بخشی از مقاله
چکیده
شکل گیری و توسعه شرکت های سهامی، موجب تفکیک مالکیت از مدیریت و پیدایش تضاد منافع بین گروه های مختلف ذینفع، از جمله مدیران و سهامداران شده است. برای مقابله با تضاد منافع و همچنین تأمین نیازهای اطلاعاتی تصمیم گیرندگان به ویژه سرمایه گذاران، مسأله شفافیت صورتهای مالی از طریق افشای مناسب اطلاعات مالی و سایر اطلاعات مربوط مطرح شده است. در مقاله حاضر که با روش تحلیلی اسنادی از رویکردهای پژوهش کیفی نگارش یافته است به تبیین مفهوم اصل افشا از اصول حسابداری و همچنین اهداف، مخاطبین، میزان ،اَشکال و روشهای افشا پرداخته شده است. افشا از یک سو مفهومی نسبی است، اما بعد مشخص شدن اینکه اطلاعات مالی برای چه گروه هایی و با چه اهدافی افشا می شود باید به عنوان از اهداف اساسی ارائه صورتهای مالی مورد توجه قرار گیرد. ماهیت اطلاعاتی که باید افشا شود به ماهیت مدل تصمیم گیری سرمایه گذاران بستگی دارد. میزان اطلاعاتی که باید افشا شود توسط ویژگیهایی نظیر مربوط بودن و قابلیت اعتماد تعیین می گردد. از سوی دیگر می توان انتظار داشت اهمیت و جایگاه افشا به عنوان جنبه ای از تئوری و چارچوب نظری حسابداری، در آینده افزایش یابد
کلمات کلیدی: افشا، اطلاعات مالی، صورتهای مالی، گزارشگری مالی
.1 مقدمه
تشکیل و توسعه شرکت های سهامی، باعث تفکیک مالکیت از مدیریت و پیدایش تضاد منافع بین گروه های مختلف ذینفع، از قبیل مدیران و سهامداران شد . به دنبال پیدایش تضاد منافع در شرکت های سهامی، بحث نظریه نمایندگی یا کارگزاری مطرح شد. بر اساس این نظریه مدیران به عنوان نمایندگان سهامداران، ممکن است به گونه ای عمل کنند یا تصمیماتی اتخاذ کنند که لزوما در راستای بیشینه کردن ثروت سهامداران نباشد. مطابق این نظریه باید ساز و کارهای کنترلی یا نظارتی کافی برای محافظت سهامداران در مقابل تضاد منافع ایجاد شود. بنابراین، موضوع شفافیت1 صورت های مالی و کیفیت افشای2 اطلاعات ارائه شده در آن، به عنوان یک راهکار عملی مورد توجه قرار گرفته است. شفافیت و کیفیت افشای اطلاعات همچنین یکی از جنبه های با اهمیت حاکمیت شرکتی و یکی از مهم ترین عوامل دستیابی به یک بازار سرمایه ی کارا است.[1]
اغلب چنین استنباط می شود که جریان شفاف و با کیفیت اطلاعات موجب کاهش ناقرینگی اطلاعاتی می شود. ناقرینگی اطلاعاتی به وضعیتی اطلاق می شود که آگاهی مدیران از فعالیتهای شرکت نسبت به سهامداران و سرمایه گذارن بالقوه و سایر ذینفعان بیشتر است. چنین ناقرینگی اطلاعاتی موجب بروز مشکلاتی نظیر مخاطره ی اخلاقی و انتخاب نادرست می شود. وقتی سطح بالایی از عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه گذار ان و یک شرکت وجود داشته باشد، هاگز3 افشا را به عنوان شیوه ای برای مدیران شرکت می داند که بتواند از این طریق ارزش شرکت را به سرمایه گذاران نشان دهند. به دلیل فقدان اطلاعات، سرمایه گذارن قیمتی را که می خواهند برای سهام یک شرکت بپردازند کاهش می دهند. شرکت ها برای جلوگیری از کاهش قیمت گذاری از سوی سرمایه گذارن، ترغیب می شوند تا تمام اطلاعات مالی مرتبط را افشا نمایند.
بنابراین برای شرکت ها، افشای اطلاعات بیشتر به سرمایه گذاران، سودمند است این استدلال بر مبنای این فرضیه است که عدم تقارن اطلاعاتی بین شرکت ها و سرمایه گذارن زمانی رخ می دهد که شرکت ها افشای کامل اطلاعات را انجام نمی دهند.[2]بنابراین یکی از اهداف گزارشگری مالی ، تهیه و ارائه اطلاعات ، برای فراهم کردن مبنایی برای تصمیم گیری منطقی سرمایه گذاران و اعتباردهندگان می باشد. در این راستا اطلاعات باید مفید و مربوط بوده و توان اثر گذاری بر تصمیم گیری اقتصادی افراد را داشته باشد و منجر به بهترین تصمیم گیری شود. از سوی دیگر برای مفید واقع شدن اطلاعات مالی در تصمیم گیریهای گروه های مذبور، هدف های حسابداری و گزارشگری مالی ایجاب می کند که اطلاعات مربوط به گونه ای مناسب افشا، و دسترسی به این اطلاعات برای همگان ممکن باشد.
