بخشی از مقاله
چکیده
زمینه: یادگیری تلفیقی، الگوی جدیدی در نظام یادگیری است که با درهمتنیدن فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی از یکسو و ویژگی-های آموزشی حضوری از سوی دیگر، منجر به کارآمدی و اثربخشی آموزش و یادگیری میشود.
هدف: این پژوهش با هدف بررسی تاثیر یادگیری تلفیقی بر خلاقیت دانشآموزان انجام میشود.
ساختار مقاله: در این مقاله ابتدا مقدمهای در ارتباط با اهمیت آموزش الکترونیکی و چهره به چهره ارائه میشود. در ادامه برتری یادگیری تلفیقی بر دیگر روشها بیان میشود و ضرورت اجرای آن در آموزش و پرورش تبیین میگردد. سپس درباره یکی از پیامدهای مثبت یادگیری تلفیقی، یعنی خلاقیت صحبت خواهد شد. در بخش اصلی مقاله، با استناد به مقالات پژوهشی خارجی و داخلی، اثربخشی یادگیری تلفیقی بر خلاقیت دانشآموزان بررسی شده است. افزون بر این، به این مسائل که یادگیری تلفیقی به دنبال تحقق چه اهدافی است و چه مزایایی دارد، اشاره گردیده است. در پایان، با توجه به اهمیت موضوع، چند پیشنهاد مطرح شده است.
نتیجهگیری: بر اساس مطالبی که حاصل دستاورد پژوهشهای گوناگون بوده است، یادگیری تلفیقی به عنوان مولفه اثرگذار مثبت بر خلاقیت دانشآموزان محسوب میشود. بنابراین، ضرورت دارد که یادگیری تلفیقی را در تدابیر آموزشی مورد توجه قرار دهیم.
.1 مقدمه
ما در جامعهای زندگی میکنیم که نسبت به گذشته بسیار دگرگون شده است. بنابراین، آنگونه که در گذشته به تربیت فرزندان خود میپرداختیم، نباید عمل کنیم. دنیای امروز سرشاز ار فناوریهای نوینی است که برای آسانتر کردن زندگی بشری پدید آمدهاند. این فناوریها چنان در زندگی افراد نفوذ کردهاند که یادگیری آن امری ضروری به نظر میرسد. در این بین، آموزش و پرورش نیز، باید به جای تکیه بر روشهای سنتی، از مظاهر فناوری اطلاعات و ارتباطات برای افزایش بهرهوری دانشآموزان استفاده کند. به عبارت دیگر، آموزش و پرورش به عنوان مبدا تحولات در هر جامعهای ملزم به آموزش و به کارگیری این فناوریهای نوین در امر آموزش است. در چند سال گذشته شاهد توجه این نهاد آموزشی به استفاده از آموزش الکترونیکی بودهایم. اقبال عمومی به سوی آموزش الکترونیکی تا جایی پیش رفت که برخی، مزایای آموزش سنتی و رودررو را نادیده گرفته و آموزش الکترونیکی را تنها راه آموزش برای یادگیری پایدار در سطح آموزش رسمی پذیرفتهاند. به این دلیل، در مقاله حاضر، هدف آن است که با تکیه بر روشهای نوین تکنولوژیک، نشان داده شود تا چه میزان استفاده از این روشها، در ایجاد خلاقیت و نوآوری برای دانشآموزان اثرگذار است.
درباره اهمیت و ضرورت این تحقیق باید گفت که دانشآموزان یکی از اعضای اصلی جوامع امروزین محسوب میشوند. آنها به نوعی در ساختهشدن آینده کشور نقشی اساسی دارند و اگر خوب و اصولی پرورش و آموزش نیابند، بیتردید آنچه به عنوان نسل آینده زمامدار امور گوناگون کشور خواهد شد، بیکفایت و ناشایست خواهد بود. آموزش و پرورش به عنوان نهادی که به طور مستقیم در رشد و بالندگی این گروه نقش دارد، باید بسیار مورد توجه برنامهریزان و سیاستگذاران قرار بگیرد. باید بهترین روشها و پربازدهترین سبکها برای ترقی و رشد سطحی آموزشی آنها درنظر گرفته شد تا دانشآموزانی کارآمد داشته باشیم. »چنین شرایطی صاحبنظران تعلیم و تربیت را دچار این چالش نمود که با فناوری اطلاعات در عرصه جهانی چگونه میتوان فراگیران را به بهترین وجه تربیت نمود و برای زندگی در چنین جوامعی آماده نمود. آنچه در این میان به عنوان پاسخی برای این چالش مطرح شد، مدل یادگیری تلفیقی است که برترین ویژگیهای قالبهای آموزش حضوری و الکترونیکی را با یکدیگر ترکیب نموده است.« - بنک1 و گراهام2، - 2005 یکی از فواید استفاده از این روش، ایجاد خلاقیت در دانشآموزان است. بنابراین، بایسته است به ابعاد گوناگون یادگیری تلفیقی و مسائل پیرامون آن بیشتر پرداخته شود.
