بخشی از مقاله
چكيده
مجموعه اي را كه پيش رو داريد شامل يك سلسله اطلاعات واقعي در ارتباط با پارك ساعي تهران ميباشد كه در چندين بخش تقسيم گرديده است. از آنجاكه بررسي فضاي سبز موجود در يك پارك از ديدگاه زيست محيطي در اولويت نگرش به آن قرار دارد در اولين مطالعات درون اين پايان نامه به بررسي فضاي سبز موجود در پارك پرداخته شده است. فضاي سبز پارك مورد مطالعه در قالب درختان ، درختچه ها، گلها و گياهان علفي جاي گرفته است كه بنا بر اهميت بالاتر درختان و درختچه ها در مطالعات زيست محيطي به اين دسته از گياهان عنايت بيشتري شده است و انواع موجود، آمار و پراكندگي درختان و درختچه ها تعريف گرديده است.
پس از آن گلها و گياهان علفي ذكر شده است كه در نهايت فضاي سبز موجود در پارك را تشكيل داده است. بعد از اين فعاليتها اجزاي تشكيل دهنده پارك به لحاظ داشتن وسعت مطلب در دو گروه خدمات ضروري و خدمات رفاهي و تفريحي پارك تقسيم شده است و بررسي هركدام از زير مجموعه هاي اين دو گروه بر حسب امكانات موجود و مطالعات صورت پذيرفته بخش عمده مطالعات را به خود اختصاص داده است .همان طور كه مي‌‌دانيد بعد از هر كار صورت پذيرفته اي ، ارزيابي و چگونگي پيشرفت و يا رشد نزولي آن از عمده فعاليتهاي لازم براي بررسي صحت عملكرد آن ميباشد. در اين پايان نامه نيز تا حدودي به اين امر پرداخته شده است . ارزيابي پارك از جهات مختلف و نتيجه اين مطالعات به همراهي بررسي تعارضات موجود در پارك از جمله فعاليتهاي صورت گرفته است. با توجه به نتايج حاصله از ارزيابي و بررسي تعارضات موجود از ديدگاه زيست محيطي و طراحي منظر در نهايت به ارائه پيشنهادات اصلاحي در راه حل و يا بهبود تنگناها و مشكلات موجود در پارك پرداخته شده است. هدف عمده از ارائه اين پيشنهادات بالا بردن كيفيت استفاده از پارك، آموزش بهينه استفاده كردن پارك براي مسئولان امر، رضايت خاطر بازديدكنندگان و ساختن محيط زيستي سالم و سبز بوده است.
بدان اميد كه مجموعه تقديمي‌‌كه براي نخستين بار در زمينه فضاي سبز شهري در قالب پايان نامه دانشجويي در مقطع كارشناسي رشته مهندسي محيط زيست تنظيم يافته است همواره گام كوچكي در راه اعتلاي سبز بودن، سبز انديشيدن، طبيعت گرايي و انسان دوستي بردارد. عشق به سبز بودن، عشق به طبيعت، عشق به روشني آبها و عشق به آفتاب پر فروغ زندگي تقديم بر رهروان راستين سبز زيستن باد.
مقدمه
آنچه كه بررسي زيست محيطي ناميده ميشود در نگاهي عميقتر فراتر از آن است كه بتوان در مدتي كوتاه به صورت كامل به آن دست پيدا كرد . در تهيه اين پايان نامه مسائل و دشواريهاي خاصي از جمله كمبود منابع كتابخانه اي، دقيق نبودن آمار و اطلاعات ارائه شده از طرف سازمانهاي مرتبط و پراكندگي و عدم انسجام گزارشات موجود در ارتباط با پارك سبب گرديد كه كار طولاني تر شود. همكاريهاي مسئولين پارك و ارائه آماري كه به دست آوردن آنها بسيار وقتگير و مشكل بود و از همه مهمتر كمك بي‌دريغ آنها در مطالعات ميداني از جمله محاسن كار محسوب مي‌‌گردند. در اين پايا ن نامه به بررسي اجزاي تشكيل دهنده پارك پرداخته شده و سپس به ارزيابي و در نهايت بررسي تعارضات و ارائه چندين راهكار اصلاحي پرداخته شده است.
فصل اول
كليات
1-1- هدف از انجام تحقيق
با عنايت به نيازمنديهاي روز افزون جامعه به توسعه فضاهاي سبز شهري لزوم آگاهي و شناخت عميقتر نسبت به اين قبيل اماكن از كليه جهات بر انسانها مفروض است. همانطور كه بر همگان واضح است شناخت و داشتن آگاهي بيشتر در بارة يك پارك سبب ايجاد انگيزه و علاقه در ارتباط با آن پارك ميگردد و بازديد كنندگان امكان استفاده بهينه از پارك را مي‌‌يابند و اين نكته از آنجا اهميت بيشتري پيدا مي‌‌كند كه سبب ارتقاء سطح كيفي و بهبود آن ميگردد.
در اين ارتباط هدف اساسي از كالبد شكافي و تشريح اجزاي پارك ساعي به عنوان يك الگوي بارز و قابل تعميم در ساير پاركهاي شهري در قدم اول، ايجاد شور و انگيزه مضاعف و تشديد احساس مسئوليت‌پذيري در كليه آحاد جامعه در امر شناخت، حفظ، نگهداري و پاسداري از اين كانونها به عنوان باغها و سرمايه هاي ملي بوده و در قدمهاي بعدي با توجه به بروز يك سلسله از توهمات نسبت به حقيقت ذاتي و موجوديت پاركهاي شهري ، ركود و يكنواختي حاكم بر جو و بافت بازديدكنندگان و به خصوص كمبود مراكز فرهنگي و تفريحي، تشويق و ترغيب اولياي امور نسبت به بررسيهاي همه جانبه و تدوين برنامه‌هاي اصولي در راه غني سازي اين كارگاههاي فرهنگساز كشور مطمع نظر ميباشد. با اميد به آنكه بتوان با ساخت محيطهايي هرچند كوچك در بناسازي پايه هاي يك جامعه سالم شريك بود.
1-2- پيشينه تحقيق
پارك ساعي تهران تنها يادگار ايده درختكاري در تپه هاي شمالي شهر تهران ميباشد كه توسط مرحوم مهندس ساعي در چندين دهه پيش ارائه گرديد. در آن زمان هيچگونه بررسي و يا تحقيق بيشتري در ارتباط با شرايط آن موقع پارك صورت نگرفته بود و بعدها پس از تحويل پارك به شهرداري تهران در چگونگي بهره برداري از پارك تغييراتي صورت گرفت و بنابراين تنها آمار و ارقام تقريبي از آن در صورتجلسه هاي موجود ثبت گرديده است.بررسيهاي گسترده تر در ارتباط با اين پارك تنها گزارشات پراكنده اي را از وضعيت پارك در سازمانهاي مرتبط از جمله شهرداري منطقه 6 و سازمان پاركها و فضاي سبز شهر تهران نشان ميدهد كه آن هم به صورت دستنويس هاي غير رسمي‌‌مي‌‌باشد و ساير اطلاعات در حد نقل قول مسئولين سازمانهاي مذكور
ميباشد در اين ميان تنها گزارش رسمي‌‌موجود گزارش نگرشي بر پارك ساعي تهران ميباشد كه با همكاري اركان مختلف موجود در شهرداري منطقه 6 تهيه و تنظيم گرديده است كه مربوط به سال 77 ميباشد. لذا آنچه در اين مجموعه خوانده ميشود نتيجه يك بررسي كلي و تدوين اطلاعات مختلف از منابع گوناگون دولتي و خصوصي موثق ميباشد و جا دارد كه در اينجا از كليه افرادي كه با دادن اطلاعات هرچند جزئي گره اي را از مسائل موجود در گردآوري مطالب بازنموده‌اند قدرداني گردد و اين مجموعه كه در قالب پايان نامه كارشناسي رشته مهندسي محيط زيست با ديدي كاملاً منطبق بر واقعيتهاي موجود و مباني محيط زيست براي اولين بار تنظيم شده است تقديم به جامعة سبز دوستداران محيط زيست ميگردد . با اميد به آنكه اين تجربه بهره آوري براي تهيه مونوگرافي هاي مشابه ديگر براي ساير پاركها گردد.
1-3- روش كار و تحقيق
در تمام مراحل انجام تحقيق از دو روش مطالعات ميداني و كتابخانه اي استفاده گرديد.
مطالعات كتابخانه اي
در اين مرحله از بررسيها ابتدا با توجه به موضوع پايان نامه به كتابخانه هاي مربوط رفته و فهرستي از كتابها و مجلات و گزارشاتي را كه مربوط با عنوان بودند تهيه گرديد و سپس از بين فهرست آنهايي را كه صددرصد مرتبط با موضوع بودند جدا گرديده و بقيه آنها به عنوان فهرست تكميلي كنارگذاشته شده است. با مطالعه مطالب موجود به جمع بندي پرداخته و سپس فهرست جديدي از مطالب موجود در پروژه ايجاد گرديده است.