افزایش افشای اطلاعات برای استفاده کنندگانی که قادر به تعیین چشم اندازهای آتی شرکت نیستند، سودمند است و این سودمندی از طریق کاهش احتمال تخصیص نادرست سرمایه آنها می باشد. همچنین یکی از شروط اساسی برای جلب اطمینان سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان در جهت انجام فعالیت های سازنده اقتصادی، وجود اطلاعات کافی به منظورتصمیم گیری درباره خرید، نگهداری یا فروش سهام و ارزیابی عملکرد مدیران و شرکتها می باشد.[3] با توجه به مطالب پیش گفته مبنی بر اهمیت افشای اطلاعات مالی و ضروت آن، مقاله حاضر در نظر دارد به تبین مفهوم افشای اطلاعات مالی از اصول حسابداری بپردازد. بدین منظور ابتدا مفهوم و ماهیت افشا بیان شده و سپس اهداف، مخاطبین ، سطوح، شکل ها و روش های افشا مورد بررسی قرار می گیرد.
.2 چارچوب نظری
افشاء در حسابداری واژه ای فراگیر است و تقریبا تمامی فرآیند گزارشگری مالی را در بر می گیرد. افشا به عنوان یکی از اصول حسابداری، ارائه کلی واقعیت های با اهمیت و مربوط درباره رویدادها و فعالیت های مالی واحدهای تجاری است. اصل مزبورایجاب می کند که صورت های مالی به گونه ای تهیه و ارائه شود که از لحاظ هدف های گزارشگری اولا به موقع، مربوط و قابل اعتماد و ثانیا قابل مقایسه و قابل فهم باشد؛ [4] یعنی بتواند استفاده کنندگان از صورتهای مالی را در اتخاذ تصمیمات آگاهانه کمک کند.
2.1 مفهوم و ماهیت افشاء
افشا از لحاظ تئوریک در مطالعه تحقیقاتی شماره یک - ARS_1 - ، به عنوان یکی از مفروضات بنیادی دستوری 1 مطرح شده است تا از گمراهی استفاده کنندگان گزارشهای مالی جلوگیری کند.از آنجا که کمّی نمودن مفهوم افشای کافی برای استفاده کنندگان گزارشهای مالی مقدور نیست نمی توان تعریف دقیقی از آن ارائه داد. هیأت استانداردهای حسابداری مالی نیز تعریفی برای مفهوم افشا ذکر نکرده، اگر چه در برخی از بیانیه ها در مورد آن بحث شده است. بنابراین مفهوم افشا، به اطلاعات مالی مربوط در متن و همراه صورتهای مالی اشاره دارد.[5]
هیات استانداردهای حسابداری مالی آمریکا - - 1984 نیز در بیانیه ی مفاهیم حسابداری شماره - 5شناخت و اندازه گیری درصورت های مالی واحدهای تجاری - ، بین شناخت و افشا تمایز قائل شده و معتقد است که شرکت ها اطلاعات مالی خود را از دو طریق افشا و شناخت به جامعه ی سرمایه گذاران ابلاغ می کنند. افشا به فرآیند ارائه ی اطلاعات صورت های مالی از طریق یادداشتها، جداول تکمیلی یا سایر ابزارها گفته می شود در حالی که شناخت به فرآیند رسمی گنجاندن اقلام - در قالب اعداد و ارقام - در صورت های مالی اشاره دارد - بندهای 6و - 9، با این وجود اسکات2، یکی از کاربردهای نظریه بازار اوراق بهادر کارا را اهمیت یکسان اطلاعات تکمیلی - موجود در یادداشت ها و سایر مکان ها - و اطلاعات موجود در متن صورتهای مالی می داند. [6]
اما هندریکسن و ون بردا3 در تعریف افشاء آورده اند که : افشاء در حالت کلی به معنای انعکاس اطلاعات است. در حسابداری از این اصطلاح به نحو محدودتری استفاده شده و به معنای ارائه اطلاعات مالی مربوط به یک شرکت در گزارشهای مالی و یا گزارشهای سالانه می باشد. در برخی موارد، مفهوم افشا باز هم محدودتر و به معنای ارائه اطلاعاتی است که در صورتهای مالی منظور نشده است. افشا در محدودترین معنای خود شامل مواردی نظیر بحث و تحلیل های مدیریت، یادداشتهای توصیفی همراه صورتهای مالی و صورتهای مالی مکمل می شود.[7]
2.2 مقصد افشا
بحث کلی که در مورد مقصد افشا مطرح است این است که هدف از افشای اطلاعات مالی چیست و یا به عبارت دیگر، چرا ما اطلاعات مالی را افشاء می کنیم؟ پاسخ کلی را می توان در این نقطه نظر هیأت تدوین استانداردهای حسابداری مالی ایران جستجو نمود. » هدف کلی گزارشگری مالی فراهم آوردن اطلاعاتی که آثار مالی معاملات، عملیات و رویدادهای مالی مؤثر بر وضعیت مالی و نتایج عملیات یک واحد انتفاعی را بیان و از این طریق سرمایه گذاران، اعطا کنندگان تسهیلات مالی و سایر استفاده کنندگان برون سازمانی را در قضاوت و تصمیم گیری نسبت به امور یک واحد انتفاعی یاری دهد[8].« بنابراین هدف کلی افشا، کمک به استفاده کنندگان در تصمیم گیری مربوط به سرمایه گذاری، تفسیر وضعیت مالی شرکت ها، ارزیابی عملکرد مدیریت، پیش بینی جریانات وجوه نقد آتی می باشد. [9]
2.3 مخاطبین افشا
