بخشی از مقاله
چکیده:
پروژه نوسازي و بهسازي نوار ساحلی شهر بندرعباس از عمده ترین برنامه هاي توسعه و رشد کالبدي این شهر طی سال هاي اخیر بوده است.
این پروژه در حال حاضر در ساحل شرقی شهر و در محدوده محله هاي نایبند جنوبی و بخشی از محله خواجه عطا افتتاح شده است. نظر به اینکه توسعه پروژه فوق در تمامی نوار ساحلی شهر در نظر گرفته شده است. این پژوهش با در نظر گرفتن محله هاي فوق به عنوان پایلوت باهدف بررسی اثرات - اقتصادي، اجتماعی و اکولوژیکی - سازي و بهسازي نوار ساحلی شهر بندرعباس بر این محله ها با استفاده از مدل SWOT انجام شده است. روش پژوهش تلفیقی از روش هاي کمی و کیفی می باشد.
یافته هاي این پژوهش نشان داد که این پروژه داراي تاثیرات اقتصادي: به ویژه بر ارزش زمین و ملک، کاهش اشتغال به قاچاق کالا و...، اجتماعی:کاهش جرایم، افزایش احساس امنیت، افزایش شادابی، تعلق به محله، تمایل به ماندگاري در محله و ...- و کالبدي: خروج محله از بن بست، دسترسی آسان ساکنین به شهر و متقابلا دسترسی گردشگران به ساحل دریا، کاهش بار ترافیکی بولوار مرکزي شهر، تمایل به بهسازي و نوسازي مسکن و محله داشته است.
-1مقدمه:
شهر نشینی شتابان و بی رویه، رشد و گسترش ناموزون شهري، رکود و فرسودگی بافت تاریخی در شهرهاي ایران در چند دهه اخیر چنان ابعاد گسترده اي به خود گرفته که هویت و حیات مدنی فضاهاي شهري را به عنوان مکانی براي رشد و توسعه انسان زیر سوال برده و اگر از هم اکنون سیاست ها و برنامه هاي مناسب براي حل این مشکلات اندیشیده نشود، بی شک آنچه امروزه آن را مشکل می خوانیم، فردا یک فاجعه خواهد شد
تا قبل از جریان جهانی ناشی از انقلاب صنعتی، تغییرات جوامع شهري بسیار بطئی و نامحسوس بوده و به تبع آن، کالبد شهرها نیز با دگرگونی قابل توجه اي مواجه نبود. همگام با تغییرات اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی و فناوري هاي جدید، بافت هاي شهري با تغییر شکل و شالوده مواجه گردیدند به طوري که طبق برآوردها براي اولین بار در طول تاریخ بشر در سال 2007 اکثریت جمعیت جهان در شهرها زندگی خواهند کرد
محله هاي مسکونی زیر سیستم هایی از سیستم شهري متشکل از عناصرکالبدي، موقعیتی، اجتماعی، اقتصادي و محیطی با کارکردهاي مشخص هستند که از تعامل بین آنها هویت محله اي شکل می گیرد. این محلات به رغم مجاورت با بخش تجارت مرکزي شهر کمتر دچار تحول می شود
توسعه فیزیکی و رشد جمعیت شهري ایران تا چند دهه قبل داراي افزایش متعادل بوده و با بروز تحولات جدید، شهرها و به ویژه شهرهاي بزرگ تغییرات و دگرگونی هایی را پذیرفتند. این دگرگونی ها به شکل افزایش سریع جمعیت و گسترش فیزیکی شهرها و به صورتی نامتعادل بوده است.
سطح زیر ساخت شهري بیشتر تحت تاثیر ساختمان هاي مسکونی بوده و در حقیقت بین کاربري هاي شهري و اختصاص زمین و سرانه هاي شهري تناسب معقولی برقرار نبوده است. در حال حاضر بهسازي و نوسازي بافت هاي فرسوده شهري، به عنوان یکی از راه کارهاي تحقق توسعه درونی شهرها، یکی از دغدغه هاي مورد توجه برنامه ریزان و مدیران شهري در سطوح ملی و محلی شامل مقامات استانی، شهر و منطقه یا ناحیه و محله اي است و در آینده اي نه چندان دور یکی دغدغه هاي جدي و چالش اصلی فراروي آنان خواهد بود.
