بخشی از مقاله
چکیده
فضاهای عمومی علاوه بر اینکه پیوند دهندهی اعضای جامعه است، مهمترین بخش شهر است که بیشترین تعاملات انسانی در آن روی میدهد. پارکها به عنوان بخش مهمی از فضای عمومی شهری، کارکردهای مختلفی دارند. از طرف دیگر، پارکها از آسیبپذیرترین فضاهای شهری محسوب میشوند و بخش قابلتوجهی از جرایم و ناهنجاریهای شهری در این فضا ارتکاب مییابد. نظریه CPTED بر این اندیشه مبتنی است که طراحی مناسب و کاربری موثر از محیط منجر به کاهش جرم و ترس ناشی از جرم میشود.
این نظریه که بر انتخاب عقلانی مجرم در موقعیت تاکید دارد، بر این فرض مبتنی است که از رهگذر طراحی درست یا اصلاح طراحی محیطی میتوان با کاهش فرصتهای مجرمانهای که محیط در اختیار مجرم میگذارد، از ارتکاب بخشی از جرایم پیشگیری نمود. در طراحی پارکهای شهری اصول این نظریه اغلب نادیده انگاشته شده و جنبههای زیباییشناختی طراحی بر جنبههای پیشگیری از جرم غلبه پیدا میکند.
همچنین طراحی مبتنی بر پیشگیری از جرم دغدغهی ذهنی طراحان شهری نیست؛ در حالی که اگر طراحان شهری یا معماران در مرحلهی طراحی جنبههای پیشگیری از جرم را مد نظر قرار دهند، میتوان از بخشی از جرایم شهری پیشگیری نمود. بکارگیری راهبردهای کاربردی این نظریه در طراحی پارکها میتواند علاوه بر پیشگیری از بخشی جرایم، کیفیت فضاهای شهری، سرزندگی شهری و حضور مردم در این فضاها را افرایش دهد. این مقاله راهبردهای کاربردی این نظریه را در طراحی پارکها مورد بررسی قرار میدهد.
-1 مقدمه
همواره از محیط و عناصر آن - رنگ، نور، ارتفاع و غیره - برای تاثیرگذاری بر رفتار انسانی استفاده شده است. این تاثیرگذاری پیشینهای طولانی دارد. - Crowe, 2000, p.54 - 1 این موضوع یکی از موضوعات مورد علاقهی فلاسفه نیز بوده است؛ برای مثال تمام کسی که درباره آرمان شهر و مدینهی فاضله به بحث پرداختهاند به اصول و روشهایی اشاره کردهاند که بر شکل دادن محیط و تاثیر متقابل آن بر رفتارهای جمعی و فردی، تاثیرگذار بودهاند.
صاحبنظران مختلفی به تاثیر محیط بر انسان اشاره کردهاند؛ از جمله ابنخلدون شرایط محیط طبیعی و »محیط مصنوع« را توامان در روند زندگی بشر و تحولات فرهنگی اخلاقی و رفتاری موثر میداند - ابن خلدون، 1352، ص. . - 159 وی مردم مناطق معتدل را کاملتر و هنرمندتر دانسته و آنها را از کجروی و انحراف دور میداند. علاوه بر وی، منتسکیو نیز به تاثیر شرایط اقلیمی و محیط طبیعی اشاره کرده است - مونتسکیو، 1362، صص. . - 407-390 شاید این فرایند تاثیر گذاری را بتوان از طریق احساس»هویت« یا »این همانی« انسان با محیط تفسیر کرد.
به عبارت دیگر، انسان هویت خویش را در هویت محیط جستجو میکند و هویت محیط را هویت خویش میپندارد و سعی در استحالهی مختصات هویتی خویش به سمت کسب مختصات هویت محیط مینماید - نقی زاده،1381، صص. . - 65-8 تا دوران معاصر به دلیل محدودیتهای مفهوم انسان در نظریههای طراحی، که انسان راصرفاً از دید فیزیولوژیک مورد بررسی قرار میداد، الگویی نیز که در خصوص رابطهی انسان و محیط ارائه می شد بر همین الگو مبتنی بود.
این الگو که مبتنی بر جبرگرایی محیطی بود، بر مبنای مدل محرک-پاسخ قرار گرفته بود؛ بدین معنا که محیط طبیعی و مصنوع، محرک بوده و انسان پاسخهایی از پیش تعیین شده به این محرکها میدهد در کنار سایر رهیافتهای پیشگیری از جرم که بیشتر به دنبال تغییر شخصیت و از بین بردن زمینهها و علل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جرم بودهاند، رهیافت مکانیکی و فرصتمدار در پیشگیری از جرم به یکی از دیدگاههای رایج در زمینه ی پیشگیری از جرم تبدیل شده است - گسن، 1376، ص. . - 610 در کنار نظریه پیشگیری وضعی، نظریهای دیگر مطرح شده است که به »پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی2« موسوم است. این دیدگاه از حیث مبنای نظری تا حدودی به نظریه پیشگیری وضعی شبیه است ولی در قلمرو و کاربرد محدودتر از آن است.
