بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر با هدف تبیین رابطه بین باورهای فراشناختی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه شهر یاسوج در سال تحصیلی 93-94 به اجرا در آمده است. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی و همبستگی است آزمودنی ها شامل 100 دانش آموز 50 - دانش آموز دختر و 50 دانش آموز پسر - به روش تصادفی خوشهای با استفاده از پرسشنامه باورهای فراشناختی شرر و مادوکس - 1982 - ونمره عملکرد تحصیلی بر اساس معدل سه سال گذشته دانش آموزان دوره متوسطه شهر یاسوج اندازه گیری میشود. در پژوهش حاضر پایایی پرسشنامه با استفاده ازروش آلفای کرونباخ محاسبه گردید.دادههای استخراج شده از پرسشنامه با آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون تحلیل شدند و در نهایت نتایج نشان داد که بین باورهای فراشناختی وعملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد. همچنین طبق نتایج باورهای فراشناختی باپنج شاخص -1 باورهای نگرانی مثبت -2 باورهای غیرقابل کنترل -3 باورهای صلاحیت شناختی -4 باورهای منفی عمومی -5 خودهشیاری شناختی پیش بینی کننده عملکرد تحصیلی می باشد.
.1 مقدمه
پیشرفت، عملکرد تحصیلی و شاخصهای تأثیر یذیر بر آنها، موضوع هایی هستند که همواره مورد توجه دست اندرکاران تعلیم و تربیت بودهاند؛ زیرا بهبود کیفیت آموزشی و سرمایه گذاری بر روی منابع آموزشی و انسانی از عوامل مؤثر در توسعه همه جانبه کشورها محسوب میشود. بنابراین بالا بردن عملکرد تحصیلی دانش آموزان هدف اساسی برنامههای آموزشی میباشد زیرا دانش آموزان به واسطه بالا بردن عملکرد تحصیلی به جایگاهی دست می یابندکه میتوانند از استعدادها و توانائیهایشان برای دستیابی به اهداف آموزشی کشور استفاده نمایند و شرایط اجتماعی موفقیت آمیزی را برای خود و جامعه ایجاد کنند. از این رو یافتن شرایط، عوامل و روشهای مؤثر در جهت بالا بردن عملکرد تحصیلی جزء موضوع های مهم پژوهشگران و صاحبنظران حوزه علوم تربیتی است - لانسبریو همکاران، . - 2004 بر اساس آنچه بیان شد سوالی که اکنون مطرح این میباشد که چه عواملی بر عملکرد تحصیلی تأثیر میگذارند؟. در تحقیقات صورت گرفته مشخص شده است که باورهای فراشناختی به عنوان یک عامل فردی با عملکرد تحصیلی رابطه دارد - کیامرثی، ابوالقاسمی و آق،1390؛ عابدینی، باقریان و کدخدایی،1389؛ محمد امینی،1385؛ پنیتریچ و همکاران،1990؛ ویلیامز و همکاران، . - 2002
فراشناخت دانش یا فرایند شناختی است که در ارزیابی، بازبینی یا کنترل شناخت مشارکت دارد و عملکرد شناختی را تنظیم میکند - گلستانی بخت و شکری، . - 1392 ولز - 2000 - فراشناخت را جنبهای از سامانه پردازش اطلاعات عنوان میکند که به تنظیم، تفسیر، ارزیابی و مدیریت محتواها و فرایندهای سازمان خود میپردازد . در این فرایند دو جنبه مد نظر است یکی دانش فراشناختی و دیگری تجربه فراشناختی - کدیور، . - 1383 فلاول - - 1996 در خصوص فراشناخت به دو بخش اشاره میکند یکی دانش فراشناختی و دیگری تجربه فراشناختی. درباره دانش فراشناختی سه مؤلفه را در نظر دارد که عبارتند از اطلاع فرد از راهبردها، اطلاع فرد از تکلیف و اطلاع فرد از نظام شناختی خود. تجربه فراشناختی نیز از فرایندهای برنامه ریزی، راهبرد نظارت و راهبرد تنظیم تشکیل شده است که تجربه - باورهای - فراشناختی شامل ارزیابی و تعبیر و تفسیر آگاهانه از مفهوم افکار و احساست فراشناختی و قضاوت در مورد وضعیتهای شناختی است که دو نوع باور را در فرد ایجاد میکنند گروهی از باورهای مثبت نسبت به فراشناختی که باورهایی هستند با فواید و سودمندی جهت درگیر شدن در فعالیتهای شناختی و گروه دیگر باورهای منفی هستند که به کنترل ناپذیری، خطرناک بودن افکار و تجربههای شناختی مربوط میشوند - ولز و همکاران، . - 2004 اینگونه باورهای منفی فرد نسبت به خود و اعمالش منجر به اضطراب و سهل انگاری در تکالیف درسی میگردد - گلستانی بخت و شکری، . - 1392 این رابطه را ویلیامز و همکاران - 2002 - مورد تأیید قرار دادهاند و بیان کردهاند که باورهای فراشناختی مثبت منجر به موفقیتهای تحصیلی و باورهای فراشناختی منفی با افزایش اضطراب منجر به کاهش موفقیتهای تحصیلی میگردد که این امر همراستا با تحقیقاتی است که بیان داشتهاند رویارویی متمرکز بر هیجان و نگرانی از جمله شاخصهایی هستند که میتواند بر اساس آنها تنش، نگرانی، تفکر نامربوط به امتحان و علائم بدنی همراه با اضطراب امتحان را پیش بینی کرد و با کاهش آنها موفقیت تحصیلی دانش آموزان را بالا برد - متیوز، هیلیارد و کمپل، . - 1999 رشد و بالندگی هر جامعهای مرهون نظام آموزشی آن جامعه است. بر این اساس همه ساله کشورها مبالغ قابل توجهی از درآمد خود را صرف آموزش و پرورش میکنند. اما بعضی از عواملی وجود دارند که موجب به هدر رفتن بخشی از این سرمایه گذاریهای میشود.