آنگاه با نظر و راهنماييهاي استاد راهنما مطالبي كه هسته اصلي پايان نامه را تشكيل مي‌‌دادند جدا وسپس نوشته شده است و بعد با توجه به كم و كاستيهايي كه در اداي مطالب براي هسته اصلي وجود داشت به پيدا كردن مطالب تكميلي پرداخته و در فهرست تكميلي اين مطالب پيدا و سپس يادداشت گرديده است. هنگامي‌‌كه مطالب نوشته مي‌‌شد نقشه ها ، جداول ، اشكال و عكسهاي لازم براي توضيحات بيشتر و تفسير بهتر نيز جمع آوري مي‌گرديد.آنگاه به تكميل نقشه ها و جداول پرداخته شده و سپس با توجه به اطلاعات موجود و لازم و سر فصلهاي موجود در فهرست مطالب به ارزيابي پارك پرداخته شده است . براي اين مرحله از كار ارزيابيهاي گوناگون درمنابع مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است و آنهايي كه به واقعيتهاي موجود در اين زمان نزديكتر بود انتخاب و با عنايت به نوع امكانات و ضوابط زيست محيطي موجود تغيير و سپس بيان گرديده است . در مرحله بعد به بررسي تعارضات موجود در پارك پرداخته شده است كه براي اين كار از كتب و مجلات طراحي و صاحبنظران در اين رشته استفاده گرديده است. و سپس با نگاهي به محدوديتها و كمبودهاي موجود در پارك چندين پيشنهاد اصلاحي براي استفاده بهينه از پارك ارائه گرديده است.
مطالعات ميداني
براي جمع آوري اطلاعات كتابخانه اي از كليه سازمانهاي مرتبط با موضوع از جمله شهرداري منطقه 6 تهران ، سازمان پاركها و فضاي سبز شهر تهران ، سازمان نقشه برداري كشور، سازمان حفاظت محيط زيست و دفتر مديريت و پيمانكاري موجود در پارك بازديد به عمل آمده است. همزمان با انجام كار مذكور براي پيدا كردن اطلاعات تكميلي از افراد حقيقي معرفي شده از جانب اين سازمانها نيز استفاده شده است و سپس با كمك عوامل اجرايي پارك به تهيه و اجراي نقشه فضاي سبز موجود در پارك با نظارت مستقيم استاد راهنما پرداخته شده است و براي برخي از آماربرداريها و اندازه گيريهايي كه مقدار دقيق آن در دسترس نبود نيز از افراد مختلفي كه كارسازبودند استفاده شده است. در برخي مراحل نياز به بررسي آراء و نظرات بازديدكنندگان احساس مي‌‌شد كه با استفاده از اين نظرات و با توجه به كمبودهاي موجود به ارائه پيشنهادات اصلاحي پرداخته شده است كه در بخش پيشين به آن اشاره گرديد.
به طور كلي تهيه اين مجموعه تلفيقي از مطالعات كتابخانه اي و ميداني به صورت همزمان بوده است كه در تنظيم اين پايان نامه هر دو به يك اندازه دخيل بوده اند و يكي مكمل ديگري محسوب ميشود. جدول شماره 1 زمانبندي انجام پروژه را نشان مي دهد.
جدول شماره 1: زمانبندي انجام پروژه (C.P.M).
زمان
فعاليت 1381 1382
تير مرداد شهريور مهر آبان آذر دي بهمن اسفند فروردين ارديبهشت خرداد
انتخاب
موضوع -
بررسي و تعيين و تصويب پروژه ــ
جمع آوري اطلاعات كتابخانه اي
مشاوره با استاد راهنما
مصاحبه با افراد مطلع ـ ــ ــــــ
پردازش داده ها و اطلاعات تهيه گزارش و نتايج
نگارش فصول و نتيجه گيري پيشنهادات
ـــــ
ارائه به گروه جهت بررسي نهايي
ـ
تايپ پروژه پايان نامه ـ
بحث و دفاع از پروژه پايان نامه
فصل دوم
ضرورت پاركهاي شهري
و معرفي پارك ساعي تهران
2-1- اهميت پاركهاي شهري
مهمترين اثرات پاركها در شهرها ، كاركردهاي زيست محيطي آنهاست كه شهرها را به عنوان محيط زيست جامعه انساني معني دار كرده و با مقابله با اثرات سوء گسترش صنعت و كاربري نادرست تكنولوژي از يك سو و بالا بردن سطح زيبايي از سوي ديگر سبب افزايش كيفيت زيستي شهرها مي‌‌شوند. با توجه به اينكه گسترش از يك سو ارتباط با تكنولوژي و از سوي ديگر مرتبط با آلودگي است و از آن نيز گريزي نيست براي تداوم آن بايد كليه عوامل لازم به كار گرفته شوند. مؤلفه هاي اثرات گسترش در شهرها به طور گوناگوني نظام زيستي شهرها را مي‌‌توانند مختل كنند. فضاي مناسب در شهرها يكي از عوامل مؤثر در كاهش اين اثرات بوده و به ويژه در رابطه با گرد وغبار و آلودگيهاي شيميايي پاركهاي شهري، ريه هاي تنفسي شهرها به شمار مي‌‌روند. مجموعه اثرات فضاي سبز حضور آنها را در شهرها اجتناب ناپذير مي‌‌كند به طوري كه بدون وجود آن ممكن نيست شهرها پايدار باقي بمانند. مجموعه اثرات فضاي سبز رامي‌‌توان به طور خلاصه به قرار زير جمع بندي كرد (20):
2-1-1- كاهش دما و افزايش رطوبت نسبي
فضاي سبز در شكل چيره درختي به علت گسترش سطح برگي قابل توجه خود نسبت به ساير اشكال گياهي مي‌‌تواند از طريق تعريق سبب افزايش رطوبت نسبي ، كاهش دما و تلطيف هوا شود. يك تك درخت به تنهايي به اندازه ده كولر هوا را مطبوع و خنك مي‌‌كند. درختان دما را كاهش داده، هوا را به حركت و جريان وامي‌‌دارند و از خشكي هوا جلوگيري ميكنند. عمل تعريق در درختان با جذب كالري همراه است و به همين جهت سبب كاهش دما مي‌‌شوند. بدين سان نواري از گياهان به پهناي 50 تا 100 متر گرما را 3 تا 4 درجه نسبت به مركز شهر كاهش ميدهد و در عين حال 50 درصد بر رطوبت هوا مي‌‌افزايد .تفاوت دمايي كه از اين راه حاصل ميشود موجب كاهش اندكي در فشار هوا ميشود كه خود ثمره صعودهواي گرم بر بالاي مناطق ساختماني و مسكوني شهر است. كاهش در فشار هوا ، بادهايي به سرعت 12 كيلومتر در ساعت را پديد مي‌‌آورد و همين بادها كافي است تا هواي يك شهر بزرگ را در عرض يك ساعت كاملاً تجديد كرده ، خنك و تلطيف كند.
اين پديده بسيار مهم است. زيرا معمولاً بالاي نقاط مركزي شهرهاي خيلي گرم قشري از هواي آلوده به شكل گنبد تشكيل ميشود و جريان هواي خنكي كه از مناطق سرسبز شهر برمي‌‌خيزد با اين گنبد هواي آلوده به رويارويي مي‌‌پردازد. افزون بر اين جريان هواي خنك كه تمايل به فرود آمدن دارد بر سر راه خود گرد و غبار معلق در هوا را نيز به سوي خاك مي‌‌راند.
يك چمن معمولي 3 تا6 بار بيش ازيك زمين برهنه گردوغبار جذب مي‌‌كند ولي يك درخت30 تا60 بار بيشترهمين كاررا انجام ميدهد . فضاي سبزشبه جنگلي به عنوان باد شكن قادر است يك چهارم تا يك ششم از گردوغبار را در پشت باد پناه كاهش دهد .
2-1-2- تغييرميكروكليما
مهمترين نقش فضاي سبز ودرختان بالا بردن سطع آسايش شهروندان از راه تغيير درميكروكليما است .پاركهاي شبه جنگلي از اين نظر داراي ثمر بخشي بيشتري هستند. حداكثر و حداقل دما در داخل توده جنگلي نسبت به فضاي باز مجاورمتعادلتر است. كاهش دما و خنك شدن شهرها، به خودي خود سطح آسايش مردم را بالا مي‌‌برد .
2-1-3- مقابله با جزاير گرما
هم اكنون پژوهشگران نواحي شهري را جزاير گرما نام نهاده اند. زيرا سطوح تيره زمين در شهرها 3 تا5 در جه سانتي گراد بيش از زمينهاي مجاور گرماي خورشيد را درطول روز جذب ميكنند و از اين راه در 30 درصد از آلودگيهاي هوا سهيم مي‌‌باشند.اثر غير مستقيم درختان در كاهش دماي هوا باعث صرفه جويي در هزينه انرژي و همچنين كاهش آلودگي ميشود. در شهرهايي كه پوشش درختي خوبي دارند انرژي خورشيد باعث بهبود چرخه‌هاي طبيعي آب، هوا و مواد غذايي ميشود. در شهرهاي فاقد درخت كه سطح بيشتر زمين را ساختمانها و سيستمهاي لوله كشي پوشانده اند ، چرخه‌هاي طبيعي كوتاه شده و اختلال در جابه جايي انرژي آنها را به جزاير گرما تبديل مي‌‌كند كه به نوبه خود باعث افزايش ناراحتي عمومي‌‌و افزايش آلودگي هاي شهر ميشود.
2-1-4- كاهش ميزان سرب در هوا
درختان در كاهش ميزان سرب به ويژه در حاشيه جاده ها و شاهراهها نقش مؤثري دارند. مقايسه تطبيقي درختان با ساير اشكال گياهي نظير گياهان علفي و گياهان زراعي نشان ميدهد كه درختان ده تا بيست برابر گياهان علفي و دو برابر گياهان زراعي مي‌‌توانند توان رسوبگيري داشته باشند. در مناطق پر ترافيك، شهرهاي انبوه و شاهراهها اهميت درختان در جذب ميزان سرب هوا كه از اگزوز ماشينها پراكنده ميشود بسيار داراي اهميت است.
