بخشی از مقاله
چکیده:
فعالیتهای بخش کشاورزی،به دلیل وابستگی زیادبه شرایط محیطی باریسک زیادی همراه است. وجوداین ریسکها مانعی برای توسعه سرمایه گزاری دربخش کشاورزی میشود. ناپایداری طبیعت وماهیت متغیر وغیرقابل پیشبینی پدیدهها وحوادث طبیعی شرایطی ویژه رابرای این بخش ایجاد کرده است که در نتیجهی آن، تولیدات کشاورزی وآینده ی کشاورزان توأم باعدم قطعیت شده است.
یکی از راهکارها ی کاهش آسیب پذیری کشاورزان بیمه محصولات کشاورزی است وبا توجه به هدف بیمه کشاورزی ، مناطق پرخطر باید از حمایت بیشتری برخوردار باشند و شناسایی مناطق پرخطر به مسئولین در این زمینه کمک بیشتری خواهد کرد.هدف از انجام این پژوهش شناسایی مناطق پرخطر استان گلستان از لحاظ خطر سیل، زلزله، خشک سالی، بیابان زائی، فرسایش خاک و زمین لغزش و تبیین ارتباط بین این عوامل با بیمه کشاورزی در این مناطق است.
در این تحقیق از نرم افزار Arc Gis به منظور تهیه لایه های مورد نیاز به منظور تجزیه و تحلیل و محاسبه مساحت ها استفاده شده.در هر قسمت از پژوهش ابتدا مساحت عوامل خطر در هر شهرستان محاسبه و سپس درصد بیمه محصولات کشاورزی در اراضی قابل کشت شهرستان ها بیان و ارتباط بین این دو عامل بررسی شد در انتها مجموع عوامل خطر در هرشهرستان محاسبه و در مقایسه با بیمه کشاورزی آن شهرستان تحلیل شد. بررسی خطر زمین لغزش استان نشان می دهد خطر زمین لغزش ارتباط کمی با بیمه محصولات کشاورزی داشته به طوری که شهرستان آزادشهر که بیشترین خطر زمین لغزش را به خود اختصاص می دهد درصد اراضی قابل کشت این شهرستان چندان قابل توجه نیست، نقشه پهنه بندی خطر زلزله نشان می دهد که بیشتر دامنه های جنوبی و شمال شرقی استان در پهنه های با خطر بالای زلزله قرار گرفته اند، اما در این مورد نیز هیچ ارتباطی بین شدت خطر زلزله و افزایش بیمه محصولات کشاورزی در شهرستان های استان دیده نمی شود.
با بررسی نقشه پهنه بندی خطر فرسایش خاک مشخصشد که مساحت بسیار کمی از جنوب استان در پهنه خطر متوسط قرار دارد و قسمت اعظم شمال و شمال غربی استان در پهنه خطر زیاد قرار دارد و نواحی مرکزی و غربی استان در پهنه خطر خیلی کم قرار دارد.
بررسی نقشه خطر بیابان زایی استان نشان می دهد که قسمت های جنوبی استان در پهنه خطر کم قرار دارند و هرچه به نواحی شمالی استان نزدیک می شویم بر خطر بیابان زایی افزوده گشته به طوری که نواحی شمال استان کاملاً در معرض خطر بیابان زایی زیاد قرار گرفته اند ، بررسی میزان بیمه محصولات کشاورزی در پهنه های خطر بیابان زایی نشان داد که شهرستان گنبد کاووس در معرض خطر شدید بیابان زایی قرار دارد و به موازات آن درصد بیمه اراضی کشاورزی در این شهرستان قابل توجه است بنابراین بین خطر بیابان زایی و بیمه اراضی کشاورزی ارتباط وجود دارد. نقشه پهنه بندی خطر خشک سالی بیان میدارد که ارتباط نسبی بین خطر خشک سالی و بیمه اراضی کشاورزی در استان وجود دارد. در مجموع نتیجه می شود که در وضعیت حاضر فقط خطرات طبیعی که به تغییرات جوی مربوط می شود - بیابان زایی و خشک سالی - با بیمه اراضی کشاورزی رابطه وجود دارد
طرح مسئله
استان گلستان با قرار گیری در نوار ساحلی شمال کشور و تاثیر پذیری از رطوبت دریای خزر و کوه های البرز و آب و هوای مساعد توان زراعی بسیار بالایی دارد و سالیانه مقدار قابل توجهی از تولیدات کشاورزی کشور را به خود اختصاص می دهد که متاسفانه هر ساله کشاورزان به دلیل بروز خطراتی از جمله سیل، خشک سالی، زمین لغزش ، طوفان ، سرمازدگی و ... متحمل خسارات بسیاری می شوندو با وجود تمام پیشرفت های علمی و تکنولوژی هنوز هم انسان نگران خشم طبیعت و بلایا و حوادث آن است. وقایع و بلایا هنوز هم انسان را غافل گیر می کند و بشر با وجود تمام تلاش های خود هنوز هم نتوانسته است کنترل سرنوشت خود را در دست گرفته و بر رویداد های غیر مترقبه غلبه کند ، میزان خسارات ها و تلفات ناشی از هر بحران یا حادثه ای رابطه مستقیم با آسیب پذیری او دارد و خسارت های بسیاری بر فعالیت های انسانی وارد می آورد.
