بخشی از مقاله
چکیده
کسب مهارتهای اجتماعی و ارتباطی، فرآیندی است که از طریق آن افراد، دانشها، مهارتها، ارزشها و الگوهای رفتاری جامعه خویش را کسب میکنند. این اجتماعی شدن در تمام جریان زندگی فرد، در دوران کودکی، نوجوانی، بزرگسالی و حتی پیری به صور مختلف جریان دارد.
امام ساجدان علی بن الحسین در رساله جامع حقوقی خود، که سند پرافتخار و گرانسنگ معارف ناب شیعی است، به بیان موضوعات مهم زندگی فرد مسلمان میپردازد. آن بزرگوار، ارتباطات انسانی و مسائل این حیطه را در کانون توجه خویش قرار داده، و مسلمانان را با مسؤولیت خطیرشان در مواجهه به تعارضها و تنشهای اجتماعی آشنا میسازد.
این مقاله بر آن است تا ضمن نقل متن کالم نورانی امام در دو بخش حقالوالد و حق خردسال، به توضیح و تبیین آن بپردازد. تحقیق حاضر بر آن است که با روش توصیفی تحلیلی و مراجعه به دیدگاههای امام سجاد و تحقیقهای مربوطه، روانشناسی ارتباطی و ارتباطات اجتماعی را از منظر امام سجاد بررسی کند.
مقدمه
امام سجاد با تأسی از پدر بزرگوارش امام علی به تشریح خصوصیات رفتاری- اجتماعی افراد خودنگهدار - متقین - پرداخته است. امام علی در خطبه همّام به تشریح ویژگیهای افراد خودنگهدار پرداخته و در این نوشته نیز از نیایشهای امام سجاد در صحیفه سجادیه به آن دسته از مهارتهای رفتاری- اجتماعی پرداخته شده است. الزم است متربی مسلمان در تعامات بین خود و دیگران از آنها استفاده کند.
امام سجاد در دعای بیستم صحیفه سجادیه از خداوند درخواست میکند که خداوند او را به دو نیرو یعنی زیور صالحین و زینت متقین مجهز سازد: «اللهم...حلّنی بحلیه الصالحین و البسنی زینه المتقین» تا در سایه این نیروها به گسترش عدل و دادگری، فرونشاندن خشم عمومی، خاموش نمودن آتش فساد، پیوند دادن مردم پراکنده به یکدیگر، اصاح اختلفات و اموری همانند اینها بپردازند.
از نظر امام سجاد زیور نیکوکاران و زینت خودنگهداران از طریق تمرین و عادت کردن در داشتن مهارتهای ارتباطی و خصیصههای رفتار اجتماعی به دست میآید. در مقدمه شایسته است تا دو نیروی زینت متقین و زیور صالحین به اختصار تشریح شود.
راغب اصفهانی در کتاب مفردات در توضیح واژه صاح مینویسد: «الصاحُ ضدُّ الفساد و هما مختصان فی اکثر االستعمال باالَفعال»؛1 «صاح ضد فساد است و این دو در اکثر موارد به اعمال و کردار فرد برمیگردد.» قرآن کریم واژه صاح را گاهی در برابر گناه قرار داده: «خلطوا عماً صالحا و آخَرَ سیئاً2.» گاهی نیز در مقابل فساد آمده است: «و الُتفسِدوا فی االرض بعد اصلحها3.» همچنین، وراثت و تسلط بر کره زمین را نهایتاً از آن صالحان قرار داده است: َ«ان الارضَ یرثُها عبادی الصالحون
برای چند دهه مسلمین در پرتو عمل به تعالیم حیاتبخش و عزتآفرین اسام دارای شایستگی و صلحیت شده و وارث قسمت مهمی از کره زمین شدند. پس از آن برای چند سده، صلحیت خود را از دست داده، راه انحطاط در پیش گرفتند که تاکنون ادامه دارد. اکثر کشورهای اسامی جزو کشورهای توسعهنیافته و یا در حال توسعه هستند. لکن، به موجب روایات معتبر که از اولیای گرامی اسامی به دست ما رسیده است، نهایتاً صلحیت کامل و شایستگی کافی در یاران حضرت مهدی - عج - تحقق پیدا میکند.
بسترسازی جامعه حضرت مهدی - عج - به دست مردم است. در حال حاضر، منتظر حقیقی، حضرت مهدی - عج - است، او منتظر است تا مردم آمادگی و قابلیت الزم برای ظهور را پیدا کنند. این قابلیت به دست خود مردم باید حاصل شود. زیرا که سنت حتمی خداوندی چنین است که تا مردم خود را تغییر ندهند، سرنوشت آنان تغییر نمیکند.2 بنابراین، نیل به زیور صالحان میتواند از مقدمات نیل به قابلیت فوقالذکر باشد.
امام سجاد در عین حال درخواست زینت متقین - خودنگهداران - را از خداوند متعال دارد. کلید شایستگی و صلحیت، خودنگهداری است. امام سجاد با الهام از قرآن کریم، از واژه لباس، برای تقوی استفاده نمودهاند: «و لباس التقوی ذلک خیر
جامه مقدس تقوی برای انسانها لباسی بسیار خوب و پسندیده است.» راغب اصفهانی در ذیل مفهوم لباس مینویسد: «و ُجعل اللباس لکل ما یغطی ِمن االنسان عن قبیح»؛ «کلمه لباس به کار برده میشود درباره هر چیزی که قبیح را در انسان میپوشاند بنابراین، تقوا، لباسی است که انسان را به شایستگی و صلحیت میرساند.