2-1-5- كاهش مؤثر آلودگي شيميايي هوا
پاركها به ويژه در شكل چيره درختي مي‌‌توانند در كاهش آلودگيهاي شيميايي هوا بسيار مؤثرباشند. براي بهره وري از اين كاركرد درختان بايد ضمن استفاده از گونه هاي غير حساس و مقاوم در صورت صدمه ديدن ترميم و احياء آنها نيز هميشه مد نظر قرار گيرد.
2-1-6- كاهش آلودگي صدا
فضاي سبز به ويژه درختان در كاهش آلودگي صدا بسيار مؤثر است و ميتوان در صورت برخورداري از گونه هاي مناسب و كاشت اصولي تا 4 دسي بل صدا را كاهش داد.اين نقش درختان در شهرهاي بزرگ و بزرگراهها داراي اهميت زيادي است .
2-1-7- توليد اكسيژن و جذب دي اكسيد كربن
درختان، با اين دو كاركرد خود نقش مؤثري در بهبود شرايط زيست محيطي ايفا ميكنند. اگرچه در مقياس كلان از نظر ايجاد توازن اكسيژني نقش درختان و فضاي سبز نمي‌‌تواند قابل ملاحظه باشد ولي در مقياس خرد شهري قابل چشم پوشي نيست. جالب توجه است كه هر درخت راش با ديد زيستي متوسط به اندازه سه برابر حجم دو اتاق يك نفره مي‌‌تواند دي اكسيد كربن از هوا پاك سازي كند در حالي كه 40-30 متر مربع از درختان مي‌‌توانند اكسيژن مورد نيازيك نفر را تامين كنند.
2-1-8- كنترل تشعشعات و بازتاب نور
پاركها در شهرها ضمن كنترل تشعشعات خورشيد از بازتاب نورهاي مزاحم و خيره كننده نيز مي‌‌توانند جلوگيري كنند.
2-1-9- كنترل ترافيك
آرايش فضاي سبز در محورهاي درون شهري عامل مؤثري در كنترل ترافيك به شمار مي‌‌رود . كاشت اصولي درختان در مكانهاي مناسب به عنوان نشانه هاي آشنا در هدايت رفت و آمد بسيار مؤثر است.
2-1-10- زيبايي آفريني
زينت شهرها و مطلوبيت آنها براي زيست مديون زيبايي آفريني فضاي سبز در اشكال متنوع خود است. پاركها حقارت شهرها را به عنوان پديده انسان ساخت در برابر سيستمهاي طبيعي تا حدي متعادل ميكنند.
2-1-11- معماري شهرها
فضاي سبز جايگزين مناسبي براي ساير مصالح مورد استفاده در معماري جهت تقسيم فضاي ايجاد حفاظ، خلوتگاه ، فضاي خصوصي و غيره به شمار مي‌‌رود. علاوه بر اين به عنوان كاتاليزور عامل مهمي‌‌در ايجاد پيوند و ارتباط منطقي بين ساختمانها و ابنيه به شمار مي‌‌رود.
2-1-12- جذب فون
پاركها طبيعت بيجان شهرها را به سوي سيستمهاي طبيعي سوق داده و سبب جذب فون ويژه اي مي‌‌شوند كه فضاي بيروح آنها را قابل تحمل تر مي‌‌كند.
2-1-13- كنترل باد
فضاي سبز به ويژه درختان در صورت كاشت مناسب و هدفمند يعني تركيب گونه اي وآرايش مناسب مي‌‌تواند در هدايت باد به ويژه در تابستان جهت خنك كردن در بخشهاي مورد نظر و تغيير جهت آن در سمت دلخواه بسيار مؤثر باشد.
2-1-14- تفرجگاه
فضاي سبز در شكل گيري هرگونه سيستم تفرجگاهي مؤثر بوده وعامل موثري درگذران فراغت مردم به شمار مي‌‌رود . ايجاد سايه ، چشم انداز ، تلطيف هواوهواي پاك جدا از زيبايي از جمله عواملي مي‌‌باشند كه در شكل گيري تفرجگاههاحضور فضاي سبز بويژه پاركهاي شهري راغيرقابل اجتناب ميكنند .
2-1-15-تاثيررواني
پارك و به ويژه رنگ سبز يا تغييرات فصلي آن داراي اثرات رواني بسيار مؤثري است . در تحقيقي كه در زمينه اثرات رواني درختان و فضاي سبز روي دورة بهبودي بيماران در يك بيمارستان انجام شده است به اين نتيجه رسيده شد كه فضاي سبز مي‌‌تواند دوره بستري بيماران را كوتاه كند . چنين تاثير رواني البته كاربرد اقتصادي نيز در بر دارد.طبق تحقيقات مذكور وجود فضاي سبز و درختان دوره نقاهت بيماران را 8 درصد كاهش ميدهد. با دادن چشم اندازي از درختان به بيماران به آساني ميتوان سالانه صدها ميليون دلار از هزينه بهداشت عمومي‌‌را كاهش داد.
2-1-16- ذخيره انرژي
كاشت صحيح درختان مي‌‌تواند بر روي مصرف انرژي در ساختمانها تاثير قابل ملاحظه اي داشته باشد. هزينه گرم كردن يا خنك كردن ساختمانها در صورت كاربرد درست درختان كاهش مي‌‌يابد. درختان باعث جذب 9 درصد انرژي خورشيدي در تابستان شده و گرماي داخلي ساختمانها را مي‌‌توانند كاهش دهند. در اماكن مسكوني كه در مناطق بادگير قرار دارند، كاشت درختان به صورت بادشكن مي‌‌تواند هزينه گرم كردن ساختمانها را بر حسب درجه بادگيري و تراكم بادشكن 4 تا 22 درصد كاهش دهد. علاوه بر اين اثر تعديلي درختان و فضاي سبز روي دماي شهرها سبب ميشود كه مصرف انرژي لازم براي تبريد و انتشار گازهاي گلخانه اي متصاعد شده از واحدهاي مولد انرژي نيز كاهش يابد. كاهش دما در شهرها در اثر تعريق و سايه نه تنها سبب صرفه جويي در انرژي بلكه سبب صرفه جويي در مصرف آب نيز ميشود.
2-1-17- برگاب
درختان با جذب برگاب مي‌‌توانند حركت و جريان آب را در سطح غير قابل نفوذ شهر كند كرده و راه افتادن آب در سطح شهر را به تاخير بياندازند. سوزني برگان تا 40 درصد و پهن برگان تا 20 درصد توانايي دارند كه آب باران را گرفته و دوباره از طريق تبخير به فضا برگردانند. اين اثر درختان اگر در سطح جنگلها به عنوان يك موضوع بحث انگيز به نظر مي‌‌آيد در سطح شهر به طور ملموسي مثبت است.
2-1-18- درختان و سيلاب
جريانهاي تند سيلابي و روش مديريت آنها موضوع عمده ديگري در مطالعات زيست محيطي حومه شهرها و زمينه ديگري در بحثهاي اقتصادي است . با افزايش سطح غير قابل نفوذ شهرها آب بيشتري بايد به خارج از شهرها هدايت شود. درختان با جذب برگاب از يك سو و هدايت آن به اندامهاي خود سبب كندي جريانهاي تند سيلابي مي‌‌شوند. سطح اندامهاي درختان از يك سو سرعت سيلابها را تا 3 برابر كاهش ميدهد و از سوي ديگر از هزينه ساخت سيستمهاي هدايت جريانهاي سيلابي مي‌‌كاهد.
2-2- تاريخچه
پارك ساعي تهران در سال 1324 به صورت پارك جنگلي توسط مهندس كريم ساعي استاد دانشگاه تهران ، بنيانگذار جنگلداري نوين و مدير عامل بنگاه جنگلها سابق بنيان گذاشته شد(21).
پس از توسعه شهر تهران در سال 1337 توسط شهرداري تهران مورد بهره برداري قرار گرفت(24).
2-3- فرازهايي از انديشه مرحوم ساعي پرچمدار فضاي سبز ايران
«گروهي مردم چون فضايي را اشغال كرده و با يكديگر زندگي كنند جامعه اي را تشكيل مي‌‌دهند كه آن را جامعه آدمي‌‌مي‌‌خوانند. گروهي درخت نيز چون جايي را گرفته و در كنار هم برويند جامعه اي مي‌‌سازند كه آن را جامعه درختي و يا جنگل مي‌‌نامند.جامعه آدمي‌‌و جنگل هر دو وابسته بودن فضا هستند. يعني براي هستي و بقاي خود از آن فضا استفاده ميكنند، حال اگر آن فضا گنجايش روزي رسانيدن به همه افراد جامعه را داشته باشد آن افراد در صلح و صفا به كمال رشد خود رسيده و نيرومند مي‌‌شوند و در غير اينصورت عناصر جامعه خواه آدمي‌‌باشد، خواه درخت با يكديگر به نزاع برخاسته و در بهره مند شدن از آن فضا بر يكديگر سبقت مي‌‌جويند. تلاش نتيجه احتياج است.
احتياج عمده درخت به نور است و آب و خوراك شاخه هاي زيرين درخت كه مانند شاخه هاي فوقاني آن در معرض تابش آفتاب نيستند تلاش بيشتري كرده ازشاخه هاي بالاتر تجاوز ميكنند و خود را به آفتاب مي‌‌رسانند. به همين دليل شاخه هاي پايين تر روشن بوده و تاج درختان شكل مخروطي يا كروي به خود مي‌‌گيرند. اگر يكي از شاخه هاي پايين تر توانايي روييدن بيشتري را نداشت و نتوانست خود را به نور كافي برساند پژمرده شده و مي‌‌افتد. از اين رو قسمتي از ساقه درختان كه آن را در اصطلاح تنه درخت مي‌‌گويند بدون شاخه مي‌‌ماند. حال دو عدد تخم درخت را در نظر بگيريم كه مجاور هم در يك موقع به زمين افتاده و شروع به روييدن كنند، اگر اين دو تخم از يك درخت بوده و نيروي آنها يكسان باشد روييدن آنها به هم برخورد مي‌‌كند و بر يكديگر سايه مي‌‌اندازد، ناچار هريك خود را به سمتي كه نور كافي دريافت كند. متوجه ميسازد. اگر شرايط رشد براي هر دو يكسان باشداز دو درخت آنكه از تلاش خود نتيجه بيشتري گرفته نيرومندتر ميگردد و بر ديگري غالب مي‌‌آيد، شاخ و برگهاي خود را بر فراز تاج او مي‌‌گستراند و چنان بر وي چيره ميشود كه سرانجام او را نابود ميسازد.