موقعیت کشور ما چه از نظر زمین لرزه و چه از نظر تغییرات بارش و پدیده های ناشی از آن نگران کننده بوده و به عنوان دهمین کشور بلاخیز دنیا معروف است. یکی از راه های جبران خسارت های ناشی از عوامل طبیعی بر کشاورزان بیمه محصولات کشاورزی است. به صورت تئوری در مناطق پرخطر کشاورزان تمایل بیشتری نسبت به بیمه محصولات کشاورزی دارند. اما به علت ریسک گریزی شرکت های بیمه و متحمل شدن خسارت آیا از فعالیت در مناطق پرخطر دوری می کنند؟ با افزایش خطر انتظار می رود درصد بیمه محصولات کشاورزی افزایش می یابد. پژوهش حاضر در پاسخ گویی به این سوال تدوین شده که آیا بین شدت مخاطرات طبیعی و درصد بیمه محصولات کشاورزی در شهرستان های استان گلستان رابطه وجود دارد یا خیر؟
در پاسخ سوال فوق این فرضیه مطرح می شود:
بین عوامل خطر و بیمه کشاورزی رابطه وجود دارد و با افزایش خطر بیمه کشاورزی نیز افزایش می یابد.
ضروریات و اهداف پژوهش استان گلستان در مسیر گسل البرز قرار گرفته که موجب زلزله های متعددی در این استان شده همچنین به دلیل شرایط جوی و باران های رگباری در فصل گرما هرساله سیل خسارت های زیادی به کشاورزان استان وارد می شود
استان گلستان از شمال به بیابان ترکمنستان محدود می شود و متاسفانه متأثر از این عامل بیابان زایی در استان شدت بیشتری گرفته. تغییرات جوی در استان رفتار متفاوتی دارد که با کاهش بارش از میزان آستانه موجب خشک سالی می شود این عوامل خسارت های زیادی را به فعالیت های انسانی وارد می کند، کشاورزی به عنوان عاملی که ارتباط مستقیم با طبیعت دارد تاثیر بیشتری از عوامل خطر طبیعی میپذیرد.
به همین منظور در سال 1363 دولت با هدف جبران خسارت های ناشی از خطرات طبیعی، اجتماعی و ... بر کشاورزان و کمک به آنها بیمه محصولات کشاورزی را آغاز کرد و توانست از این طریق حمایت بیشتری از کشاورزان به عمل آورد. با توجه به هدف بیمه کشاورزی مناطق پرخطر باید از حمایت بیشتری برخوردار باشند و شناسایی مناطق پرخطر به مسئولین در این زمینه کمک بیشتری خواهد کرد.
هدف از انجام این پژوهش شناسایی مناطق پرخطر استان از خطر سیل، زلزله، خشک سالی، بیابان زائی، فرسایش خاک، و زمین و بیمه محصولات کشاورزی در این مناطق و تبیین ارتباط بین این عوامل با بیمه کشاورزی است.
محدوده مورد مطالعه، مواد و روش ها محدوده مورد مطالعه: استان گلستان براساس آمار نامه 20437/74 1381 کیلومتر مربع و براساس آمار نامه 1386 با مساحت 20380/7 کیلومتر مربع تقریباً 1/3 درصد مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است.
استان گلستان در محدود جغرافیایی 54 56 طول شرقی و 36 38 عرض شمالی و در بین استان های مازندران، سمنان و خراسان شمالی قرار دارد. - شکل یک -
قسمت اعظم استان گلستان، آب و هوای معتدل مدیترانه ای دارد ولی جلگه گرگان به لحاظ مجاورت با صحرای ترکمنستان و کاهش ارتفاع، آب و هوای نیمه بیابانی و گرم دارد.
جمعیت استان براساس سرشماری انجام شده در سال 1385 در کشور 1617087 نفر و براساس سرشماری نفوس و مسکن 1390 کشور 1777014 نفر است که این جمعیت 1/3 درصد جمعیت کل کشور محسوب می شود. از لحاظ اقتصادی، کشاورزی محور اصلی فعالیت های مردم استان گلستان است که دامداری شیلات و صنایع تبدیلی کشاورزی نیز در آن رونق دارد.
مواد و روش ها: این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی انجام شده و جهت حصول نتیجه از داده های زیر استفاده شده است.
· نقشه مناطق رانشی استان
· نقشه 24 ساله خشک سالی استان
· نقشه پهنه بندی فرسایش استان در مقیاس 1 :100000
· نقشه پهنه بندی بیابان زائی استان در مقیاس 1 :100000
· نقشه پهنه بندی زلزله استان
· نقشه پهنه بندی سیل استان
· آمار بیمه محصولات کشاورزی به تفکیک شهرستان های استان در سال زراعی 1389 - 90
· آمار اراضی قابل کشت استان گلستان به تفکیک شهرستان های استان
در این تحقیق از نرم افزار Arc Gis به جهت تهیه لایه های مورد نیاز به منظور تجزیه و تحلیل و محاسبه مساحت ها استفاده شده .در هر قسمت از پژوهش ابتدا مساحت عوامل خطر در هر شهرستان محاسبه و سپس درصد بیمه محصولات کشاورزی در اراضی قابل کشت شهرستان ها و ارتباط بین این دو عامل بررسی شد. در انتها مجموع عوامل خطر در هرشهرستان محاسبه و در مقایسه با بیمه کشاورزی آن شهرستان تحلیل شد.
