مقاله تبیین تعلیم وتربیت دراسلام بارویکرداخلاقی

بخشی از مقاله

محمدقدرتیٌ

اهمیت تعلیم و تربیت بویژه تربیت اخلاقی اگر چه بدیهی است در این مقطع زمانی خاص ازتشخص ویژه ای برخوردار شده است، تربیت اخلاقی فرآیند زمینه سازی و به کارگیری شیوه هایی جهت شکوفاسازی، تقویت و ایجاد صفات، رفتارها و آداب اخلاقی و اصلاح و از بین بردن صفات، رفتارها و آداب غیر اخلاقی در خود انسان یا دیگری است درجستارحاضرنویسنده برآنست باروش تحلیلی اسنادی وباتکیه برآیات قرآن کریم واحادیث ائمه به ویژگی های اخلاقی مربی درتعلیم وتربیت بپردازدتابااستفاده ازآن بتوان به اهداف سندتحول نظام آموزشی کشوربپردازد چنانچه آدمی قادر به سلطه بر خویشتن شود ، در پرورش دیگران نیز توفیق خواهد یافت باید معلم با آمادگی کامل و ساز و برگ و زمینه هائی که نمایانگر وقار و هیبت از نظر لباس و هیئت او می باشد ، و با جامه و بدنی پاکیزه وارد جلسه درس شود ، او باید جامه ای در بر کند که موجب وقار و متانت بوده ، و دلهای ناظران را بدو جلب نماید تواضع به عنوان یک روش تربیتی ، اختصاص ، به استاد ندارد ، بلکه به شاگرد نیز باید تعمیم یابد . دیگر مکاتب غالبا امر به تواضع نسبت به استاد می کنند ، در حالی که مکتب تربیتی اسلام امر به تواضع هم نسبت به استاد و هم نسبت به شاگرد می فرمایددریک نظام آموزشی باساختاردینی نوع گرایش علمی که دراولویت قرارمیگیردبایددرجهت نیل به معرفت وشناخت وقرب الهی باشد انسان به فطرت خود نیازمند محبت است و با هیچ چیز چون محبت نمی توان آدمی را متحول ساخت و او را به سوی کمال سیر داد محبت سرمنشاء تربیت نفسها و نرم شدن دلهای سخت است هستی به رحمت و محبت وجود یافته است و بر این مبنا تربیت می یابد در رویکرد تربیتی اسلام ، بیشترین تعاریف ، ناظر بر مفهوم شکوفایی استعدادها و بالفعل نمودن آنهاست در تکمیل چنین برداشتی از مقوله تربیت ، علمای اخلاق به کسب عادات و رفتارها و درونی ساختن آنها توجه خاص دارند

مقدمه

اخلاق راگاهی به چندقسم تقسیم می کنند :اخلاق فردی ،اجتماعی،خانواده،معلم و...تقسیمات اخلاق به اعتبار ارتباطات وموقعیت های مختلفی است که انسان دارد انسان دررابطه با ها وموقعیت های گوناگونی قراردارددرخانه درموقعیت پدرمادر همسریافرزند است وبااعضای دیگر رابطه دارد ودرجامعه درموقعیت شغلی خویش یامعلم ومربی است یامتعلم ومتربی وگاه طبیب وگاه فرمانده ویارئییس است.شخص درهریک ازموقعیت ها به تناسب باافراد رابطه دارد - واثقی، 1384، × - 22 اهمیت تعلیم و تربیت بویژه تربیت اخلاقی اگر چه بدیهی است در این مقطع زمانی خاص ازتشخص ویژه ای برخوردار شده، و این بدان دلیل است که تحولات فرهنگی و دگرگونی سامانه ارزش ها نیاز به نظام تربیتی منطبق با این تغییر و تحولات را هرچه بیشتر آشکار ساخته است. به طوری که اگر انسان تربیت اخلاقی نداشته باشد، هر چند در سایر جنبه های تربیت مثل عقلانی، جسمانی و اجتماعی و ... پیشرفت کرده باشد، موفقیت لازم را به دست نخواهد آورد و دچار عدم توازن خواهد شد. چه بسا غفلت از تربیت اخلاقی، باعث از بین رفتن آثار مثبت دیگر جنبه های تربیت خواهد شد - صمدی وهمکاران، - 1391 تربیت اخلاقی فرآیند زمینه سازی و به کارگیری شیوه هایی جهت شکوفاسازی، تقویت و ایجاد صفات، رفتارها و آداب اخلاقی و اصلاح و از بین بردن صفات، رفتارها و آداب غیر اخلاقی در خود انسان یا دیگری است - حسن منفرد، - 154:1377 درجهان کنونی زندگی اخلاقی بشر در اثر تزلزل نظام های ارزشی وانحلال مبانی مقدسات موردتهدید قرار گرفته است وپایدارترین عقایددینی ازوی گرفته شده واندیشه های مکانیکی وعاریتی جایگزین آن گردیده است وانسان بابحران های گوناگون درونی وبیرونی مواجه شده است که مهمترازهمه بحران معرفت دینی وبدترازآن بحران تربیت دینی است - کریمی،1384، - 16انسان موجودی است اثرگذار و تأثیر پذیر؛