نظير اين موضوع در جامعه آدميان در ميان دو فرد ديده ميشود كه با هم در يك كشور و در يك شهر و حتي در يك آموزشگاه زيسته و پرورش يافته اند. آن يك كه استعداد بيشتري از جهت نيروي فكر وبدني دارد بهتر از ديگري زندگاني خود را تامين خواهد كرد و اگر هر دو يك راه را براي پيشرفت اتخاذ كنند آنكه نيرومند تر است عرصه را بر ديگري تنگ كرده و او را از رشد اجتماعي محروم خواهد ساخت.
اين نزاع بين دودرخت كه تشريح شد درميان كليه درختان يك جنگل دائماً و بدون اينكه لحظه‌اي قطع شود ادامه دارد. ولي آن درخت تنومند چنان راه نفوذ خورشيد را بر بقيه بسته كه اميدي براي روييدنشان نمي‌‌گذارد. اين وضعيت سالها به همين منوال تا پيري درخت تنومند را فرسوده كند و درونش تهي شود و دوره زندگي او به پايان رسد.
چون انسان بر اين فلسفه درختي آگاه شد براي سود خود بدين انديشه افتاد كه در جنگلها درختان تنومندي را كه مجال روييدن به نونهالان نمي‌‌دهند بيش از آنكه دوره مرگ آنها فرا رسد از ريشه بركند تا هم از خود آنها بهره مند شود و هم فضا را براي روئيدن نهالهاي جواني كه در پناه آنان يافت مي‌‌شوند باز كند و از درختان جواني كه باقي مي‌‌مانند آنهايي كه توانايي پيروزي ندارند را برانداخته و جا را به آنهايي كه نيرومند هستند بسپارد و بگذارد بي زحمت جنگل به كمال رشد خود برسد. آيا در جامعه آدمي‌‌نظير آنچه گفته شد مشاهده نمي‌‌شود؟ آيا مشابه درختان تنومند جنگل در جامعه انساني قوي پنجگاني يافت نمي‌‌شوند كه شيره جان مردم را مكيده و ديگران را از حق حيات محروم مي‌‌دارند؟
چرا ، ولي انسان بسي قبل ازآنكه بحال جامعه درختي آشنا شود و به فكر اصلاح آن افتد به حال جامعه خود وقوف يافت و راههايي انديشيد كه براي همه افراد نزاع حياتي را صورت ديگري بخشد. اشخاصي پيدا شدند كه راهنماي مردم براي اين منظور گرديدند. اين اشخاص از نظر اهل ديانت مظهر خدا، پيغمبر و مافوق بشر شناخته مي‌‌شوند. به هر حال مقام آنها در جامعه انساني بزرگ است و ما در اين مقوله گفتگو نمي‌‌نماييم . همين قدر بايد دانست كه پايه تمدن جامعه اي را نبايد شماره كارخانجات و راه آهنها و صنايع آن شمرد بلكه آسايش افراد جامعه و محترم بودن حقوق را بايد در نظر گرفت. جامعه اي متمدن تر است كه در اين راه بيشتر توفيق حاصل كرده باشد. انسان كه لايق است جامعه درختي را چنان نظم دهد كه براي رشد و نماي هر درخت فضاي كافي موجود باشد، چگونه نمي‌‌تواند براي جامعه خود ترتيبي قائل شود كه افراد آن در رشد اجتماعي دچارمضيقه نگردند.»
2-4- ويژگيهاي جغرافيايي
در بررسي ويژگيهاي جغرافيايي پارك تنها به سه عامل موقعيت، توپوگرافي و وسعت بسنده ميگردد.
2-4-1- موقعيت
پارك ساعي تهران يكي از پاركهاي بزرگ شهر تهران است كه بين طولهاي جغرافيايي تا قرار دارد و بين عرض هاي جغرافيايي تا واقع شده است.
اين پارك در بخش مياني منطقه 6 و در ناحيه 5 از اين منطقه واقع شده است(19). تنها كاربري آن فضاي سبز است(24).
از شمال به كوچه ساعي ، از غرب به خيابان وليعصر بالاتر از سه راهي شهيد بهشتي، از جنوب به كوچه گلبرگ و از شرق به خيابان شهيد خالد اسلامبولي(وزرا سابق) محدود ميگردد(19).
2-4-2- توپوگرافي
اين پارك به لحاظ ويژگيهاي توپوگرافي حاصل از وجود دو مسيل ميباشد كه سبب ايجاد اختلاف ارتفاع نسبتاً شديد در كل عرصه پارك و خصوصاً قسمت شمالي آن گرديده است(19).
با بررسي نقشه، نقاط ارتفاعي پارك بيشترين ارتفاع به اندازه3/1348 متر در شمالي ترين نقطه و كمترين آن به اندازه 9/1314 متر در جنوبي ترين نقطه قرار دارد كه حدود 33 متر اختلاف ارتفاع را نشان ميدهد و همين ويژگي سبب ايجاد منظره اي باچشم اندازهاي طبيعي و بي نظير گرديده است(12).نقشه شماره 1 نقاط ارتفاعي موجود در پارك را نشان ميدهد.
2-4-3- وسعت
پارك ساعي تهران با مساحت 120082 متر مربع بخشهاي گسترده اي را شامل ميشود كه در جدول شماره 2 به ذكر آنها پرداخته ميشود(24).
جدول شماره 2-بخشهاي گسترده موجود در پارك
نوع كاربري مساحت(m )
درصد نسبت به كل
معابر 57773 1/48
چمن كاري 33614 9/27
درختكاري 8975 4/7
گياهان پوششي 7470 2/6
ترون و شمشاد كاري 2035 6/1
زمين بازي و اسكيت 1793 4/1
گلكاري فصلي 1376 1/1
گلكاري دائمي 1300 0/1
آبنما 1249 0/1
بركه 1230 0/1
فضاي مسقف 5/468 3/0
ساير موارد 5/2780 3/2
مجموع 120082 100
2-5- جمعيت استفاده كننده
موقعيت محلي پارك و ويژگيهاي ساختاري كه وجود عناصر طبيعي در پارك و نيز نزديكي آن به مراكز مسكوني و تجاري است. مراجعان زيادي را از محله هاي اطراف پارك و حتي نقاط دورتر شهر به خود جلب مي‌‌كند.به نحوي كه به ترتيب طي فصول تابستان، بهار و پاييز بيشترين تعداد مراجعان به پارك وجود داشته و در فصل زمستان محيط ساكت و آرام پارك كاملاً قابل توجه و چشمگير است.
بازديدكنندگان از پارك عموماً روزهاي پنجشنبه و جمعه ازدحام فوق العاده اي را در پارك سبب مي‌‌گردند كه شبها تا ديرهنگام اين حضور ملموس است. در بقيه روزهاي هفته جوانان و خانواده ها بيشترين مراجعان به پارك را به ويژه در بعداز ظهرها به خود اختصاص مي‌‌دهندو اين در حالي است كه صبح هاي زود پارك در اشغال ورزشكاران و قبل از ظهر محمل تجمع و گپ زدن افراد مسن و بارنشستگان و نيز بازديدهاي دسته جمعي دانش آموزان از اقصي نقاط شهر است. بنابر آمارگيري هاي به عمل آمده ميانگين تعداد افراد بازديد كننده از پارك به طور متوسط 1400 نفر در روز
برآورد شده است(19).
فصل سوم
فضاي سبز موجود در پارك
پس از آشنايي مختصر و نگاهي اجمالي به پارك ساعي تهران به بررسي بخش اصلي تحقيق يعني مطالعه گسترده تر پارك پرداخته ميشود. به لحاظ اهميت بيشتري كه در ارتباط با گياهان براي مطالعه ويژگيهاي زيست محيطي فضاي سبز يك منطقه وجود دارد در اين فصل به بررسي فضاي سبز موجود در پارك كه اعم از درخت،درختچه، گل و انواع گياهان علفي ميباشد پرداخته ميشود و در فصل آينده به بررسي اجزاي تشكيل دهنده پارك پرداخته ميشود.
قبل از وارد شدن به موضوع فضاي سبز موجود در پارك جا دارد كه توضيحاتي لازم در ابتداي مطالب آورده شود. به لحاظ گستردگي تنوع گياهان موجود در منطقه مورد مطالعه و مهمتر از آن شباهت زيادي كه بين گونه هاي گياهي مختلف وجود دارد به بررسي گياهاني پرداخته ميگردد كه وجود آنها در پارك براي حداقل 5 سال اخير ثبت گرديده است. زيرا بنا به امكاناتي كه شهرداري منطقه 6 در اختيار مديريت پارك ساعي قرار ميدهد و شرايط لازم براي نگهداري كه بنا و نوع سيستم نگهداري گوناگون ميباشد ممكن است نوع گياهان كاشته شده در طي ساليان مختلف با يكديگر فرق داشته باشد.ولي عموماً نوع گياهان كاشته شده خصوصاً در ارتباط با درختان و درختچه‌ها زياد تفاوتي پيدا نمي‌‌كند. از آنجا كه در اين تحقيق سعي گرديده است كه دقت كار در نهايت ممكن باشد لذا آماري كه از كل گياهان ارائه ميشود برمبناي آمار شهرداري منطقه 6 ، سازمان پاركها و فضاي سبز شهر تهران ، دفتر مديريت موجود در پارك و مطالعات ميداني كه به همراهي اينجانب و پرسنل زحمتكش پارك صورت گرفته است ميباشد، با توجه به تنوع گياهي بسيار بالايي كه در اين پارك وجود دارد بي دليل نيست كه از آن به عنوان پاركي نام برده ميشود كه حائز رتبه بالايي در سطح پاركهاي شهري تهران ميباشد.