بنابراین شناختی این عوامل یکی از ضرورتها و اهمیتهای انجام این مقاله میباشد. از طرفی برای رشد پیشرفت تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان باید بتوانند به تنهایی فرایندهای شناختی خود هدایت کرده و تنظیم نمایند اما رسیدن به این امر بدون دانستن حد و اندازه اکنون آن غیر ممکن است. بنابراین یکی از ضرورتها تحقیق حاضر رسیدن به این امر میباشد که در حال حاضر باورهای فراشناخت دانش آموزان دختر و پسر دوره متوسطه شهرستان یاسوج در چه سطحی میباشد و آیا این باورها با توجه به محیط سنتی شهر مذبور در بین دختران و پسران متفاوت است یا خیر. از این رو تحقیق میتواند برای دست اندکاران آموزش جوانان و نوجوان، همچنین مسئولان فرهنگی راهگشایی پیشرفتهای تحصیلی و بالا رفتن عملکرد تحصیلی دانش آموزان گردد. علاوه بر آنچه بیان شد، باورهای فراشناختی به عنوان تجربههای فرد از فرایندهای فراشناختی نقش مهمی در پیش بینی اضطراب، سهل انگاری در تکالیف و عملکرد تحصیلی دارند و اطلاع از میزان و نقش آنها در عملکرد تحصیلی و همچنین مقایسه آن در بین دختران و پسران میتواند برای دست اندرکاران حوزههای آموزشی با اهمیت باشد. زیرا در صورت منفی بودن باعث کاهش عملکرد تحصیلی میگردند و باید در جهت رفع آنها اقدام شود. . بنابراین سوالی که مقاله حاضر به دنبال آن است این میباشد که: آیا باورهای
روانشناختی پیش بینی کننده عملکرد تحصیلی دانش آموزان هستند؟
-2 ادبیات تحقیق ومدل مفهومی -1-2مفهوم باورهای فراشناخت، تعاریف و مفاهیم
اصطلاح فراشناخت به فرایندهای شناختی گفته میشود که در کنترل جنبههای شناخت نقش دارند - فلاول، . - 1979 اصطلاح فراشناخت، به دانش درباره فرایندهای شناختی خودمان و چگونگی استفاده بهینه از آنها برای رسیدن به هدفهای یادگیری گفته میشود. به سخن دیگر فراشناخت دانش یا آگاهی فرد از نظام شناختی خود او یا دانستن درباره دانستن است. دانش فراشناختی ما را یاری میدهد، تا به هنگام یادگیری و دانستن امور، پیشرفت خود را زیر نظر بگیریم. همچنین این دانش به ما کمک میکند تا نتایج تلاشهایمان را ارزیابی کنیم و میزان تسلط خود را بر مطالبی که خواندهایم بسنجیم.از فراشناخت تعاریف گوناگونی ارائه شده است: آگاهی شخص از فرآیندها و راهبردهای شناختی - مسترز 1، 1981؛ به نقل از فلاول، - 1985؛ تفکر درباره تفکر - براون، . - 1388همچنین فراشناخت را میتوان به معنی آگاهی فرد از فرآیند تفکر خود و تواناییاش برای کنترل این فرآیند دانست - کاکیروگلو2،2007؛ دیسوت و ازسوی 3،2009؛ هاکر و دونلوسکی4،. - 2003 مهمترین امتیاز دانش فراشناختی این است که یادگیرنده را قادر میسازد تا لحظه به لحظه از فعالیت یادگیری خود و چگونگی پیشرفت کارش آگاه باشد و هم نقاط قوت و هم نقاط ضعف خودش را تشخیص دهد - سیف، . - 1386فراشناخت با مفهومی که در روان شناسی شناختی جدید مطرح شده است به عنوان یکی از مؤلفههای مهم شناخت و همچنین رابطه آن با یادگیری و پیشرفت تحصیلی، همواره توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده و به تدریج برخی مفاهیم مرتبط با آن نیز پا به عرصه متغیرهای پژوهشی در تحقیقات مربوط به آموزش و یادگیری نهادهاند.
