بخشی از مقاله
چکیده
روند رو به رشد افزایش جمعیت که پس از جنگ جهانی دوم به اوج رسید منجر به بروز صدمات جدی به محیط زیست، در جهت رفع نیازهای جمعیت جهانی شده است؛ لذا مسأله حفظ محیط زیست امروزه از دغدغه های مهم محققین و دولتها شده است و توجه به پایداری زیست محیطی مخصوصاً در امر طراحی شهری یکی از تقاضاهای مهم جامعه جهانی در سه دهه پایانی قرن بیست و یکم می باشد.
با توجه به این مسئله، توسعه پایدار شهری و شهر اکولوژیکی، حفظ محیط زیست را از اهداف اصلی شکل گیری شهرها دانسته و مولفه های طراحی سازگار با محیط زیست را ارائه می دهند. در این پژوهش ابتدا به معرفی توسعه پایدار شهری و سپس شهر اکولوژیکی پرداخته شد که مطالب ارائه شده در مرحله اول حاصل انجام مطالعات اسنادی و کتابخانه ای منابع معتبر می باشد و در مرحله بعد معرفی نمونه های موفق جهانی شهر های اکولوژیک بستر ارزیابی موفقیت مولفه های این نظریه های شهری را مهیا می سازد.
در نظر گرفتن نتایج این پژوهش به عنوان ضابطه های طراحی شهری بواسطه توجه به مسائل زیست محیطی می تواند تضمین کننده آینده این سرمایه عمومی جهانی از طریق تغییر در سیاست های شهرسازی کنونی باشد.
مقدمه
پس از جنگ جهانی دوم و به دلیل نیاز شدید به تولید انبوه برای جمعیتی که به شدت افزایش پیدا کرده بودند، روند استفاده از منابع مهم طبیعی با افزایش چشمگیری روبه رو شد که این مسئله نگرانی هایی را برای جامعه جهانی به وجود آورد. نشست استکهلم با عنوان محیط زیست انسانی منتج از این نگرانی روز افزون بود و حتی پس از گذشت 20 سال از این همایش نگرانی ها همچنان رو به افزایش بود و در سال 1992 کنفرانس »ریو« را شکل داد؛
در این همایش محور های بسیاری از قبیل انرژی اتمی، کمبود آب، فقر، تغییرات اقلیمی، خشکسالی، تخریب جنگل ها و اقیانوس ها، بحران های اقتصادی و ... مطرح شد و در پایان این کنفرانس راه نجات را در توسعه پایدار کشور ها جستجو کردند. پیدایش مفهوم پایداری در دهه 1970 را می توان نتیجه رشد منطقی و آگاهی تازه ای نسبت به مسائل جهانی محیط زیست و توسعه دانست.
توسعه پایدار عرصه نوینی است که ضمن توجه به سیاست و فرهنگ بر رونق اقتصاد و تجارت و صنعت تاکید می ورزد، از محیط زیست و هم زیستی با طبیعت حمایت می کند و حقوق برابر انسان ها و مسائل داخلی کشورها و مسائل بین المللی را مورد ارزیابی قرار می دهد. توسعه پایدار، فرایندی انسان محور است و با توجه به گستردگی مباحث و قابلیت های بسیار آن به سرعت به مهمترین مناظره کنونی و نیز یکی از مهمترین چالش های قرن بیست و یکم تبدیل شده است.
توسعه پایدار
جهان در سده 21 میلادی تجربه ای نوین ار دیدگاه فلسفی انسان به طبیعت و نیز نسبت به خویشتن را در حال پروردن و شکوفا کردن است رفتار بلاشک بر رفتار های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فر هنگی انسان تاثیر می گذارد - خاتون آبادی - 1384 و از آن متاثر می گردد.
شالوده و اساس رفتار های گوناگون انسان پس از انقلاب صنعتی قرن 18 میلادی و انقلاب صنعتی دوم در آغاز سده بیستم و انقلاب صنعتی سوم در انتهای قرن بیستم - 1980 - تحقیقا تاثیرپذیر از آبشخور فلسفی خاصی بوده است - زنگنه . - 1372 دیدگاه های فلسفی غالب انسان در این 2 قرن اخیر از که بسیاری از آنها مفهوم »طلبکاری از طبیعت« را دنبال می کردند - ریفکتن و هوارد - 1374 و در این راستا ابزار های نوظهور به تسلط فزاینده بشر بر طبیعت را کمک می کردند؛ این تسلط به مصرف انبوه و در بسیار مواقع تخریب طبیعت منجر شد. در چنین بستری بود که مفهوم توسعه پایدار شکل گرفت.
امروزه مفهوم توسعه پایدار یک معنای ضمنی و صرفا زیست محیطی سازمان یافته نیست. در یک رشته کنفرانس ها یی که توسط سازمان ملل برگزار شده است، مفاهیمی نظیر »توسعه پایدار زیست محیطی«، »توسعه پایدار زیست اجتماعی«، »توسعه پایدار اقتصادی«، »توسعه پایدار سیاسی«، »توسعه پایدار فرهنگی«، »توسعه پایدار کشاورزی«، مورد استفاده قرار گرفته شده است.
این عبارات نشان دهنده یک نوع از تقسیم بندی ساماندهی شده توسط سازمان ملل و ساختارهای دانشگاهی و دولتی است. توسعه ای پایدار خواهد بود که 5 بعد آن - اقتصاد، محیط زیست، اجتماع، فرهنگ و سیاست - در ارتباط متقابل با هم مورد بحث و توجه قرار گیرند. با توجه به ضرورت و اهمیت توسعه پایدار که امروزه به عنوان یک الگوی مناسب برای دهه های اخیر و آتی ظاهر گشته است بسیاری از صاحبنظران از آن تعریفی ارائه داده اند که برخی از مهمترین آن ها در جدول زیر آمده است.
جدول 1 تعاریف توسعه پایدار
- فرآیند اصلاح و بهبود اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مبتنی بر فن آوری که همراه با عدالت اجتماعی باشد به طریقی که اکوسیستم ها را آلوده نکند و منابع طبیعی را تخریب نکند.
- براساس تعریف کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه به نام »آینده ی مشترک ما« یعنی کمیسیون براتلند عمل امروز ما در توالی نسل های آینده برای تامین نیازهایشان اثر جدی دارد. یعنی توسعه ی پایدار نوعی از توسعه است که رفع نیاز امروز را بدون کاهش توانایی آیندگان برای تامین نیازهایشان درنظر بگیرد.
- سیاست توسعه ی پایدار چنان سیاستی است که در نتیجه ی اعمال آن، منافع مثبت حاصل متحداز مصرف منابع طبیعی بتواند برای زمان های قابل پیش بینی در آینده ادامه و دوام داشته باشد.
- توسعه پایدار روندی است که بهبود شرایط افتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فن آوری به سوی عدالت اجتماعی باشد و در جهت آلودگی اکوسیستم و تخریب منابع طبیعی نباشد
- تنوع موجود در تعاریف توسعه پایدار - که در جدول بالا و فقط به برخی از آن های اشاره شد - نشان می دهد که هنوز یک تعریف جامع که برای همه قابل قبول باشد مطرح نگردیده است. اما بر اساس این تعاریف در چنین توسعه ای سه هدف به صورت همزمان باید مورد توجه قرار گیرد:
· باعث ارتقاء زندگی جمعی شود.
· موجب بهبود محیط زیست شود.
· سبب پیشرفت اقتصادی شود.
بنابراین توسعه پایدار در 3 حیطه مطرح می گردد: -1 پایداری محیطی -2 پایداری اقتصادی -3 پایداری اجتماعی.