درختان و درختچه هايي كه در اين تحقيق مي‌‌خوانيد آنچنان زيبايي به سطح پارك بخشيده كه در تمام فصول سال آن را سبز و جوان در معرض نمايش مي‌‌گذارد و نسيم خنكي كه در سطح پارك در طول روز به وزيدن مي‌‌گيرد هوا را مطبوع و براي بازديدكنندگان بي نظير توصيف مينمايد. طراحي ويژه اي كه در برخي بخشهاي پارك مانند باغ ژاپني و تپه گل وجود دارد همانطور كه خواهيد ديد اين مراكز را به مناطقي جهت كارهاي هنري نظير عكاسي سوق داده است.
در مجموع يكصد وشانزده گونه گياهي در پارك شناسايي شده است كه مشتمل بر درختان ، درختچه ها، گياهان علفي و گلها ميباشد. در زير به بررسي انواع گونه هاي گياهي موجود پرداخته ميشود.
3-1- درختان و درختچه ها
اين بخش از گونه هاي موجود كه در حقيقت بيشترين در صد از فضاي سبز پارك را تشكيل ميدهد شامل درختان و درختچه هايي است كه در بخشهاي مختلف كاشته شده اند و تركيبي از سوزني برگان و پهن برگان ميباشد. در جدول شماره 3 به بررسي گونه هاي درختي موجود پرداخته ميشود.
جدول شماره 3- فهرست گونه هاي درختي موجود
رديف نام فارسي نام علمي خانواده
1 آلوي سياه Pranus domestica Rosaceae
2 ابريشم معمولي Albizia julibrissin Leguminosae-Mimosaceae
3 افراي سياه Acer negundo Aceraceae
4 افراي برگ چناري Acer pseuoplatanus Aceraceae
5 اقاقياي پيوندي (سرخ) Robinia hispida Leguminosae-papilionaceae
6 اقاقياي چتري Robinia pseudacacia
Var: pendula Leguminosae-papilionaceae
7 ارغوان معمولي Cercis siliquastrum Leguminosae-papilionaceae
8 اكاليپتوس Eucalyptus camaldulensis Myrtaceae
9 برگ بو Laurus nobilis Lauraceace
10 برگ نو (برگ درشت) Ligustrum latifolium Oleaceae
11 بلند مازو Quercus castanifolia Fagaceae
12 بلوط سياه Quercus ilex Fagaceae
13 بيد مجنون Salix babylonica Salicaceae
14 پاپيتال Hedera pastuchowii Araliaceae
15 پاپيتال ابلق Hedera helix Araliaceae
16 پيچ گليسين Wistaria sinesis Leguminosae-papilionaceae
17 پيراكانتا Pyracantha coccinea Rosaceae
18 پسته وحشي Pistacia atlantica Anacardiaceae
19 تبريزي Populus nigra
subsp:nigra Salicaceae
20 توت مجنون Morus alba
Var: pendula Moraceae
21 توري Lagerstromia indica Lythraceae
22 چنار Platanus orientalis Platanaceae
23 ختمي‌‌درختي Hibiscus syriocus Malvaceae
24 خرزهره Nerium oleander Apocynaceae
25 زالزالك Crataegus sp. Rosaceae
26 زبان گنجشك Fraxinus excelsior Oleaceae
27 زربين Cupressus sempervirens Var: horizontalis Cupressaceae
28 زيتون Olea europaea Oleaceae
29 ژونيپروس (اردوج) Juniperus excelsa Cupressaceae
30 ژينكگوبيلوبا Ginkgoa biloba Ginkgoaceae
31 سدر لبنان Cedrus libani Pinaceae
32 سرو تبري(نوش) Toja orientalis Cupressaceae
33 سرو شيراز Cupressus sempervirens Var: fastigiata Cupressaceae
34 سرو نقره اي Cupressus arizonica Cupressaceae
35 سه رنگ Photinia serrulata Rosaceae
36 شاه بلوط هندي Aesculus hippocastanum Hippocastaneaceae
37 شالك Populus nigra Var: caudina Salicaceae
38 عرعر Ailanthus alissima Simaroubaceae
39 كاتالپا(جوالدوزك) Catalpa speciosa Bignoniaceae
40 كاج تهران Pinus eldarica Pinaceae
41 كاج سياه Pinus nigra Pinaceae
42 كاج نوئل Picea abies Pinaceae
43 گردو Juglans regia Juglandaceae
44 گل يخ Chimonanthus fragrans Calycanthaceae
45 ماگنوليا‌تابستانه Magnolia grandiflora Magnoliaceae
46 مو Parthenocissus quinguaefolia Var: murorum Vitaceae
47 نارون Ulmus carpinifolia Ulmaceae
در جدول شماره 4 نيزبه بررسي انواع درختچه هاي موجود پرداخته ميشود.
جدول شماره 4- فهرست گونه هاي درختچه اي موجود
رديف نام فارسي نام علمي خانواده
1 ابريشم مصري Caesalpinia gilliesii Leguminosae –
Caesalpinaceae
2 اسپيره سفيد Spiraea crenata Rosaceae
3 ازگيل ژاپني Eriobobtrya japonica Rosaceae
4 انارگل(انارپرپر) Punica granatum Punicaceae
5 بوداغ Viburnum opulus Caprifoliaceae
6 به ژاپني Chaenomeles japonica Rosaceae
7 پيچ‌امين‌الدوله Lonicera caprifolium Caprifoliaceae
8 پيچ اناري Campsis radicans Bignoniaceae
9 ترون Ligustrum ovalifolium Oleaceae
10 جل Laurocerasus officinalis Rosaceae
11 خاس Ilex spinigera Aquifoliaceae
12 دم موشي(غفائي) Buddleia davidii Buddleiaceae
13 رزماري Rosmarinus officinalis Labiatae
14 زرشك قرمز Berberis thunbergii Berberidaceae
15 سرو خمره اي Platycladus orientalis Cupressaceae
16 سوداغ(آقطي سرخ) Sambucus racemosa Caprifoliaceae
17 شاه پسند Lantana camara Verbenaceae
18 شمشاد ابلق سفيد Euonymus japonicus
Var: argento-variegata Celastraceae
19 شمشاد ابلق زرد Euonymus japonicus
Var: aureo-variegata Celastraceae
20 شمشاد نعنايي Euonymus japonicus Var: microphylla Celastraceae
21 شيرخشت رونده Cotoneaster horizontalis Rosaceae
22 طاووسي Spartium junceum Leguminosae –
Papilionaceae
23 مرواريد درختي Symphoricarpos albus Caprifoliaceae
24 مورد سبز Myrtus communis Myrtaceae
25 ميخك هندي Daphne odora Thymeleaceae
26 نرگس‌درختي(سفيد) Philadelphus coronarius Saxifragaceae
27 نسترن سفيد Rosa beggeriana Rosaceae
28 هميشه بهار Rosa rouletii Rosaceae
29 ياس زرد Forsythia suspensa Oleaceae
30 ياس سفيد Syringa vulgaris Var:alba Oleaceae
31 ياس شيرواني Syringa persica Oleaceae
32 ياس بنفش Syringa vulgaris Var: violaceae Oleaceae
33 ياسمن زرد Jasminum fruticans Oleaceae
34 يوكا Yucca filamentosa Liliaceae
بررسيهاي بالا نشان ميدهد كه مجموعاً 81 نوع درخت و درختچه در پارك وجود دارند.
در جدول شماره 5 تعداد و درصد درختان و درختچه هاي موجود در پارك ساعي نشان داده شده است.
