بخشی از مقاله
چکیده :
به زیستن درجامعهای که دنیایی همراه با طراوت و بهرهوری هرچه بیشتر از داشتهها و ترسیم آیندهای بهتر از امروز و دیروز برای آدمی فراهم نماید، از آرزوهای دیرین آدمی است که بدان سبب بتواند آخرتی همراه با سعادت و مقرون به رضایت الهی در برداشته باشد. و این مهم میتواند در بستر مکانی به نام شهر اسلامی محقق شود.
در این نوشتار تعریف شهر اسلامی و ویژگیهای مطلوب آن از منظر متون دینی به رشته تحریر درآمده است و در ادامه، استراتژیهای تحقق چنین شهری از منابع دینی استقراﺀ گردیده و در پایان آسیبهای احتمالی که میتواند فرایند تحقق آن را موجب شود، برشمردهایم.
مقدمه
اقتصادی طبیعت آدمی بهزیستن در جامعه ای است که دنیایی همراه با طراوت و بهرهوری هر چه بیشتر از داشتهها و ترسیم آیندهای بهتر از امروز و دیروز برایش فراهم کند. براساس آموزههای دینی، ماهیت زندگی متعالی، توجه و التفات به جنبههای مادی و معنوی در جهت ارتقا و وصول به این اهداف است. دین اسلام در این مسیر برنامهای شایسته معرفی کرده است که میتواند ظرف و بستر مناسب برای دستیابی به آن اهداف باشد.
در این نوشتار سعی خواهیم کرد شهر مطلوب؛ به عنوان یکی از بسترهای مناسب ارتقاﺀ آدمی را تعریف کرده و مؤلفههای آن را از منابع دینی جستجو کرده و برشماریم. در ادامه، آسیبهای احتمالی را که میتواند به این مختصات لطمه وارد نماید شناسایی نموده و در پایان راه حلهای مناسب و قابل اجرا را ارایه دهیم.
تعاریف شهر اسلامی
در منابع مختلف برای شهر اسلامی تعاریف گوناگونی ارایه شده است. شهر اسلامی جایی است که در آن احکام اسلامی جاری میباشد.
شهر سازان بر اساس معماری حاکم بر شهرها آن را شهری میدانند که براساس فرهنگ اسلامی ساخته شده است.
عالمان دین بر اساس نوع حکومتی که بر آن شهر سایه افکنده است، آن را شهری میدانند که جامعه ی اسلامی و حکومت حقه در آن وجود دارد.
شهر اسلامی شهری است که از هویت مستقل عاری و فاقد نهادهای مدنی، مقررات توسعه یافتهی زندگی شهری، اندیشهی شهروندی و سایر شاخصهای مشابه بوده است. - کتاب ماه، ش۴۷ - در الگوی شهر اسلامی، عامل مسلط دین اسلام است و به طور حتم تمام شاخصها و عناصر زندگی اجتماعی و کالبدی شهر بر اساس این عامل نظام و هویت مییابند.
نگارنده، در این نوشتار، شهر اسلامی را شهری میداند که مختصات آن منطبق با شریعت دین مبین اسلام و قرآن باشد. این مختصات از قرآن و روایات استخراج گردیده و تفسیرهای مربوطه نیز تبیین است.
ویژگیهای شهر مطلوب ۱ وجود امنیت:
نیاز به امنیت، یکی از دلایل شکلگیری شهرها شمرده شده و مورد توجه ادیان بوده است. قرآن کریم در آیات متعددی به این مهم توجه کرده و آن را منحصر به جامعه مسلمین ننموده، بلکه امنیت را برای همگان خواستار شده است.
امنیت دارای سطوح گوناگونی است که قرآن به تمام آنها اشاره کرده است. تبیین گشته است:
آیه ۵۳ سورهی ا براهیم - ع - : »و ابراهیم گفت: ای پروردگار من، این شهر را ایمن گردان...« آیه ۶۲۱ سوره ی بقره - ع - : »و ابراهیم گفت: ای پروردگار من، این شهر را جای امنی گردان....«
علامه طباطبایی - ره - در جلد دوازدهم تفیسر المیزان در تفسیر این آیه بیان میکند: مراد از ایجاد امنیت، امنیت تشریعی است نه تکوینی؛ به این معنا که به صورت تدوین قوانین، امنیت شهر را تضمین و اداره نماید.
وی در ادامه میگوید: این نعمت بس بزرگی است که خداوند به بندگان خود ارزانی داشته و به سبب آن خیرات و برکات دینی و دنیوی نصیب مردم شده است و از بلاهایی که دیگر شهرها دیدهاند مصون ماندهاند. او در پایان چنین نتیجه میگیرد: وجود آن امنیت تشریعی در مکه باعث تدوام امنیت در چهار هزار سال شده است.
