بخشی از مقاله
چکیده
تنوع زیستی جهت ادامه حیات بشر، مسائل اقتصادي، پایداري و عملکرد اکوسیستم ها امري ضروري است. حفاظت از تنوع زیستی، هدف غایی مدیریت منابع طبیعی است. به منظور ارزیابی تنوع پوشش گیاهی در ایذه از شاخص هاي کمی تنوع زیستی استفاده گردید. منطقه مورد مطالعه در ابتدا از روش TWINSPAN به سه گروه اکولوژیک طبقه بندي گردید و سپس در هر گروه، شاخص هاي تنوع مورد اندازه گیري قرار گرفت. براي هر گروه6 شاخص غناي گونه اي و یکنواختی محاسبه شد. از تحلیل واریانس یکطرفه و آزمون مقایسات چند دامنه دانکن جهت بررسی تفاوت معنی دار در بین گروه ها استفاده گردید. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داري در بین گروه ها از نظر شاخص هاي فوق وجود دارد. شاخص هاي شانون وینر و برگر پارکر در تفکیک گروه ها مهم تشخیص داده شد.
واژه هاي کلیدي:رتنوع زیستی، شاخص غناي گونه اي، شاخص یکنواختی، ایذه
۱
اولینرهمایش ملی سلامت ،محیط زیست و توسعه پایدار
دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس
11 و 12 اسفند 1389
مقدمه تنوع زیستی جهت ادامه حیات بشر، مسائل اقتصادي، پایداري و عملکرد اکوسیستم ها امري ضروري
است(.(singh,2002 بشرتقریباً با 20 گونه گیاهی بیش از 80 درصد نیازهاي خود را مرتفع می کند ( Goel and .(Mitral,2002 تنوع زیستی داراي دو معیار است: غناي گونه اي و یکنواختی.از شاخص هاي غناي گونه اي که مورد استفاده قرار گرفته است، شاخص شانون -وینر می باشد. این شاخص کاربرد بسیاري در مطالعات دارد. دو شاخص دیگر مارگالف و منهنیک می باشد. از شاخص هاي یکنواختی شاخص سیمپسون به دلیل اینکه در مقایسه با گونه هاي نادر وزن بیشتري به گونه هاي فراوان تر در پوشش گیاهی می دهد، منعکس کننده ي چیرگی گونه هاست(مقدم،.(1384 شاخص برگر-پارکر وفور نسبی گونه هایی که بیشترین فراوانی را دارد، محاسبه می کند(.(Magurran,1955 مقاله حاضر تلاشی است براي ارائه روش هاي توسعه یافته ارزیابی تنوع زیستی جنگل، که در اینجا اشاره به غناي گونه اي و یکنواختی پوشش گیاهی شده است. براي ارزیابی تنوع توده هاي جنگلی به طبقه بندي نیاز است. هر توده جنگلی را می توان به چند کلاسه طبقه بندي نمود و از هر کلاسه اطلاعات مهمی را در مورد تنوع زیستی به دست آورد. محاسبه شاخص هاي تنوع و مقایسه نتایج آنها روش مفیدي جهت مطالعه تنوع زیستی بوده است(.(Baev and Penev,1995 منطقه مورد مطالعه بخشی از ناحیه زاگرس میانی است که از نظر تنوع پوشش گیاهی در خور توجه می باشد. با توجه به اهمیت اکولوژیک پوشش گیاهی این ناحیه در حفظ، نگهداري و تقویت منابع آبی، خاکی و هوایی ضرورت تحقیق در راستاي اهداف پایداري اکولوژیک در این ناحیه را محقق می سازد.هدف از این تحقیق ارزیابی تأثیر شاخص هاي تنوع در تفکیک گروه هاي اکولوژیک و مقایسه این شاخص ها در بین گروه هاي اکولوژیک بوده است.
مواد و روشها
توصیف منطقه رویشی:
منطقه مورد مطالعه در شمال شرق استان خوزستان بین 49 درجه و 52 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 51 دقیقه عرض شمالی قرار دارد. رویشگاه مورد مطالعه مساحت 1200 متر مربع را پوشش می دهد. ارتفاع آن از سطح دریا 767 متر می باشد. طبق بررسی آمار ایستگاه سینوپتیک طی سال هاي 2005–1995، بر اساس فرمول آمبرژه این پهنه داراي اقلیم نیمه خشک و طبق فرمول دومارتن داراي اقلیم مدیترانه اي است. متوسط دماي منطقه طی این دوره 23/31 درجه سانتیگراد می باشد.