جدول شماره 5- آمار و تعداد درختان و درختچه هاي موجود در پارك
رديف نوع گونه ها درصد‌نسبت‌به طبقات گياهي درصد‌نسبت‌به‌كل‌درختان‌و درختچه‌ها تعداد(اصله)
سوزني برگان
1 كاج تهران 8/37 7/4 1790
2 سرو خمره اي 7/36 6/4 1740
3 سرو تبري 5/10 3/1 500
4 سرو شيراز 8/7 9/0 370
5 سرو نقره اي 8/2 3/0 135
6 زربين 4/2 3/0 118
7 ژوني پروس 0/1 1/0 50
8 كاج نوئل 2/0 1-10×3/0 13
9 سدر لبنان 2/0 1-10×3/0 12
10 كاج سياه 1/0 1-10×1/0 5
پهن برگان هميشه سبز
11 شمشاد نعنايي 1/24 4/13 5000
12 پاپيتال 1/24 4/13 5000
13 پاپيتال ابلق 5/14 0/8 3000
14 شمشاد ابلق زرد 0/12 7/6 2500
15 شمشاد ابلق سفيد 6/9 3/5 2000
16 پيچ امين الدوله 8/4 6/2 1000
17 رزماري 8/3 1/ 2 800
18 خاس 9/2 6/1 600
19 پيراكانتا 4/2 3/1 500
20 پيچ اناري 4/0 2/0 100
21 يوكا 3/0 2/0 80
22 برگ بو 2/0 1/0 45
23 ماگنوليا تابستانه 1/0 1-10×5/0 21
24 گل يخ 1-10×6/0 1-10×3/0 14
25 خرزهره 1-10×4/0 1-10×2/0 10
26 بلوط سياه 1-10×1/0 2-10×8/0 3
پهن برگان خزان دار
27 ترون 2/25 0/8 3000
28 هميشه بهار 6/12 0/4 1500
29 چنار 1/9 9/2 1084
30 شاه پسند 4/8 6/2 1000
31 نرگس درختي 4/8 6/2 1000
32 ياس زرد 4/8 6/2 1000
33 اسپيره سفيد 2/4 3/1 500
34 نسترن سفيد 2/4 3/1 500
35 مورد سبز 3/3 0/1 400
36 ميخك هندي 6/1 5/0 200
37 ياس سفيد 6/1 5/0 200
38 نارون 5/1 4/0 183
39 دم موشي 0/1 3/0 120
40 موچسب 8/0 2/0 100
41 مرواريد درختي 8/0 2/0 100
42 ياس شيرواني 8/0 2/0 100
43 آقطي سرخ 8/0 2/0 100
44 پيچ گليسين 8/0 2/0 100
45 توري 8/0 2/0 100
46 زرشك زينتي 6/0 2/0 75
47 شالك 5/0 1/0 60
48 اقاقياي چتري 4/0 1/0 59
49 اكاليپتوس 3/0 1/0 45
50 اقاقياي پيوندي 2/0 1-10×8/0 32
51 زبان گنجشك 2/0 1-10×7/0 29
52 شير خشت رونده 2/0 1-10×6/0 25
53 بيد مجنون 1/0 1-10×6/0 23
54 طاووسي 1/0 1-10×5/0 20
55 ختمي‌‌درختي 1/0 1-10×5/0 20
56 ياس بنفش 1/0 1-10×5/0 20
57 زيتون 1/0 1-10×5/0 20
58 افراي برگ چناري 1/0 1-10×4/0 17
59 تبريزي 1/0 1-10×4/0 15
60 جل 1/0 1-10×4/0 15
61 زالزالك 1/0 1-10×3/0 12
62 ياسمن زرد 1/0 1-10×3/0 12
63 عرعر 1-10×9/0 1-10×2/0 11
64 به ژاپني 1-10×9/0 1-10×2/0 11
65 ازگيل ژاپني 1-10×8/0 1-10×2/0 10
66 انار گل 1-10×8/0 1-10×2/0 10
67 بوداغ 1-10×8/0 1-10×2/0 10
68 برگ نو 1-10×8/0 1-10×2/0 10
69 ارغوان معمولي 1-10×8/0 1-10×2/0 10
70 كاتالپا 1-10×8/0 1-10×2/0 10
71 ژينكگوبيلوبا 1-10×6/0 1-10×2/0 8
72 ابريشم مصري 1-10×4/0 1-10×1/0 5
72 آلوي سياه 1-10×4/0 1-10×1/0 5
74 بلندمازو 1-10×3/0 1-10×1/0 4
75 سه رنگ 1-10×2/0 2-10×8/0 3
76 شاه بلوط هندي 1-10×1/0 2-10×5/0 2
77 پسته وحشي 1-10×1/0 2-10×5/0 2
78 توت مجنون 1-10×1/0 2-10×5/0 2
79 ابريشم 1-10×1/0 2-10×5/0 2
80 افراي سياه 2-10×8/0 2-10×2/0 1
81 گردو 2-10×8/0 2-10×2/0 1
مجموع گونه ها 100 100 37309
3-1-1- سوزني برگان
10 گونه از گياهان مذكور در اين دسته جاي مي‌‌گيرند كه %3/12 از مجموع انواع درختان و درختچه هاي موجود در پارك را تشكيل داده اند.اين گونه ها به شرح زير مي‌‌باشند:
كاج تهران، كاج سياه ، كاج نوئل، سدر لبنان، سرو نقره اي ، سرو خمره اي،سرو تبري، سرو شيراز، زربين و ژونيپروس.
3-1-2- پهن برگان هميشه سبز
16 گونه از گياهان مذكور در اين دسته جاي مي‌‌گيرند كه %55 از مجموع انواع درختان و درختچه هاي موجود در پارك را تشكيل داده اند. اين گونه ها به شرح زير مي‌‌باشند:
يوكا،رزماري، بلوط سياه،پيراكانتا، خرزهره،ماگنوليا،پاپيتال معمولي، پاپيتال ابلق، شمشاد ابلق سفيد، شمشاد ابلق زرد (طلايي) ، شمشاد نعنايي، پيچ امين الدوله، پيچ اناري، گل‌يخ ، برگ بو و خاس.
3-1-3- پهن برگان خزان دار
55 گونه از گياهان مذكور در اين دسته جاي مي‌‌گيرند كه7/30% از مجموع انواع درختان و درختچه هاي موجود در پارك را تشكيل داده اند.اين گونه ها به شرح زير مي باشند:
آلوي سياه،افراي سياه، اقاقياي پيوندي، اقاقياي چتري، برگ نو(برگ درشت)، بلند مازو، شاه بلوط هندي، ازغوان معمولي،بيد مجنون ، زبان گنجشك، توت مجنون، توري، چنار، ختمي‌‌درختي، زالزالك، عرعر، كاتالپا، گردو، نارون، اسپيره سفيد، ازگيل ژاپني، انار، افراي برگ چناري، به ژاپني، ترون، دم موشي، آقطي سرخ، شير خشت، زرشك قرمز (زينتي ) ، طاووسي، مرواريد سفيد، ياس زرد، ياس سفيد، ياس شيرواني، ياس بنفش،ياسمن زرد، تبريزي، شالك، بوداغ، جل، شاه پسند، مورد سبز، ميخك هندي، نرگس درختي(دوتسيا)، نسترن سفيد، هميشه بهار، ابريشم ، ابريشم مصري، اكاليپتوس، پيچ گليسين، زيتون، ژينكگوبيلوبا، پسته وحشي، سه رنگ و مو.
گياهان موجود در اين دسته در دو بخش زير تقسيم بندي مي‌‌شوند:
3-1-3-1- پهن برگان درختچه اي خزان دار
25گونه از اين گياهان به صورت درختچه مي‌‌باشند كه عبارتنداز:
اسپيره سفيد، ازگيل ژاپني،انار، به ژاپني، ترون، دم موشي، آقطي سرخ، شير خشت، زرشك‌زينتي، طاووسي، مرواريد سفيد، ياس زرد، ياس سفيد، ياس شيرواني، ياس بنفش،ياسمن زرد، بوداغ، جل، شاه پسند، مورد سبز، ميخك هندي، نرگس درختي(دوتسيا)، نسترن سفيد، هميشه بهار و ابريشم مصري.
3-1-3-2- پهن برگان درختي خزان دار
30 گونه از اين گياهان نيز به صورت درخت مي‌‌باشند. اين گياهان عبارتند از:
آلوي سياه،افراي سياه، اقاقياي پيوندي (سرخ)، اقاقياي چتري، برگ نو(برگ درشت)، بلند مازو، شاه بلوط هندي، ازغوان معمولي،بيد مجنون ، توت مجنون، توري، چنار، ختمي‌‌درختي، زالزالك، عرعر، كاتالپا، گردو، نارون، شالك ، تبريزي، ابريشم، اكاليپتوس، پيچ گليسين، زيتون، ژينكگو بيلوبا، پسته وحشي، سه رنگ، مو، افراي برگ چناري و زبان گنجشك.
3-1-4- وضعيت گونه هاي درختي و درختچه اي موجود
برخي از درختان و درختچه هاي موجود به صورت مجتمع و برخي نيز به صورت انفرادي در پارك توزيع گرديده اند. با توجه به اينكه فرم انفرادي و يا تجمعي گياهان در چشم انداز پارك تاثير گذارده و از اصول اساسي در طراحي پارك ميباشد، لازم است به بررسي اين اشكال در پارك پرداخته شود . از مجموع 81 گونه درخت و درختچه موجود در پارك تنها به بررسي 26 نوع از آنان به دليل سهولت شناخت و دسترسي پرداخته ميشود كه در 5 طبقه زير تقسيم بندي مي‌‌گردند. ساير گياهان به علت پراكندگي زياد در سطح پارك در دسته ششم يعني تك كاشتهاي برگ پهن خزان دار قرار مي‌‌گيرند كه پراكنش آنها در تمام سطح پارك و به صورت نامنظم ميباشد.
3-1-4-1- توده هاي سوزني برگ
توده هاي سوزني برگ شامل سرو نقره اي ، سرو شيراز ، سرو تبري، سرو خمره اي، كاج تهران و كاج سياه ميباشد. اجتماعات سرو نقره اي را بيشتر در قسمت جنوبي خصوصاً بالاي تپه گل ، اجتماعات سرو شيراز را در جهت غربي سكوهاي ارتباط دهنده مركز پارك به دره غربي ،سرو تبري و سرو خمره اي را در بخش مابين زمين بازي كودكان و آبنماي موزيكال ميتوان مشاهده نمود.
كاج تهران نيز در جهت شرقي سكوهاي ارتباط دهنده مركز به دره غربي به صورت
توده هاي يكنواخت ديده ميشود و كاج سياه را نيز در بخش پاييني آبنماي موزيكال ميتوان مشاهده كرد.
3-1-4-2- تك كاشتهاي سوزني برگ
ژونيپروس و كاج نوئل به صورت پراكنده در سطح پارك مشاهده ميگردد. سدر لبنان در محدوده مركزي و حوالي ورودي واقع در ناحيه مياني جبهه شرقي پارك فرم خاص و زيبايي در سيماي زمستانه پارك و زماني كه درختان خزان دار برگهاي خود را از دست مي‌‌دهند ايجاد كرده است.