حل مناسب این معضل و تحقق سریع عملیات بهسازي و نوسازي مستلزم برنامه ریزي اجرایی کارآ و اثربخش می باشد - مبانی تدوین برنامه اجرایی بهسازي و نوسازي بافت هاي فرسوده شهري - . ناگفته نماند که "تاثیرات اجتماعی-اقتصادي توسعه مجدد "همیشه مثبت و خوش بینانه نیست. تاثیرات اجتماعی-اقتصادي منفی توسعه مجدد شهري در دراز مدت به یک مساله چالش برانگیز درسرتاسر جهان شده است
مهمترین مشکل در مورد پراکندگی و رشد نا اندیشیده شهرها فقدان نقشه و برنامه براي توسعه شهر است
بندرعباس به عنوان مرکز استان هرمزگان امروزه یکی از شهرهاي بزرگ ایران میباشد که در طول شرقی 55درجه و 17 دقیقه تا 56درجه و 59 دقیقه و عرض شمالی 26 درجه و 58 دقیقه تا 27 درجه و 31 دقیقه واقع شده است
الگوي رشدخطی شهر مشکلاتی را جهت خدمات رسانی شهري ایجاد کرده است. مشکلات سیستم فاضلاب، سیستم جمع آوري آب هاي سطحی، جمع آوري زباله و تامین تسهیلات شهري وجود دارد.
بررسی آمارهاي جمعیتی شهر بندرعباس طی سال هاي 1355 تا 1385 نشانگر آن است که این شهر مشابه سایر شهرهاي بزرگ کشور رشد جمعیتی بالایی برخوردار بوده است. - جدول شماره: - 1 اما این افزایش و رشد جمعیت متناسب با توسعه کالبدي و نظام مند شهري نبوده است.
لذا مدیران و دست اندرکاران توسعه و برنامه ریزي شهر به منظور پاسخگویی به نیازهاي شهروندان اقدام به انجام یکسري پروژه هاي توسعه کالبدي در شهر نموده اند. پروژه نوسازي و بهسازي نوار ساحلی شهر بندرعباس از عمدترین برنامه هاي توسعه کالبدي این شهر طی سال هاي اخیر بوده است که با حمایت استانداري هرمزگان صورت گرفته است. در زمان انجام مطالعات میدانی این پژوهش بولوار ساحلی در محدوده محله هاي نایبند جنوبی و خواجه عطا افتتاح شده بود و ادامه آن در تمام محلات ساحلی شهر در برنامه هاي توسعه و عمران این شهر دیده شده است.
جدول شماره :1 تحولات جمعیتی شهر بندرعباس طی سال هاي 1335 تا 1385
از آنجایی که طرح هاي تیپ شهرسازي غالبا با دید معماري و متاثر از نوسازي شهري فن گرایانه از بالا به پایین، بدون در نظر گرفتن شاخص هاي اجتماعی-اقتصادي و فرهنگی به موازات شاخص هاي کالبدي، ضعف امکانات مالی براي اجراي طرح ها، فقدان وجود نیروي انسانی متخصص و کارآمد، مشارکت ضعیف مردم در اجراي طرح ها انجام می شود ضرورت دارد با انجام پژوهش هاي میدانی ضمن ارزیابی چگونگی دستیابی به اهداف پیش بینی شده پروژه، اثرات و پیامدهاي این قبیل پروژه ها را شناخت.
در ارتباط با این پروژه خاص با توجه به اینکه نقطه مسکونی شروع پروژه محله هاي نایبند جنوبی و خواجه عطا بوده است - تصویرشماره: - 1 و ادامه آن در ساحل دریا عمدتا در مجاورت محلات مسکونی ساحلی شهر خواهد بود، لذا ضرورت دارد تا ضمن شناخت نقاط قوت و ضعف اجراي پروژه در محدود محله هاي نایبند جنوبی و خواجه عطا با در نظر گرفتن این محله ها به عنوان محله هاي مسکونی پایلوت جهت اجراي پروژه در نوار ساحلی شهر بندرعباس، راهکارهاي لازم جهت پیشگیري از پیامدهاي منفی و تقویت نقاط قوت پروژه در توسعه آتی آن در سایر محلات ساحلی شهر را ارایه نمود.
تصویر شماره: 1 محدوده مورد مطالعه در شهر بندرعباس:
به طور کلی این پژوهش در صدد بررسی اثرات - اقتصادي- به ویژه بر اشتغال و قاچاق کالا-، اجتماعی و اکولوژیکی - نوسازي و بهسازي نوار ساحلی شهر بندرعباس بر محله هاي مجاور - نمونه موردي: نایبند جنوبی و خواجه عطا - می باشد.
تعریف مفاهیم:
الف- نوسازي: مجموعه اقداماتی را شامل می شود که در عین حفاظت بنا، مجموعه و یا فضاي شهري کهن، سازمان فضایی مربوط را معاصر سازي نموده و امکان بازدهی بهینه آن را فراهم آورد
احداث بولوار ساحلی شهر بندرعباس از این جنبه که درصدد است امکان استفاده تمامی شهروندان از پتانسیل هاي گردشگري نواحی ساحلی را فراهم آورد