گفتیم که در میان روشهای گوناگونی که برای آموزش به سبک جدید دانشآموزان درنظر گرفته شده است، آموزش تلفیقی جایگاه ویژهای دارد. »این شیوه با افزودن شیوه یادگیری فراگیرمحور به آموزش حضوری و استفاده از ابزارهای توانمندی مانند محتوای آموزشی استاندارد، به سادگی میتواند کیفیت آموزش بالاتری را نسبت به هر دو شیوه یادگیری به دست دهد، اما علاوه بر کیفیت یادگیری، سیستم آموزشی تلفیقی با هزینه مالی کمتری نسبت به روشهای حضوری و باکیفیت بالاتری نسبت به آموزش الکترونیکی پیادهسازی میگردد.« - زارعی زوارکی و طوفانینژاد، - 1390 در سالهای اخیر رویکرد مستقل نطام آموزشی با طهور فناوریهای جدید چندرسانهایها و فرارسانهایها دستخوش تغییرات اساسی شده است. فناوری به گونهای مداوم تدریس و یادگیری را دچار تغییر و تحول نموده است و نطامهای آموزشی از رویکرد مستقل - نظام آموزشی حضوری، نظام آموزش از راه دور - به رویکرد تلفیقی روی آوردهاند. این وضعیت را میتوان در بسیاری از نظامهای آموزشی کشورهای توسعهیافته و حتی در حال توسعه مشاهده نمود. - مک-دونالد3، - 2006 استفاده از یادگیری تلفیقی پیامدهای مثبت گوناگونی را در فرایند رشد دانشآموز ایجاد میکند. خلاقیت و نوآوری یکی از این موارد است. دانشآموز با استفاده از آموزش حضوری الکترونیکی میتواند تجربههایی را به دست بیاورد که پیش از این برایش ممکن نبود. خلاقیت یکی از موضوعات بسیار جالب در حوزههای مختلف علوم تربیتی و روانشناسی است. این موضوع در هر دوره تاریخی قدرت اساسی ذهن بشر، هدف اصلی مدارس و مراکز آموزشی بوده است. »امروزه، تغییرات و تحولات گسترده فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی، مشکلات جدید و به تبع آن، انتظارات تازهای برای مدارس و نظامهای آموزش و پرورش جهانی در پی داشته است. توسعه سریع فناوری در زمینههای مختلف، تراکم دانش، گسترش علم ارتباطات و ظهور انواع ابزار پردازش اطلاعات باعث شده است تا نیازهای جدیدی مبتنی بر ساختار جدید اقتصادی، فرهنگی، علمی و آموزشی شکل گیرد. با توجه به چنین امری، نیاز به نیروی متخصص و خلاق در همه ابعاد ضروری به نطر میرسد تا جوابگوی خواستههای دنیای مدرن باشد.« - گنجی، شریفی و هاشمی، - 1390
.2 نقش یادگیری تلفیقی بر خلاقیت دانشآموزان
در عصر حاضر، دانشآموزان برای رویارویی یا تحولات شگفتانگیز هزاره سوم میلادی باید مهارتهای تفکر انتقادی و خلاق خود را به منظور تصمیمگیری مناسب و حل مسائل پیچیده جامعه بهبود بخشند. - رالف4، - 2006 مشکلات و مسائل جدید مستلزم راهحلهای جدید و بالطبع افرادی است که بتوانند این راهحلها را خلق کنند. »فرهنگ توصیفی انجمن روانشناسی آمریکا 2007 - ؛ ترجمه گروه مترجمان، - 1391 تفکر خلاق را پردازشهای ذهنی که به اختراع، راهحل یا ترکیبی نو در یک حوزه منجر میشود، تعریف کرده است. راهحل خلاق، از اشیا یا اندیشههای از قبل موجود استفاده میکند، ولی بین این عناصر رابطهای جدید ایجاد میکند.« یکی از ویژگی های اساسی و سازنده انسان، خلاقیت است که در رشد و تکامل فرد و تمدن بشری نقش ایفا میکند و زیربنای اختراعها و دستاوردهای علمی و هنری است. - شهرآرای، سیدی و فرزان، - 1381 افراد خلاق ویژگیهای خاصی دارند که شماری از این به شرح زیر است: تلاش برای غلبه بر موانع، تحمل ابهام، مسئولیتپذیری،