زربين نيز به صورت منفرد حوالي دفتر مديريت پارك و آبنماي گلابي شكل واقع گرديده است. بدين ترتيب وجود سوزني برگان سيماي زيبايي را در فصولي كه درختان و درختچه هاي خزان دار كاملاً سرد و بيروح گرديده اند براي پارك به ارمغان آورده است.
3-1-4-3 – توده هاي برگ پهن هميشه سبز
يوكا از جمله برگ پهنهاي هميشه سبزي است كه در چند مورد به صورت اجتماعي در سطح پارك ديده ميشود.از آن جمله ميتوان به ورودي واقع در ناحيه مياني جبهه شرقي پارك اشاره نمود.
پيچ امين الدوله نيز در ناحيه شمال غربي پارك و اطراف منبع آب تجمع پيدا كرده است.
علاوه بر موارد فوق انواع شمشادهاي رسمي‌‌و پاپيتال به عنوان خطوطي سبز براي تعيين مرزي بين معابر و فضاي سبز در تمام سطوح پارك به كار مي‌‌رود.البته از نقش پاپيتال به عنوان بستر سبز درختان و درختچه ها در عرصه هاي مختلف پارك نبايد چشم‌پوشي كرد.
3-1-4-4- تك كاشتهاي برگ پهن هميشه سبز
برگ بو و خاس از جمله گونه هاي برگ پهن غالبي است كه به صورت تك كاشتهاي پراكنده در سطح پارك بالاخص نواحي جنوبي و جنوب شرقي يافت ميشود.
ماگنوليا تابستانه (هميشه سبز)هم با برگهاي پهن چرمي‌‌خود به صورت پراكنده در بخش مياني و شمالي جلوه زيبايي را در تمام فصول سال به پارك مي‌‌بخشد.
3-1-4-5- توده هاي برگ پهن خزان دار
بيد مجنون از جمله اجتماعات برگ پهن خزان دار است كه به وفور در اطراف آبنماي موزيكال يافت ميشود. اجتماعات چنار در ضلع غربي، نارون در ضلع شرقي و افراي برگ چناري حد فاصل آبنماي سه طبقه و باغ ژاپني به وفور ديده مي‌‌شوند. دم موشي و ژينكگوبيلوبا در اطراف فرهنگسراي سرو چشم اندازبديعي را در منتهي اليه شمالي پارك به وجود آورده است.
3-1-4-6- تك كاشتهاي برگ پهن خزان دار
55 گونه درخت و درختچه در اين طبقه قرار مي‌‌گيرند كه با پراكنش نامنظم خود چشم انداز زيبايي را در پارك به وجود مي‌‌آورند. تك كاشتهاي متنوعي از درختان مثمر را ميتوان در ناحيه باغ ژاپني مشاهده نمود كه سبب رنگارنگي اين طراحي خصوصاً در فصل بهار ميگردد. باغ ژاپني با داشتن درختان ميوه گوناگون از بين بخشهاي مختلف پارك به خود زيبايي خاصي را در ناحيه جنوبي پارك اختصاص داده است.
البته تقسيم بنديهاي فوق و قرارگيري درختان و درختچه ها در طبقات مذكور بدين معنا نمي‌‌باشد كه تنها پراكندگي اين گونه ها مختص به همان اماكن ميباشد بلكه گياهان موجود در تمام بخشهاي پارك و به طور پراكنده مشاهده مي‌‌گردند.
3-2- گلها و گياهان علفي
انواع گلها و گياهان علفي موجود درپارك مشتمل بر 35 نوع ميباشد كه در جدول شماره 6 به معرفي آنها پرداخته ميشود.
جدول شماره 6- فهرست گلها و گياهان علفي موجود
رديف نام فارسي نام علمي خانواده
1 آهار Zinnia elegans Compositae
2 آجوكا Ajuga sp Labiateae
3 ابري نقره اي Cineraria maritima Compositae
4 اختر Canna indica Compositae
5 اطلسي Petunia hybrid grandiflora Solanaceae
6 آليسوم Alyssum sp. Craciferea
7 بنفشه Viola tricolor Violaceae
8 بومادران Achillea millefolium Compositae
9 پامچال Primula heterochroma Primulaceae
10 پروانش Catharanthus roseus Apocynaceae
11 تاج خروس Amaranthus retroflexux Amaranthaceae
12 تكمه اي Gomphrena globosa Amaranthaceae
13 جعفري Petroselinum hortense Umbelliferae
14 خاكشير Sisymbrium irio Cruciferae
15 داودي Chrysanthemum morifolium Compositae
16 دم روباهي Alopecurus myosuroide Gramineae
17 رز زرد Rosa hemisphaerica Rosaceae
18 رز مينياتوري Rosa snowball Rosaceae
19 رز هفت رنگ Rosa masquerade Rosaceae
20 رعنا زيبا(يكساله) Gaillardia grandiflora Compositae
21 زنبق Iris germanica Iridaceae
22 سلوي(مريم گلي) Dafvia sp. Laviatea
23 سلمه تره Chenopodium album Chenopodiaceae
24 شب بوي ايراني Hesperis persica Cruciferae
25 شب بوي معطر Hesperis odorata Cruciferae
26 شمعداني Pelargonium hortorum Geraniaceae
27 كلم زينتي Brassica oleracea Cruciferae
28 كوكب غده اي Dahlia pinnata Compositae
29 كوكب كوهي Rudbeckia hirta Compositae
30 مارگريت Chrysanthemuw sp. Compositae
31 ميخك ايراني Dianthus persicus Caryophyllaceae
32 ميمون Antrhium majus Scrophulariaceae
33 ميناي چمني Bellis prenis Compositae
34 نازآفتابي Portulaca sp. Crassulaceae
35 هفت بند ايراني Polygonum Persicaria Polygonaceae
جدول فوق انواع گلها و گياهان علفي موجود در پارك ساعي را نشان ميدهد كه به سه صورت گلكاري دائمي، گلكاري فصلي و علفهاي هرز در پارك نمايان هستند.
به علت تعدد مناطق گلكاري شده از نام بردن كليه مناطق و چگونگي پراكنش گونه هاي فوق در آن صرف نظر كرده و به معرفي چندي از مناطق گلكاري شده بسنده ميشود.
3-2-1- توده هاي گلكاري شده
از جمله توده هاي گياهان زينتي گلدار تپه گل است كه كمي‌‌پايين تر از آبنماي گلابي شكل قرار گرفته و در فصل پاييز پوششي از كلم زينتي را در معرض ديد بازديدكنندگان قرار ميدهد و در ساير فصول سال نيز با گلهاي فصلي متفاوت زينت داده ميشود.
ناحيه موجود در ضلع شرقي آبنماي موزيكال نيز مورد ديگري است كه در فصل بهار با گل بنفشه زينت داده ميشود.
ضلع جنوبي گلخانه نيز در تمام طول سال محل كاشت گل رز زرد است كه يك نوع گل دائمي‌‌مي‌‌باشد و كمي‌‌دورتر از ضلع غربي آبنماي گلابي شكل نيز اقدام به كاشت رز هفت رنگ شده است.
پوشش گلكاري شده برخي از مناطق عاري از درخت و درختچه را كه به طور عمده در شيبهاي تند، اطراف آبنماها، اماكن نامناسب براي كاشت درختها و درختچه‌ها ، حاشيه راه پله ها و سمت وروديهاي پارك قرار دارد به شكل دالان ديد عاري از درخت به نمايش گذارده است.
اين گلكاريها در برخي كرت بنديهاي فضاي سبز بر روي سطح زمين نيز مشاهده ميشود كه بستر رنگيني را براي درختان و درختچه هاي موجود در آن به وجود آورده است.
در پايان جهت بررسي بيشتر و بهتر نشان دادن پراكندگي اقسامي‌‌از فضاي سبز موجود در پارك طرحي جهت نمايش اين پراكندگي ارائه گرديده است. اين طرح كه منطبق بر وضعيت كنوني پارك است وضعيت موجود فضاي سبز پارك ساعي تهران را نشان ميدهد و در فصل چهارم در بخش روند دگرگونيهاي كاربري اراضي در پارك درباره آن به تفصيل صحبت خواهد شد.
فصل چهارم
ساير اجزاي تشكيل دهنده پارك
در اين فصل به بررسي اجزاي تشكيل دهنده پارك و امكانات ضروري و رفاهي موجود پرداخته ميشود .پس از بررسي فضاي سبز موجود در پارك شايسته است به ساختار دروني آن و اقسام مختلف موجود در منطقه پرداخته گردد. با توجه به مطالعات صورت گرفته در اين ارتباط نهايتاً به يك جمع بندي و ارزيابي كلي ميتوان دست پيدا نمود.كليه مطالبي كه در زير ارائه ميگردد بنابرمطالعات مختلف از منابع گوناگون و مطالعات ميداني صورت گرفته است. براي شروع بررسي در اين فصل ابتدا به دسترسيها و وروديهاي پارك كه منطقه را از حوالي آن جدا ميسازد و به منزله محدوده مورد مطالعه ميباشد پرداخته ميشود.
4-1- وروديها ومعابر
پارك ساعي از طريق سه جبهه شمال و شرق و غرب و توسط هفت ورودي به شبكه ارتباط شهري متصل گشته و ارتباطات دروني پارك نيز از طريق خيابانها و باغ راهها برقرار ميگردد. وجود اين مقدار دسترسي در يك پارك شهري كمتر به چشم مي‌خورد.