-1-2-2ماهیت فراشناخت
برای درک ماهیت فراشناخت میبایست آن را با شناخت مقایسه نمود. واژه شناخت برای توصیف روشهایی به کار میرود که طی آنها اطلاعات پردازش میشود؛ یعنی در این فرآیند در ابتدا به اطلاعات توجه، سپس بازشناسی و بعد رمزگردانی میگردد و برای مدتهای متفاوت در حافظه ذخیره میشود تا برای یک یا چند هدف معین مورد استفاده قرار گیرد. در صورتی که »فراشناخت« به دانش ما در زمینه همه این عملکردها و چگونگی استفاده بهینه از آنها در فرآیند یادگیری اشاره دارد - بایلر و اسنومن، . - 1990
-2-2-2دانش و باورهای فراشناختی
»دانش فراشناختی« را میتوان باورها یا اعتقادات افراد دربارهی تفکرشان تعریف کرد. به عنوان مثال، باورهای افراد دربارهی نوع خاصی از افکار و باورهای آنها دربارهی توانمندی حافظه یا قدرت تمرکزشان را میتوان در زمرهی دانش فراشناختی تلقی کرد. فلاول فراشناخت را دارای دو بعد دانش فراشناختی میداند. دانش فراشناختی، به معنای دانش و باورهای فرد دربارهی عوامل یا متغیرهای شناختی است که بطور متقابل با هم در تعاملند. این متغیرها عبارتند از: مقوله راهبرد1، مقوله شخص2 و مقوله تکلیف.3
الف - دانش در زمینه راهبردها: راهبرد یعنی نقشه کلی یا مجموعهی عملیاتی که برای رسیدن به هدفی معین طرحریزی شده باشد. راهبردهای فراشناختی، ابزارهایی برای هدایت راهبردهای شناختی و نظارت بر آنها هستند. به نظر میرسد افرادی که راهبردهای بیشتری در زمینههای گوناگون از جمله فعالیتهای اخلاقی در حافظه دراز مدت خود اندوختهاند، در استدلا و عمل اخلاقی بهرهی بیشتری از آنها میبرند.
ب - دانش در زمینهی خود: این دانش در برگیرندهی اطلاعات فرد از مهارتهای اختصاصی/ عمومی و تواناییهای حافظه در برآورد درست آن است و میتواند فرد را در اکتساب، نگهداری و بهرهگیری از آنچه آموخته است یاری دهد. به نظر میرسد افرادی که اطلاعات بیشتری از مهارتهای اختصاصی و عمومی و تواناییهای حافظهای خود دارند، از این اطلاعات و تواناییها در استدلالها و اعمال خویش به ویژه در استدلالها و رفتارهای اخلاقی خود بهره میگیرند.
ج - دانش در زمینهی تکلیف: انجام دادن یک تکلیف باید برای یادگیرنده مهم باشد، در صورتی که تکلیف مورد نظر برای یادگیرنده ارزشمند نباشد یا مورد توجه او قرار نگیرد، فراشناخت و نظام نظارتی او فعال نخواهد شد - سیف، 1379؛ کدیور، 1379؛ طالبزاده ثانی و کدیور، ». - 1387سوآنسون« معتقد است: »کودکی که فهم بهتری از اهداف، موقعیت و عوامل مورد نیاز برای انجام فعالیتی خاص دارد، در مقایسه با کودکی که در فهم کامل یک تکلیف ناتوان است، درجات بالاتر از رفتار اخلاقی را نشان میدهد« - سوآنسون4 و هیل5، . - 1993بعد دوم فراشناخت، تجارب فراشناختی است که اخساس فرد درباره درک و فهم پدیدههاست. البته بعدها فلاول این بعد را نظارت و خود تنظیمی نامید که حاصل تعامل چهار متغیر است. شکل زیر، این ارتباط را نشان میدهد - فلاول، 1377، پانایورا6 و فیلیپو7، 2003؛ الینورا8، . - 2003 تجارب فراشناختی تکالیف شناختی راهبردهای شناختی دانش فراشناخت
