بخشی از مقاله
چکیده
تیتر: سرمایه اجتماعی در گرو، مشارکت شهروندان و افزایش آگاهی اجتماعی برای همه اعضای جامعه است. درواقع سرمایه مستلزم رعایت عدالت اجتماعی و توجه متوازن به وجوه فرهنگی، سیاسی و اقتصادی حیات جامعه است؛ به گونه ای که نیروی انسانی را به فرا گرد توسعه خوشبین و امیدوار سازد.امروزه سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از عوامل محوری اثرگذار بر توسعه محلات و شهرها است. هدف: بررسی جامعه شناختی سرمایه اجتماعی محله های شهر تهران می باشد .
مفهوم سرمایه اجتماعی شامل دوبُعد کمی و کیفی می باشد که ارتباط بین مفاهیم و ابعاد نامبرده با یکدیگر مورد بررسی قرار گرفته است .روش پژوهش: توصیفی از نوع پیمایشی و برای جمع آوری داد ه ها از ابزار پرسشنامه محقق ساخته و برای تحلیل داده های پژوهش از نرم افزارهای اس پی اس اس4 و نرم افزار معادلات ساختاری5 استفاده شده است. جامعه آماری شامل شهروندان بالای18سال ساکن در سه ناحیه شهر تهران می شود که 240 نفر از سا کنان با روش نمونه گیری خوشه ای توأم با تصادفی سیستماتیک در سه منطقه بالا، متوسط و پایین شهر انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند .یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که میزان سرمایه اجتماعی در بین محله های مورد مطالعه متفاوت بوده است.
نتیجه گیری: در نهایت از طریق تحلیل داد ه ها و آزمونهای آماری، اینگونه استنباط شد که بین ابعاد سرمایه اجتماعی در شهرتهران رابطه مثبت و معناداری برقرار است .
مقدمه
سرمایه اجتماعی 6 از مفاهیم نوین است که امروزه در بررسی های اقتصادی، اجتماعی جوامع مدرن مطرح گردیده است. به عبارتی امروزه در کنار سرمایه های انسانی، مالی و اقتصادی سرمایه دیگری به نام سرمایه اجتماعی مورد بهره برداری قرار گرفته است این مفهوم به پیوندها و ارتباطات میان اعضای یک شبکه، به عنوان یک منبع با ارزش اشاره دارد که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل موجب تححق اهداف اعضاء میشود.طرح این رویکرد در بسیاری از مباحث اجتماعی، نشان دهنده اهمیت و نقش این سرمایه در توسعه جامعه به خصوص توسعه اجتماعی »افراد« میباشد سرمایه اجتماعی عمدتا" مبتنی بر عوامل فرهنگی – اجتماعی بوده و شناسایی آن به عنوان یک سرمایه چه در سطح کلان و چه در سطح فرد دارای اهمیت میباشد.
بیان مسأله تحقیقات انجام شده در کشورهای مختلف نظیر ایتالیا و آلمان نشان میدهد که در مناطقی که اعتماد بالایی - سرمایه اجتماعی - وجود دارد میزان مشارکت در امور مدنی بالا است و حکومت کیفیت بهتری دارد. شهروندان جهت گیری معطوف به اجتماع داشته، قانون مدار شده و با دولت همکاری بهتری مینمایند. اساسا" اجرای سیاست ها در جامعه ای که دارای سرمایه اجتماعی زیاد است به راحتی صورت میگیرد و برعکس
بنابراین شناسایی سرمایه اجتماعی، چگونگی تاثیرگذاری آن بر مشارکت اجتماعی و احیاناً توانایی به بالفعل درآوردن نیرویبالقوه سرمایه اجتماعی در جهت کمک به مشارکت و نهایتاً به گردش درآوردن چرخ های توسعه در سطوح مختلف به صورت ایجاد نهادهای مدنی، شکل گیری جامعه مدنی و تکوین دموکراسی، حایز اهمیت فراوان است. مدیریت شهری موفق با بهره گیری از مشارکت مردم و ارزش گذاری بر دیدگاه های آنان در موضوعات مختلف شهری، می تواند احساس تعلق اجتماعی و اعتماد را در میان همه گروه های شهری ایجاد کند.