براي دسترسي به پارك دو ورودي در بخش شمالي آن پيش بيني گرديده است كه در حقيقت ارتباط سواره و خدماتي پارك را فراهم مينمايد كه از بين اين دو، ورودي اصلي در قسمت شمالي و در حد فاصل دو دره شرقي و غربي قرار گرفته كه با شيب مناسبي تا منتهي اليه جنوب پارك امتداد مي‌‌يابد و ورودي دوم كه محل تردد كاميون جهت حمل و نقل مصالح براي ساخت و سازهاي تكميلي به شمار مي‌‌رود در منتهي اليه شمال غربي پارك قرار گرفته است كه مستقيماً به
خط القعر دره غربي پارك متصل ميگردد.
ارتباط داخلي پارك در امتداد غرب به شرق كه اتصال دهنده دو خيابان وليعصر و خالد‌اسلامبولي محسوب ميگردد از طريق دو ورودي اصلي ممكن ميشود. يك ورودي در غرب و در مجاورت خيابان وليعصر قرار دارد كه با ارتفاع زياد از سطح خيابان و توسط مجموعه اي از پله هاي تركيبي مفروش شده با سنگ با پارك مرتبط است و ديگر ورودي مقابل آن در قسمت شرق پارك و در مجاورت خيابان خالد اسلامبولي است كه داراي كف سازي و ديواره سازيهاي آجري و به طور كلي طرح معماري بسيار زيبا ميباشد. از جبهه شرقي پارك دو ورودي ديگر نيز به خيابان خالد اسلامبولي وجود دارد كه يكي از آنها كه دقيقاً در قسمت مياني شرق پارك قرار گرفته است به علت استفاده از پله هاي تركيبي و مجموعه اي از فلاورباكس ها و باغچه منظره اي زيبا و بديع را به وجود آورده است و ورودي ديگر نيز با كمي فاصله از ورودي فوق قرار گرفته است.يك ورودي ديگر نيز
از جبهه غربي پارك و در محل خانه كودك احداث گرديده است كه توسط دو سري پلكان قديم و جديد تا درون پارك امتداد مي‌‌يابد.
علاوه بر هفت ورودي مذكور يك ورودي كوچك نيز از كوچه ساعي به فرهنگسراي سرو و از آنجا به درون پارك وجود دارد.
پس از بررسي وروديهاي پارك اينك به توضيح دسترسيهاي پارك پرداخته ميشود. باغ راههاي ساخت و ساز شده بر روي خطوط تراز سبب گستردگي بيش از اندازه سطوح سخت يا معابر پارك گرديده به طوري كه بر طبق محاسبات صورت گرفته بالغ بر 57773 مترمربع از عرصه پارك كه معادل 11/48 درصد از سطح آن ميباشد تحت اشغال اين گونه معابر و دسترسيهاقرار گرفته است.
قابل ذكر است كه پارك علاوه بر باغ راهها داراي خيابانهاي اصلي و فرعي‌بسياري ميباشد كه سطح تمام آنها از سنگ و يا تركيبي از بتون و سيمان شسته به شكل كثيرالاضلاع منتظم شش وجهي مفروش گرديده است(19).
4-2- خدمات ضروري پارك
بر اساس استانداردهاي موجود براي نيازهاي يك پارك شهري آن دسته از خدماتي كه ارائه و تامين آنها براي بازديدكنندگان در اولويت نيازهاي يك پارك محسوب مي‌‌شوند خدمات ضروري نام دارند كه به بررسي آنها پرداخته ميشود.
4-2-1- شبكه آبرساني
تا سال 1364 در منتهي اليه شمال غربي پارك منبع بزرگ آب احداثي وجود داشت كه مصارف عمده آن براي آبياري فضاي سبز بوده است و به دليل آلودگي بسيار زيادي كه ايجاد مي‌‌كرده است و به از بين بردن پوشش گياهي و ساير آسيبها مي‌‌انجاميد اين منبع برداشته شد.
اكنون آب لوله كشي تهران از طريق دو انشعاب اصلي در قسمتهاي شرقي و شمالي وارد پارك ميگردد كه از طريق اين دو كنتور آب بيش از 70 انشعاب فرعي جهت مصارف آشاميدني و سرويسهاي عمومي‌‌در سرتاسر پارك توزيع ميگردد(8).
آب مورد نياز براي آبياري فضاي سبز به صورت تحت فشار باراني(اسپرينكلر)وثقلي و شلنگي از قنات دره گاو ميشي يوسف آباد تامين ميگردد و فاقد هرنوع چاه است (19).
يك مخزن بتوني نيزبه حجم تقريبي 450 مترمكعب در قسمت شمالي يعني در مرتفع ترين نقطه بوستان وجود دارد كه آب جاري در جويهاي وليعصر جهت مصارف آبياري و همچنين تامين آب بركه هاي آبزيان در طول شبانه روز و بخصوص ساعات شب به داخل آن هدايت و مورد استفاده قرار مي‌‌گيرد.از اين مخزن توسط چهار لوله اصلي و بيش از هشتاد انشعاب فرعي آب در سراسر پارك توزيع ميگردد(8).
4-2-2- شبكه روشنايي
نيروي الكتريسيته پارك در حال حاضر از يك انشعاب 300آمپري تامين ميشود(19).
اين نيروي الكتريسيته بنابر يك تقسيم بندي كلي به مصارف عمده زير مي‌‌رسد.
1- موتور پمپ ها و تابلوهاي برق آبنماها و آبشارهاي حيات وحش
2- ايجاد روشنايي فضاهاي مسقف و غيرمسقف
3- خانه كودك براي مصارف عمومي‌‌و راه اندازي وسايل
4- فرهنگسراي سرو جهت مصارف عمومي، كلاسهاي آموزشي و برنامه هاي آمفي‌تئاتر.
قابل ذكر است كه تعداد زيادي از شهروندان به دليل مشغله ها و درگيريهاي كاري اغلب در ساعات پس از غروب آفتاب امكان مراجعه و استفاده از فضاي پارك را دارند.به همين دليل نوع سيستمهاي روشنايي مورد استفاده از عوامل مهم در جذب و جلب بازديدكنندگان ميباشد.حدود 1700 مورد شعله روشنايي در سطح پارك وجود دارد كه در جدول شماره 7 از آنها نام برده شده است(8).
جدول شماره 7- سيستم روشنايي مورد استفاده در پارك
نوع سيستم روشنايي تعداد(مورد)
پروژكتورهاي داخل آبنماها 391
پروژكتورهاي 500 وات 27
پروژكتورهاي 1000 وات 26
چراغهاي قارچي 600
چراغهاي بخار جيوه 11
چراغهاي حباب طلايي 60
چراغهاي دو شعله 8
چراغهاي سه شعله 4
چراغهاي چهار شعله 1
چراغهاي پنج شعله 20
چراغهاي نه شعله 1
چراغهاي سنگي پله هاي وليعصر 46
چراغهاي فانوسي داخل چمن كاريها 36
چراغهاي ديواري 36
چراغهاي واجد لامپ گازي 27
4-2-3- سرويسهاي پذيرايي و بهداشتي
سه مركز پذيرايي در پارك ساعي وجود دارد. يكي بصورت بوفه و چايخانه در قسمت حيات وحش واقع گرديده است (19).دومي‌‌به شكل بوفه واقع در بخش زيرين خانه كودك و سومي‌‌به صورت رستوران در طبقه فوقاني خانه كودك از سال 1373 همزمان با تاسيس اين مجموعه تفريحي امر سرويس دهي و فروش تنقلات و مواد خوراكي پارك را برعهده دارند.
در دو ضلع غربي و شرقي پارك سرويسهاي بهداشتي عمومي‌‌مردانه و زنانه پارك قرار گرفته اند . اين دستگاهها مجموعاً داراي 18 چشمه و چندين دستشويي مجهز به ظروف حاوي مواد پاك كننده مي‌‌باشند .آبريزگاههاي پارك ساعي همواره به صورت شبانه روزي فعاليت دارند وبراي هر واحد مستقل افرادي كار نظافت و بهداشت و تامين مواد پاك كننده را بر عهده دارد(8).
4-2-4- مبلمان و وساير ملزومات
در حال حاضر مجموعاً پانصد وهشت عدد نيمكت از انواع بتوني – چوبي و چدني رنگارنگ،نه سكوي آبخوري، نود عدد فلاورباكس(گلجاي)، يك دستگاه آب سرد كن استيل، دويست و نه عدد سطل زباله ، چهل و دو عدد تابلو و علائم هشدار دهنده ، هفت قطعه تابلوي راهنماي بزرگ براي استفاده از پارك به همراهي انواعي از چراغهاي تزييني در سطح پارك وجود دارد.
قابل ذكر است كه تعدادي نيز فضاهاي زيرزميني به عنوان موتورخانه و محل استقرار پمپهاي آبرساني و اطاقهايي براي دپو كردن وسايل اضافي و بعضاً اقامت كارگران شيفت شب در سطح پارك وجود دارد.
4-2-5- شبكه گاز شهري
گاز شهري از انشعابات خيابان وليعصر به پارك ساعي هدايت گرديده است.كنتور اصلي گاز در پست نگهباني وليعصر واقع و از آنجا به بوفه،موتورخانه ها و دفتر پارك وارد ميگردد. كنتور ديگري نيز در خيابان وليعصر و در ضلع غربي خانه كودك واقع شده كه گاز شهري آن مكان را تامين مينمايد. با وجود گاز در اين پارك هنوز قسمتهايي نظير گلخانه و كلينيك گل و گياه از اين نعمت برخوردار نيستند و تامين گرماي اين بخشها در فصول سرد سال با مشكل مواجه ميشود(8).