خودپنداره مثبت، به تاخیر انداختن قضاوت، تمرکز بر هدف به جای پاداش، دیدن مشکل در روشهای جدید و فرار از مرزهای تفکر تعارفم . - پِین یونگ1، - 2009 گیلفورد2 - به نقل از گنجی، شریفی و میرهاشمی، - 1390 خلاقیت را ویژگیهایی مانند ابتکار - جواب-های بدیع و نو - ، سیالی - مقدار ایدهها - ، انعطافپذیری - تنوع جوابهای فرد - تعریف میکند. تورنس - 1992 - 3، در پژوهشهای خود مولفه بسط را به این سه مولفه افزوده است. بسط به معنی دقت زیاد در ارائه ایده، پیادهسازی، ارزشدادن به آن، ارتباط با ایدههای دیگر برای عرضه یک ایده جدید و قبولاندن آن است. همچنین شامل تعداد اجزایی است که فرد برای راهحلی حاص ارائه میکند. نتایج پژوهشها در زمینه خلاقیت نشان داده است که خلاقیت، کم و بیش در همه افراد وجود دارد و با آموزش میتوان آن را گسترش داد و شکوفا کرد. تورنس - 1992 - معتقد است خلاقیت هرچند بُعدی فردی است، ولی از نظر ماهیت، آموزشدادنی است. گیلفورد - به نقل از قاسمی و اقلیدسی، - 1384 بر این باور است که فعالیت خلاق همانند اغلب رفتارهای انسانی احتمالا نتیجه چند استعداد اکتسابی است. بدون شک، برای این استعدادها محدودیتهای ارثی وجود دارد، ولی هر کس میتواند از طریق آموزش و تربیت استعدادهای خود را افزایش دهد.
برای اینکه بتوان دروازههای نوینی بر روی آموزش گشود، باید از روشهایی استفاده کرد که در عین مجازیبودن، از کارکرد و قابلیت بالایی برخوردار باشند. در این بین، آنچه امروزه یادگیری تلفیقی نامیده میشود، میتواند بسیار کارگشا باشد. برای این کار باید عوامل مهمی را در نظر داشته باشیم که در ادامه به آنها اشاره میشود. متخصصان آموزشی معتقدند یادگیری تلفیقی یک راهحل است و برای رفع مشکلات آموزش دانشآموزان مستعد و ایجاد حس خلاقیت در آنها اثرگذار به نظر میرسد. یادگیری تلفیقی آموزهای از آموزش چهره به چهره، یادگیری همزمان و ناهمزمان الکترونیک و غیرالکترونیکی است که هدف آن بهینهسازی بازدهی آموزش همراه با کاهش هزینههاست. در این محیط، تعاملات و ارتباطات اجتماعی تسهیل میشوند، بسیاری از مشکلات آموزشی سنتی کاهش مییابند و برای یادگیری محیطی انعطافپذیر و راحت، در عین حال، بهرهمند از مزایای آموزشی چهره به چهره ایجاد میشود. - وُنگ و جردن4، - 2008 بنا بر تعریف دیگری که مکدونالد - 2008 - ، واکر5 و کیفه - 2010 - 6 ارائه کردهاند: »یادگیری تلفیقی ترکیبی از آموزش کلاس درس با یادگیری الکترونیکی است که میتواند مزایای روش آموزش چهره به چهره و روش آموزش آنلاین را به حداکثر برساند.« طبق نظر دزوبان7، هارتمن و مسکال - 2004 - 8، بادگیری تلفیقی به دوباره طراحیکردن مدل آموزشی همراه با مشخصات آن اشاره دارد که این این ویژگیها عبارت است از: .1 تغییر از آموزش معلممحور به شاگردمحور که یادگیرندگان فعال هستند .2 افزایش تعاملات بین معلم-شاگرد، شاگرد- شاگرد، شاگرد- محتوا و شاگرد- برونداد. همچنین کشف شده است که یادگیری تلفیقی در برنامههای آموزش معلمان، کارامدی معلمان ابتدایی، مهراتهای تفکر انتقادی، خلاقیت و کارآمدی ندریس شخصی موثر است. - یِه9، - 2011 مارگارت دریسکل - 2002 - 10 ترکیب »یادگیری تلفیقی« را با چهار مفهوم زیر تعریف کرده است:
