بخشی از مقاله
چکیده
با عنایت به منویات مقام معظم رهبری در خصوص سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی به عنوان نسخه معاصر نظام اقتصاد اسلامی و توجه به اهداف سه گانه آن - استقلال اقتصادی،رفاه عمومی،پیشرفت - ،بخش کشاورزی در ایران دارای قابلیت های زیادی در جهت نیل به اهداف تأمین مواد اولیه برخی از صنایع و نیز اشتغالزایی است، از این روی در تحقیق حاضر بهینه بودن سطح زیرکشت محصولات استراتژیک گندم، سویا و پنبه در استان گلستان را مورد بررسی قرار میدهیم. استان گلستان یکی از قطبهای مهم کشاورزی میباشد، که به دلیل گستردگی و تنوع آب و هوایی در مناطق مختلف استان امک ان کشت تعداد زیادی از محصولات را فراهم ساخته است، ما در این تحقیق خواستیم این فرضیه را به اثبات برسانیم که سطح زیرکشت موجود 3 محصول مذکور در استان گلستان بهینه نمیباشدوسطح درامد کشاورزان پایین است.
در این تحقیق سعی شده است اطلاعات و آمار وزارت جهاد کشاورزی در مورد سطح زیرکشت، قیمتها و هزینههای تولید این محصولات در سطح استان گلستان را تهیه کرده و پردازش هایی جهت استفاده در مدل انجام گردد. در مطالعه کنونی از مدل برنامه ریزی خطی جهت تخصیص بهینه منابع تولیدی محدود کننده استفاده شده است، که در این مدل هدف ماکزیمم کردن سود با توجه به دوازده محدودیت هزینه ای شامل: زمین، نیرویکار، ماشین آلات، کود فسفات، ازت، پتاس، سم علفکش، حشرهکش، قارچ کش، کود حیوانی و سایرکود و ... میباشد.
در نهایت برای حل مدل تهیه شده، ازنرمافزار Lindo استفاده گردیده است. نتایج بهدست آمده ازحل برنامه ریزی خطی نشان میدهد که با توجه به محدودیت منابع تولیدی، ضرایب فنی تولید و ضرایب تابع هدف، با دستیابی به ترکیب کشت بهینه فنی، صرفهجویی در مصرف نهادههای تولید می توان سود منطقه را به میزان 11/3درصد نسبت به وضعیت موجود افزایش داد. همچنین ب ا استفاده از تحلیل حساسیت مربوط به ارقام و اطلاعات جدید و تغییرات آنها در سالهای آتی، میتوان هرگونه تغییر در ترکیب سطح زیرکشت و در نتیجه سودآوری فعالیتهای زراعی را پیشبینی نمود.
.1 مقدمه
با عنایت به منویات مقام معظم رهبری در خصوص سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی به عنوان نسخه معاصر نظام اقتصاد اسلامی و توجه به اهداف سه گانه آن - استقلال اقتصادی،رفاه عمومی،پیشرفت - ، توجه به تولید ملی ،کارآفرینی و مشارکت عمومی ، مقابله با خصومت های اقتصادی خارجی و ظرفیت های قانونی توجه به درامد کشاورزان و افزایش رفاه و کاریی و اثربخشی عملکردشان بسیار با همیت می باشد.کشاورزی از یک سو در تأمین مواد غذایی جامعه و از سوی دیگر مهمترین منبع تأمین مواد اولیه برخی از صنایع بشمار می رود.