ولی اثرپذیری او باعث شده است که موجودی قابل انعطاف باشد. نفس انسان در آغاز سالم، صاف و بی آلایش است و می تواند تحت تعلیم و تربیت های گوناگون قرار گیرد. همچنین چون انسان دارای قدرت اختیار، انتخاب و اراده آزاد است؛ هم مسؤول است و هم می تواند ماهیت های متفاوت و مختلف پیدا کند و این تعلیم و تربیت است که آینده و سرنوشت انسان را می سازد و مسیر زندگی وی را تعیین می کند - کارگر،1387، - 14 اگرنگاهی به تاریخ وسیراندیشه هاومکاتب فکری وفلسفی بیفکنیم به روشنی درمیابیم که غالب فیلسوفان وصاحبان مکاتب فکری درطول تاریخ بشرهمواره درصددبوده اندکه برنامه ونظامی برای رفتارآدمیان عرضه کنندوروش زندگی وسیروسلوک حیات رابه آنان ارائه نمایندتاآنهارابه سرمنزل سعادت وخوشبختی هدایت کننداین اهتمام بیانگراین است که اخلاقیات همیشه موردعنایت متفکران واندیشمندان جامعه بشری بوده است - غرویان،1379، - 17 تعلیم وتربیت کاری است بسیار ظریف ودشوار وپیچیده که نیاز به کاردانی ،تجربه ، واطلاعات گسترده ای دارد - امینی،1384، - 31 درجستارحاضرنویسنده برآنست باروش تحلیلی اسنادی وباتکیه برآیات قرآن کریم واحادیث ائمه به ویژگی های اخلاقی مربی درتعلیم وتربیت بپردازدتابااستفاده ازآن بتوان به اهداف سندتحول نظام آموزشی کشوربپردازد.

ویژگی های اخلاقی مربی

یگانگی علم وعمل

مقام معظم رهبری می فرمایندحدّاقل نیمی از کارآموزش و پرورش، پرورش وتربیت است. لذا شما می بینید در قرآن وظیفه انبیا، تزکیه و تعلیم است. بعضیها ازجلو قرار گرفتنیزکّیهم«» در دو آیه قرآن بریعلّمهم«»، استفاده کردهاندکه تزکیه از تعلیم هم بالاتر است. میتواند این طور باشدحدّاقل. این است که تزکیه در کنار تعلیم است؛یزکّیهم» و یعلّمهم الکتاب و الحکمه«؛ آن هم تعلیم کتاب و حکمت، نه تعلیم چیزهای پیش پا افتاده. این در کنار تزکیه است؛ بنابراین تزکیه خیلی والاست. تزکیه، یعنی تربیت گنجینههای ملت - یعنی کودکان و نوجوانان و جوانان - در دست شماست؛ هیچ گنجی از این بالاتر نیست. اگر از استعداد این ها در راه پرورش فکری و رشدعلمی استفاده نشود؛ یا رشد علمی پیدا کنند، اما از لحاظ انسانی و اخلاقی وتربیتی انسانهای منحرف و معوجی بار بیایند؛ انسانی بی اعتقاد و بی اعتنای به همه موازین اخلاقی باشند؛ نه به ملت، نه به کشور، نه به مردم، نه به اسلام وانقلاب، نه به خدمتگزاران و مسؤولان کشور و نه به سرنوشت و تاریخشان هیچ اعتنایی نداشته باشند؛ اینها هر چه هم عالم باشند، این علم ارزش منفی دارد؛ یعنی میزان علم هر چه بیشتر شد، ضربه و ضررش هم بیشتر خواهد بود - 13810426بیانات در

دیدار جمعی از مسئولان وزارت آموزش و پرورش -

درچهارموردازآیات قران کریم موضوع تعلیم وتربیت بعنوان هدف بعثت انبیاء باهم ذکرشده درسه موردتربیت وتزکیه برتعلیم مقدم هُوَ شدهالﱠذیاستیَتْلُوابَعَثَازجملهفِیعَلَیْهِمْدرآیهالْأُمﱢیﱢ"آیاتِهِنَرَسُولاًوَیُزَکﱢیهِمْمِنْهُم وَ یُعَلﱢمُهُمُالْکِتابَ وَ الْحِکْمَه " وتنهادرآیهیُعَلﱢمُهُمُ" ِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ یُزَکﱢیهِم"تعلیم برتکیه مقدم شده است و سرِ اینکه تزکیه درآن آیات مقدم شده است این است که تزکیه وتربیت علت نهایی برای رسالت است وعلت غایی درقصدوتصورمقدم است ولکن چون درعمل ووجودخارجی مسأله تعلیم برتربیت مقدم است دراین آیه تعلیم مقدم بیان شده است - دهقان 1386، - 22