روش جمع آوري داده ها: منطقه مورد مطالعه از طریق روش سیستماتیک تصادفی، مورد نمونه برداري قرار گرفت
.بدین ترتیب که ابتدا با تکیه بر مبناي فیزیونومیک (سیماي ظاهري)، ریختارهاي گیاهی1 تشخیص داده شد و سپس با
1.Plant formations
۲
اولینرهمایش ملی سلامت ،محیط زیست و توسعه پایدار
دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس
11 و 12 اسفند 1389
استفاده از معیار فلوریستیک ( ترکیب گونه اي)، به طور دقیق انتخاب و سپس در هر واحد، فطعات نمونه با روش سیستماتیک دو بعدي با شروع نقطه تصادفی توزیع گردید. تعداد 40 قطعه نمونه مستطیلی شکل از طریق یک شبکه آماربرداري روي یک نقشه توپوگرافی با مقیاس ⅕0000 قرار داده شد. پوشش گیاهی در قالب تمامی گونه هاي درختی، درختچه اي و علفی، در قطعاترنمونه مورد اندازه گیري قرار گرفتند. گونه و تعداد به عنوان معیارهاي اندازه
گیري پوشش گیاهی در نظر گرفته شد. گونه هاي گیاهی در زمان مطلوب رشد خود، در چندین نوبت برداشت شده و بعد از انتقال به هرباریوم، از طریق فلور ایرانیکا و فلورهاي ترکیه، عراق و روسیه مورد شناسایی دقیق قرار گرفتند. روش تحلیل داده ها:
به منظور بررسی تفاوت معنی دار بین میانگین شاخص هاي مورد مطالعه در بین گروه هاي اکولوژیک، از تحلیل واریانس یکطرفه استفاده گردید. جهت بررسی جزئی تر مقایسه بین میانگین گروه هاي اکولوژیک از آزمون چند دامنه دانکن استفاده گردید.
روش مطالعه ي تنوع زیستی: در این تحقیق از برخی شاخص هاي غناي گونه اي و یکنواختی به شرح زیر استفاده گردید (جدول .(1
رر
جدول.1شاخص هاي یکنواختی و غناي گونه اي به کار گرفته شده در این پژوهش
شاخص هارر فرمولرر رر
رر
شاخص هاي برگر-رپارکررر فیشر-آلفارر سیمپسونرر
یکنواختیرر
d=Nmax√Nرر S =log (1+N/ 1-D=1-∑piرر
شاخص هاي شانون-وینررر مارگالفرر منهنیکرر
غناي گونه ايرر
رر H"= - R1=S-1/ln (n)رر R2=S√nرر
∑si=1(pi)×(Lnpi)رر
که در آن:ر
:Sتعداد گونهرر :nتعدادرنمونه رر
:Piنسبت افراد یا وفور گونه iام که بر حسب نسبتی از تعداد کل گونه ها بیان می گردد.رر
۳
اولینرهمایش ملی سلامت ،محیط زیست و توسعه پایدار
دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس
11 و 12 اسفند 1389
نتایج و بحث غناي گونه اي در گروه هاي اکولوژیک: شاخص هاي غناي گونه اي مورد مطالعه براي هر یک از گروه هاي اکولوژیک
تعیین گردید. نتایج تحلیل واریانس یک طرفه براي شاخص شانون نشان دهنده وجود تفاوت معنی دار در بین گروه ها
می باشد( .( F2,37,0 / 05 7 / 287, P 0 / 002
نتایج تحلیل واریانس یک طرفه نیز براي شاخص مارگالف نشان
دهنده وجود تفاوت معنی دار در بین گروه ها می باشد 0 / 023) p،.( F2,37,0 / 05 4 /164 همچنین نتایج تحلیل
واریانس یک طرفه براي شاخص منهنیک نشان دهنده وجود تفاوت معنی دار در بین گروه ها می
باشد 0 / 079) p،F2,37,0 / 05 2 / 728 )(جدول.(2
