بخشی از مقاله
چکیده
مسیر پیاده تجلیگاه حیات مدنی شهر و محل رخداد فعالیت اجتماعی شهروندان میباشد. ازاینرو طراحی درست و گسترش آن باعث غنیتر شدن زندگی اجتماعی و فرهنگی میشود. ازطرفی در فضاهای شهری ازجمله پیادهراهها، عوامل اجتماعی مختلف باعث ایجاد محیطی مستعد جرم و ناهنجاریهای رفتاری میگردد. این درحالیست که فاکتورهای اجتماعی تنها عوامل تعیین کننده جرایم و ناهنجاریهای اجتماعی نیستند، بلکه طراحی و کالبد فیزیکی فضا نیز نقش مهمی در توسعه و پیشگیری از جرم دارد. بنابراین با توجه به نقش کالبد شهر بر امنیت محیط، بررسی تاثیر پیادهراه بر پیشگیری از جرم، موضوع بااهمیتی است. روش تحقیق پژوهش حاضر تحلیلی- توصیفی است که در آن با توجه به موضوع، از روش تحقیق همبستگی استفاده شدهاست. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر پیادهمداری در میزان کاهش جرم درپیادهراهها میباشد. برای نیل به این هدف بر رویکردCPTED که به رابطه طراحی و امنیت محیطی میپردازد تاکید شدهاست.
لذا درحد نیاز به ارزیابی برخی از مفاهیم اساسی و اثرات این رویکرد در کاهش جرایم پرداخته شده است. نمونه مورد نظر در این پژوهش"میدان عتیق اصفهان" است. بر اینمبنا، تحت پرسشنامهای میزان رضایتمندی کاربران میدان، نسبت به کاهش جرم در مقایسه با قبل از پیاده مدار شدن آن سنجیده شد. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که پیادهمداری عاملی در جهت افزایش تعاملات اجتماعی و درنتیجه نظارت طبیعی در محیط شدهاست. بنابراین شاخصهای یک فضای شهری امن تقویت میشود، امنیت محیطی افزایش مییابد و درنهایت پیادهراه عاملی برای کاهش وقوع جرائم میگردد. در انتها نیز پیشنهاداتی درهمین راستا ارائه شد.
واژگان کلیدی: پیاده مداری، CPTEDT، امنیت، کاهش جرم، فضای شهری
-1 مقدمه
پیادهروی مهمترین امکان برای مشاهده ، فعالیت و احساس سرزندگی است که در ادراک هویت فضایی، احساس تعلق و دریافت کیفیتهای محیطی نقش به سزایی ایفا میکند - رحیمی ترکاشوند،:1381 . - 16 با توجه به این امر یکی از تحولات اخیر در گرایشهای جدید شهرسازی جهان، توجه به حرکت پیاده و نیازهای آن به عنوان یک موضوع مهم فراموش شده شهری است. امروزه تاکید بیش از حد بر حرکت سواره و غفلت از برنامهریزی برای پیاده، یکی از نقایص شهرسازی معاصر محسوب میشود. در دهه های اخیر اوجگیری مشکلات شهری به ویژه دشواری رفت و آمد و ناامنی راهها سبب افت کیفیت فضاهای شهری شده است - راد پویا ،. - 1372 بدین منظور راهکارهای متعددی برای مقابله با انواع پیچیده جرم و ترس از آن مورد نیاز است. از جمله این راهکارها توجه به رویکرد طراحی محیطی در جهت افزایش احساس امنیت و به دنبال آن کاهش وقوع جرم میباشد.
این رویکرد براین نکته تاکید دارد که با توجه به ساختار کالبدی فضاهای شهری و تدوین و اعمال ضوابط ویژه در آنها، میتوان به میزان گسترده ای از ارتکاب جرایم شهری جلوگیری کرد. براین اساس در این پژوهش به مبانی، مفاهیم و راهبردهای این رویکرد اشاره شده است. تعمیم و توسعه به کارگیری این رویکرد در شهرسازی، نشان از توانمندی بالای این روش در ارتقاء سطح امنیت و در عین حال کارآمدی نتایج در حوزه مداخلات شهری دارد. اهمیت این امر از آن جهت است که بایستی در رویکردهای جدید شهرسازی مولفه امنیت شهری مورد توجه قرار گیرد تا امکان تحقق شهری ایمن فراهم شود.این پژوهش سعی دارد تا با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی به این سوال پاسخ دهد که آیا مقوله پیادهمداری همراه با ظرفیت بالقوه و کالبد فیزیکی بستر آن، در کاهش و یا جلوگیری از جرایم تاثیرگذار بوده است؟ درهمین راستا بر مبنای نرم افزار spss و با استفاده از نظرات کاربران، میزان جرمخیزی و شاخصهای موثر در ارتقای امنیت میدان عتیق اصفهان به عنوان یک پیادهراه شهری در مقایسه با گذشته مورد ارزیابی قرار گرفته و برمبنای آن پرسشنامهای تدوین گردیده است.