ظرف سه دهه گذشته یعنی از دهه 1980 تاکنون بالغ بر 2500 مقاله با عنوان سرمایه اجتماعی در بانک اطلاعات اس.اس.سی آی7 به ثبت رسیده است .تا قبل از سال 1993 و انتشار کتاب معروف روبرت پاتنام با عنوان دموکراسی و سنت های مدنی، تنها 10 مقاله با عنوان سرمایه اجتماعی به چاپ رسیده بود. اما در پانزده سال بعد یعنی تا سال 2007 ، سالانه به طور متوسط 160مقاله با موضوع سرمایه اجتماعی و 1500 ارجاع به مقالات یادشده، در این بانک اطلاعاتی به ثبت رسیده است. اما در ارتباط با میزان سرمایه اجتماعی نتایج مطالعات داخلی حاکی از آن است که وضعیت سرمایه اجتماعی در کشور مطلوب نیست .
بر اساس نتایج حاصل پیمایش ملی سرمایه اجتماعی در کشور، 39 درصد شهروندان دارای سرمایه اجتماعی کم، 35 درصد دارای سرمایه اجتماعی متوسط و 26 درصد نیز دارای سرمایه اجتماعی زیاد هستند - عبداللهی و موسوی، . - 1386 مطالعات دیگر نیزتقریباً همین نتیجه را تأیید می کنند
مطالعاتی که روند سرمایه اجتماعی را نیز بررسی کرده اند در روند کاهشی سرمایه اجتماعی متفق القول اند
بررسی های تطبیقی این موضوع در سطح کشورها نیز مؤید نتایج مطالعات فوق هستند. بر اساس سنجه های مرتبط با زیرشاخص سرمایه اجتماعی در شاخص کلان کامیابی که هر ساله توسط مؤسسه لگاتیوم محاسبه می شود، بین سال های 2005 تا2011 ، ایران با کسب نمره-2/38 در رتبه 121 ام جهان و یازدهم کشور های منطقه قرارگرفته است.8 در سنجش جهانی دیگری از شاخص سرمایه اجتماعی که توسط دان لی و همکارانش، - 2012 اجرا شده است، کشور ما در رتبه 59 قرار دارد
روابط انسانها در ابعاد کمی و کیفی آن است. گسست در ساختار فضایی محلات و از بین رفتن هویت کالبدی آنها، سبب از بین رفتن ساختار اجتماعی پیوسته میان ساکنان و کاهش ارتباطات چهره به چهره و رودررو گشته و باعث جایگزینی روابط ثانویی به جای روابط گرم و صمیمی افراد شده است، به گونه ای که روابط افراد در قالب رسمی، کاری و اداری تعریف می شود، که این خود بر مشکلات موجود دامن زده است.
در مقیاس محله ای سرمایه اجتماعی شامل منابعی در اجتماعات محله است که از طریق حضور بالایی از اعتماد، عمل و کنش متقابل، هنجارهای مشترک رفتاری، تعهدات و التزامات و تعلقات مشترک، شبکههای رسمی و غیر رسمی و کانالهای مؤثر اطلاعات به وجود می آید.
این سرمایه ممکن است به وسیله افراد و گروه ها به منظور تسهیل در خدمات رسانی به اجتماع مورد استفاده قرار گیرد. توجه به نقش سرمایه اجتماعی در روابط بین افراد وگروهها در اجتماع و نتایج سودمند آن مانند: همکاری در نیل به منفعت عمومی، تسهیل کنش جمعی، ایجاد مشارکت و اعتماد در بین افراد جامعه که کارآیی آنها را افزایش داده و اختلافات آنها را می کاهد، این مفهوم را در مرتبه اوّل توجه سیاستگذاران اجتماع، دولت و برنامه های توسعه قرار داده است.
