بخشی از مقاله
چکیده
از دیرباز تاکنون خلیج فارس به عنوان یکی از دریاهاي مهم جهان به شمار میرود. تاریخ خلیج فارس همواره ارتباط تنگاتنگی با زندگی روزمره ساکنان کرانههاي این دریاي تاریخی داشته است. در طول تاریخ در مجاورت خلیج فارس همواره سکونتگاههایی وجود داشته است، که به دلیل مجاورت با این ثروت طبیعی به رشد چشمگیري دست یافتند. با بررسی منابع جغرافیایی و تاریخی میتوان به وضوح به نقش بندر سینیز به عنوان یکی از بنادر مهم خلیج فارس پیبرد.
این بندر در تاریخ پرفراز و نشیب خود به اسامی گوناگون خوانده شده است. این پژوهش در پی یافتههایی براي این پرسشهاست که اولا نقش بندر سینیز در منطقه خلیجفارس چگونه بوده است و ثانیا با بازنگري منابع دسته اول و همچنین با مد نظر قرار دادن تحقیقات محققان معاصر به ریشهیابی اسم این بندر و همچنین معنی آن در طول تاریخ پرداخته شود .
واژگان کلیدي خلیج فارس، سینیز، تجارت
مقدمه
خلیجفارس به عنوان یک شاهراه بازرگانی و ترانزیتی از روزگاران گذشته تاکنون مطرح بوده است. تاریخ حیات اقتصادي و تجاري مردم جنوب ایران همواره بستگی به خلیج فارس داشته است. شهرها و بنادري نیز در این رهگذر ایجاد شده و به سرعت مراحل رشد و ترقی خود را پیمودند. بندر تجاري سینیز به دلیل قرار گرفتن در کنار خلیج فارس در وهله نخست به عنوان یکی از بنادر مهم ایالت فارس و بعدها در تقسیمات جدید کشوري جزء استان بوشهر شناخته شده است.
اکثر جغرافی نویسان و مورخان مسلمان و همچنین سیاحان اروپایی در نوشته هاي خود به قدمت و نقش تجاري این بندر در منطقه خلیجفارس در طول تاریخ اشاره کردهاند. بندر سینیز محل رفت و آمد بازرگانان و تجار بیشماري بوده است. و همچنین به عنوان یکی از مراکز نشر علم در دوره ساسانیان به شمار میآمده است. با بررسی منابع جغرافیایی مشخص میشود که علائمی از وجود نفت در این منطقه وجود داشته است و مردم آنجا به صورت ابتدایی از آن استفاده میکردند. هماکنون در کنار این شهر تاریخی شرکت نفت فلات قاره وجود دارد که یکی از قطب هاي اقتصادي ایران به شمار میرود.
جغرافیاي تاریخی
فارس از ایالات قدیمی و پهناور جنوب ایران، از غرب به خوزستان، از شمال به ایالت جبال، از شرق به ایالت کرمان و از جنوب به خلیج فارس محدود میشد. و شهرهاي بزرگ و مهم سیاسی و اقتصادي و نیز راههاي مواصلاتی و تجاري مهمی را در برمیگرفت. این ایالت در دوره اسلامی نیز مانند عصر ساسانی، به پنج ولایت بزرگ که هرکدام کوره نامیده میشد، تقسیم میگردید.
لسترنج خاورشناس انگلیسی در کتاب خود تحت عنوان جغرافیاي سرزمینهاي خلافت شرقی ذیل تقسیمات جغرافیایی ایالت فارس مینویسد: اعراب ایالت فارس را به پنج ولایت بزرگ، که هر کدام یک کوره نامیده میشد، از پادشاهان ساسانی به ارث بردند و این تقسیم که مناسب است در بیان اوضاع آن ایالت مأخذ بحث ما نیز واقع شود تا زمان هجوم مغول باقی و برقرار بود. پنچ کورهاي که گفتیم از این قرار است: اول کوره اردشیرخره که شیراز کرسی آن کوره و هم مرکز ایالت بود.
