1؛ - 4 ایران باستان
مرحوم پیرنیا در سبک شناسی معماری ایرانی، معماری ایران را در شش شیوه بررسی کرده است. این شش سبک براساس خواستگاهشان چنین نامیده شدهاند: پارسی و پارتی پیش از اسلام، خراسانی، رازی، آذری و اصفهانی از پس از اسلام. در این بخش به بررسی ویژگی های ورودی در این شیوه ها به طور جداگانه پرداخته می شود تا پیش از کوچ آریائیان به ایران، تیره ها و ملت هایی نه چندان شناخته شده در ایران زندگی میکردند که معماری تپه زاغه از مراکز مهم استقرار آنها با ویژگی های مهم معماری و هنری، پیش رفت های داشته اند - پیرنیا،1384 ،. - 40 بوده است. در مجموعه زاغه حدود 21 خانه به دست آمده است. مکانیابی محل ورودی این خانه ها با توجه به جهت بادهای دائمی این منطقه بوده، بدین معنی که ورودی در جهتی قرار داشته که مانع نفوذ باد به درون فضای این خانه ها شود فقط یک خانه با ورودی غربی یافت شده که در مقابل در ورودی آن برای احتراز از نفوذ بادهای سرد، یک بادشکن چین های ساخته شده بود .یکی دیگر از تمدن های قبل از پارسی، تمدن ایلامی بوده است .مرکز تمدن ایلامی ها شهر شوش بود که تاریخ پنج هزار ساله داشته است - پیرنیا،1384 ،. - 44
- 4-2 بعد از اسلام
بعد از ورود اسلام به ایران با تأکید به درونگرایی و محرمیت در این دوران، ورودی هایی با هشتی، رعایت سلسله مراتب و حریم ها طراحی میشده است .صفت مردم واری و سادگی بسیار از ویژگیهای معماری این شیوه است که در ساخت فضاهای ورودی آن نیز دیده می شود در زمان قاجاریان و پهلوی پیشرفت و بهبود وضعیت این فضاها به دلیل تقلید از معماری غرب جای خود را به زوال و انحطاط داد .ایرانیان در این دوره با آغاز روابط فرهنگی با غرب، در برابر فرهنگ و تمدن غربی دچار خود باختگی شدند .به عنوان مثال در زمان قاجاریان، سه دریها به دو دری تبدیل شدند .معماران گذشته به این منطق رسیده بودند که نمای یک اتاق نباید در برابر تابش آفتاب صبح باشد، از این رو نمای اتاق را چند دری میکردند .بدین معنی که چند درگاه در آن می آوردند، مانند سه دری و پنج دری و میان درگاه ها یک تیغه نازک می کشیدند که روی آنها سایه می انداخت. تابش بندها یا تیغه های نازک که عمود بر درگاه ها بودند، به گونه ای اریب ساخته شدند که در نتیجه آفتاب مستقیماً به درگاه ها و اتاق می تابید .از این رو اتاق ها در هنگام تابش مانند کوره گرم می شدند و نیز تناسب آنها از میان رفت. استفاده از قوس نیم دایره، سقف شیبدار، ستون های فرنگی، سنتوری، بالکن، نرده و پله در محور ساختمان نشان از تقلید دارد .در داخل ساختمان نیز پلکان عریض سه طرفه مانند کاخ های غربی نشان های دیگر از این انحطاط است .مورد دیگر را می توان استفاده از عنصر ساعت بالای سردر ورودی نام برد .همه این موارد ورودی ای با سبکی تلفیقی ایجادمی کند که از اهداف اصلی خود فاصله گرفته است .
سلطان زاده ورودیهای این دوره را به سه نوع تقسیم کرده است: سنتی، نیمه سنتی ، جدید الف - ورودی های سنتی : عناصر اصلی یکی از ترکیب های شکلی فضای ورودی که پیش از این در تهران و برخی از شهرهای دیگر مورد استفاده قرار می گرفتند، عبارت بودند از یک قوس جناغی شکل برای پوشش دهانه، دو سکو در دو سوی در، یک در چوبی دو لنگه مستطیل شکل با گل میخ ها و کوبه های فلزی و دو جرز آجری در دو طرف دهانه ورودی که پایه های قوس بر روی آنها قرار می گرفتند.
ب - ورودی های نیمه سنتی : در دوره قاجار قوس های"دور تمام" یا "یک پرگاری" - پلان سنتر - برای پوشاندن دهانه بسیاری از حجره ها و درگاه ها یا دهانه فضاهای ورودی رواج گرفت .در برخی از این فضاها، سکوهایی در دو سو ساخته می شد که به کار نشستن می آمد .اما گاهی این سکوها سطح کافی برای نشستن نداشتند و تنها برای ایجاد ترکیب شکلی و فضایی ساخته می شدند.
ج - ورودی های جدید : در اواخر دوره قاجار کاربرد ترکیب های شکلی غیرسنتی، کهغالباً متأثر از معماری روسیه، اروپا، مسافرت خارجیان به ایران و ایرانیان به اروپا و به ویژه احداث سفارتخانه ها و بناهای متعلق به اروپاییان بود، رواج یافت مانند انواع شکل های سنتوری، سنتوری شکسته و کلاه خودی که به صورت ساده یا همراه با نقوش متنوع اسلیمی، گره سازی آجری و کاشی کاری آراسته می شدند. این تزئینات و نقوش در بیشتر موارد در سردر بناها به کار می رفتند وغالباً جرزهای ساده و فاقد تزئینات پرکار بودند مگر در موارد استثنائی که برای تزئیین جرزها از سفال و آجر مهری استفاده می شد - سلطان زاده،. - 1372
-5 سلسله مراتب ورود به بنا در خانه های سنتی ایران