علاوه بر این، سهم قابلتوجهی از نیروی انسانی جامعه در فعالیت های مختلف بخش کشاورزی شاغل می باشند. این بخش مهم در اقتصاد کشور ایران دارای امکانات بالقوه زیادی در جهت نیل به اهداف یاد شده میباشد. بطوری که با برنامهریزیهای صحیح و هماهنگ و استفاده مطلوب از امکانات بالقوه میتوان رشد آن را تشدید کرد. با توجه به نقش گسترده کشاورزی در زندگی روستایی ایران تأثیر بسزای آن در جریان توسعه اقتصادی، اجتماعی کشور، غیر قابل انکار است امابا مشکلاتی از قبیل خرد بودن اراضی و عملکرد نامطلوب، این سؤال مطرح می شود که آیا از امکانات موجود در بخش کشاورزی حداکثر بهرهبرداری بهعمل می آید یا خیر؟ آیا سطح زیرکشت محصولات کشاورزی به لحاظ تأمین درآمد کشاورزان در سطح بهینه می باشد؟
مطالعه حاضر بهینه بودن سطح زیرکشت محصولات استراتژیک استان گلستان را مورد بررسی قرار می دهد. گستردگی، تنوع آب وهوایی و ظرفیت بالقوه و بالفعل منابع طبیعی در استان گلستان موجب شده است، تا این استان به عنوان یکی از مهمترین قطب های کشاورزی در شمال کشور همواره مورد توجه باشد. کیفیت منابع خاک و آب قابل دسترسی در بخش های مختلف استان نقش تعیین کننده ای در چگونگی کشت و کار در شهرستانهای مختلف آن دارد.
بدین ترتیب که شهرستان هایی که به آب دسترسی بیشتری دارند. کشت و کار مناسبترمیباشد.بر اساس گزارشات سال1387 از حدود 2031160 هکتار مساحت استان حدود 684766 هکتار سطح زیرکشت محصولات زراعی میباشد که از این مقدار 327248 هکتار مربوط به اراضی آبی و 357518 هکتار به اراضی دیم اختصاص دارد.
همچنین از مجموع 32830 هکتار سطح زیرکشت باغی در حدود 19244 هکتار به باغات آبی و 13586 هکتار به باغات دیم اختصاص دارد. تنوع آب و هوایی در استان امکان کشت محصولات زیادی را به ما می دهد. در استان گلستان مانند سایر نواحی کشاورزی کشور روش زراعت از نظر نوع عملیات در بهرهبرداریها تقریباً همانند میباشد. این همانندی بیشتر در زراعت های اصلی مثل گندم، پنبه و... مصداق دارد و مکانیزه میباشد. اما در زراعت سبزی و جالیز به مقتضی ویژگیهای منطقهای تفاوت هایی هم در تنوع عملیات و هم در نحوه اجرای هر دو وجود دارد. میزان مصرف نهاده ها در مناطق مختلف تحت تأثیر کمیت و کیفیت منابع خاک و آب و امکان دسترسی به آنها وهمچنین باورهای بهرهبرداران، متفاوت میباشد. بررسیها نشان می دهد که مصرف تعدادی از نهاده ها بیشتر از میزان توصیه شده در منطقه است.
متغیرهایی که در این تحقیق مورد تحلیل قرار گرفته اند عبارتند از قیمت فروش، سطح زیرکشت، ارزش زمین، مقدار بذر، هزینه بذر، مقدار آب، هزینه آبیاری، نیروی کار و مقدار ماشین آلات مقدار و هزینه کودها و مقدار و هزینه سموم و سایر هزینه ها که این دادهها در سال زراعی 1387-88 در سطح استان گلستان بهطور تجمیع با استفاده از برنامهریزی خطی ایستا، آمار و اطلاعات مربوط به سال زراعی 1387-88 در مورد سه محصول گندم1، سویا2 و پنبه3 مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت، تا بهوسیله بررسی آن ها سطح زیرکشت بهینه اقتصادی محصولات زراعی استراتژیک در این استان به دست آمده و مشخص می شود که آیا ترکیب کشت فعلی این محصولات در استان بهینه میباشد یا خیر؟
-2مروری بر مطالعات گذشته
- یوتوپولوس-لاولین[31]4 در مطالعه خود با استفاده از تابع سود مقید نرمال شده به اطلاعات مقطعی مربوط به 400 خانوار در 8 ناحیه تایوان، عرضه محصولات کشاورزی وکشش های خودی و متقاطع تقاضای عوامل تولید رابرآورد نمودند.