-2 پیشینه تحقیق
پیادهراهها دارای پیشینهای به قدمت خود خیابانها هستند. اما میتوان گفت که سابقه ایجاد پیادهراهها به مفهوم امروزین به حدود 8-7 دهه قبل باز میگردد. در این میان کشورهای اروپایی به ویژه آلمان و هلند پیشگام بودند و شهرهای آمریکایی با فاصله ای حدود یک دهه پس از آنها به ساخت و گسترش محدودههای پیاده، روی آوردند - کاشانی جو،. - 60: 1389 اما در رابطه با پژوهش حاضر که به تاثیر پیادهمداری بر کاهش جرم میپردازد، مطالعات قابل توجهی صورت نگرفته است و میتوان گفت تحقیق پیش رو از نخستین گامها در این زمینه میباشد. اما آنچه در دورههای مختلف بیشتر مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته موضوع امنیت محیطی و پیشگیری از جرم در فضای شهری و تاثیر طراحی محیط بر آن است. از آنجایی که پیادهراه، خود به عنوان یک فضای شهری مطرح میگردد، پیشگیری از جرم توسط طراحی محیطی را نیز میتوان در آن تعمیم داد.
در چند سال اخیر، توجه به تحلیل مکانی جرایم و به طور کلی بررسی رابطه مکان و جرم در محافل علمی جهان نیز افزایش یافته است - . - Anselin, 2000:213 از مقالات فارسی تدوین شده در این رابطه میتوان به " شهرنشینی و روند افزایش جرایم" از مهدی دهقان، " نقش فضاهای بیدفاع شهری در کاهش حس امنیت در شهروندان" از بیتا تختی، "نقش طراحی شهر در ایجاد فضای قابل دفاع" و "استفاده از اصول جلوگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی و بررسی اجمالی آن در ایران" از نسیم ایرانمنش، "جرم، خشونت و احساس امنیت در فضاهای عمومی شهر" از آتوسا مدیری، "جرایم شهری و لزوم سیاستگذاری پیشگیرانه" از محمد مسگرانی طرقبه، اشاره نمود - حبیب زاده ،شریفی، صادقی ،. - 11:1391 - از دهه 1960 به بعد، علاقه فزایندهای نسبت به مطالعه نقش محیط در بزهکاری و در نقطه مقابل، تاثیر شرایط محیطی در پیشگیری از جرم شکل گرفت.
"جین جیکوبز" از جمله پیشروان این اندیشه بود - همان . - 10: وی در اثر معروف خود بانام "مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکا" که در سال 1961 انتشار یافت، توضیح داده بود که شبکههای اجتماعی فشرده در حومه قدیمی و مختلط شهری، صورتی از سرمایه اجتماعی را تشکیل میدهند و در ارتباط با حفظ نظافت، عدم وجود جرم و جنایات خیابانی و دیگر تصمیمات در مورد بهبود کیفیت زندگی در مقایسه با عوامل نهادهای رسمی مانند نیروی حفاظتی پلیس و نیروهای انتظامی، مسئولیت بیشتری از خود نشان میدهند - 1961،. - Jacobs اندیشههای جفری و جیکوبز نیز در شکلگیری و توسعه نظریه پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیط حائز اهمیت است. در سال 1969 "جفری" نخستین کسی بود که عبارت "پیشگیری از جرم از راه طراحی شهری" را به کار برد. او به برنامهریزی شهری و طراحی ساختارهای شهری و واحدهای همسایگی برای کنترل و پیشگیری از جرم و جنایت تاکید داشت.
به نظر او مراقبتهای طبیعی شهروندان از راه طراحی ساختمانها و فضای شهری عامل مهم کنترل جرایم شهری است 2001 - ، . - Cozens او جرایم گوناگون را ناشی از فرصتهای محیطی میدانست - Jeffrey, 2001،. - Clarke در اوایل دهه 1970 میلادی علاقه برای اصلاح محیطهای ساخته شده برای پیشگیری از جرم پدید آمد.در این ارتباط، کتاب پیشگیری از جرم از راه طراحی محیطی نوشته سی. ری جفری و کتاب فضای مقاوم نوشته اسکار نیومن دارای تاثیر و نفوذ ویژهای بود.