عبیداالله بن عبداالله معروف به ابن خردادبه، جغرافیدان معروف ایرانی در کتاب خود به نام مسالک و الممالک که در میانه سالهاي 250-260 هجري قمري تألیف کرده است. این گزارش را تکمیل میکند و سینیز را جزء ناحیه ردشیرخره ذکر میکند: - - ناحیه اردشیرخره: روستاهاي آن گور و میمند و خبر و سینیز و سیراف پس با توجه به دادههاي جغرافیایی میتوان چنین برداشت کرد که تا زمان حیات مؤلف مسالک و الممالک، بر اساس تقسیمات کشوري بندر سینیز جزء ناحیه اردشیرخره و متعاقب آن ایالت فارس بوده است.
همچنین ابوبکر احمد بن محمد بن اسحاق بن ابراهیم الهمدانی معروف به ابنفقیه در کتاب خود با عنوان مختصر کتاب البلدان، سینیز را جزء ناحیه اردشیرخره ذکر کرده است: روستاهاي آن چنین است جور. و میمند و خبر و شینیز در بررسی منابع جغرافیایی، از بناي اردشیرخره و قدمت تاریخی آن سخن به میان آمده است. مقدسی در احسن التقاسیم اردشیرخوره را جزء شهرهاي ساخته شده توسط نمرودبن کنعان میداند این گزارش، قدمت این شهر تاریخی را در اختیار ما قرار میدهد: خورهایست کهن که نمرودبن کنعان بنایش نهاده، سپس سیراف بن فارس آن را آباد کرد.
و عمادالدین اسماعیل، معروف به ابوالفداء، مورخ و جغرافی دان عرب در کتاب خود به نام تقویم البلدان عنوان می-کند: - - بلاد فارس منقسم است به جنوبی و شمالی. از شهرهاي جنوبی است سینیز با توجه به قرار گرفتن بندر سینیز در نوار ساحلی خلیجفارس، منابع به ذکر موقعیت این بندر در منطقه پرداختهاند: ابن بلخی در فارسنامه که آن را در حدود سال 500 هجري تألیف کرده است سینیز را میان مهروبان و جنابا مینویسد. بندر سینیز امروز به جاي آن قریه حصار یا خور امام حسن واقع است.
با توجه به بررسی منابع جغرافیایی میتوان گفت: بین تاریخ ایالت فارس و بنادر خلیجفارس رابطه تنگاتنگی وجود داشته است. و بندر سینیز به عنوان یکی از بنادر جنوبی ایالت فارس محسوب میشده است. که تابع یکی از کوره- هاي - بخشهاي - آن به نام اردشیرخره بوده است. منابع جغرافیایی در مورد شرایط اقلیمی بندر سینیز ، با توجه به قرار گرفتن بندر سینیز در کرانههاي خلیج فارس و قسمت جنوب ایران، این بندر را داراي آب و هواي گرم معرفی کردهاند: استخري در مسالکالمماك ذیل عنوان نواحی گرمسیر پارس: - - ارغان، نوبندجان و شینیز - - را ذکر میکند. وجیهانی در اشکالالعالم سینیز را: - - جائیست بغایت گرم - - مینویسد.
و ابن حوقل در صوره الارض سینیز را داراي آب و هواي گرم عنوان میکند: - سینیز و مهروبان ....سخت گرمسیرند - مستوفی نیز سینیز را به عنوان: - - هوایش گرم و متعفن است - - توصیف میکند. نام سینیز در ادوار مختلف تاریخی جغرافیدانان و مورخان اسلامی در نوشتههاي خود به عناوین مختلف به توصیف این بندر تجاري پرداختهاند: ابواسحق ابراهیم بن محمدالفارسی معروف به اصطخري از جغرافیدانان برجسته ایرانی قرن چهارم هجري قمري در کتاب خود با لفظ - - سینیز - - به توصیف این بندر میپردازد. و در جاي دیگر با عنوان - - شینیز - - از این بندر تجاري نام میبرد.
جیهانی از جغرافیدانان دوره سامانی در کتاب خود به نام اشکالالعالم از این بندر با نام: - - سنیز - - نام می- برد.محمد بن احمد شمس الدین المقدسی جغرافی دان قرن چهارم در کتاب خود به نام احسن التقاسیم فیمعرفه الاقالیم تحت عنوان: - - سینلیز}قوستان - - { به ذکر مشخصات این بندر تجاري میپردازد.
