بخشی از مقاله
خلاصه
بحران فرایندی است که در نتیجه یک سری عوامل طبیعی و غیرطبیعی اتفاق افتاده است و سبب به خطر افتادن جان انسانها میشود. کشور ایران با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی و سیاسی همواره در معرض انواع تهدیدات طبیعی - زلزله، سیل و ... - و تهدیدات انسانی - جنگ، انفجار و ... - قرار داشته و تلفات انسانی و مالی سنگینی نیز متحمل شده است. امروزه با استفاده از برنامههای جامع مدیریت بحران و بکارگیری اقدامات موثر همراه با طرحهای کاربردی و حتی الامکان کمهزینه و چند منظوره در مرحلهی قبل، حین و پس از بحران، میتوان به میزان زیادی از شدت و گستردگی خسارات و تلفات ناشی از بحران کاست. یکی از مهمترین اقدامات سازمان یافته در مدیریت و مقابله با بحران، احداث مراکز مدیریت بحران میباشد. در همین راستا، با توجه به لزوم تسریع در عملیات شناسایی، امدادرسانی و مدیریت بحران در زمان وقوع حادثه، ایجاد سایت پروازی سبک با قابلیت شناسایی و امدادرسانی هوایی در مواقع اضطراری، به عنوان یکی از زیرمجموعههای مراکز مدیریت بحران از یک سو و نیز استفاده از آن جهت امور دیگر در مواقع غیربحرانی،از سوی دیگر میتواند بسیار کارآمد باشد. سایت پروازی سبک زیر مجموعههای فرودگاههای عمومی میباشد که از نظر مقیاس فرودگاه و هواپیماها، کوچکتر است. این سایت پروازی، میتواند در تمامی مراحل مدیریت بحران شامل آمادگی، پیشگیری، مقابله و بازسازی پس از بحران نقش بسزایی ایفا کند. هدف اصلی از انجام پژوهش حاضر، شناخت و بررسی جایگاه یک سایت پروازی سبک در تسهیل مدیریت بحران و نیز ارائه معیارهای در جهت مکانیابی اینگونه سایتها میباشد.
.1 مقدمه
بحران در هر زمان و مکانی میتواند به وجود بیاید. هیچ کشور و هیچ سازمانی در دنیا نمیتوان یافت که از بحرانها و حوادث گوناگون در امان بوده باشد. کشور ایران که به دلیل شرایط اقلیمی و جغرافیایی خاص خود از جمله کشورهای خطرخیز دنیا محسوب میشود، در دهههای اخیر بر اثر وقوع بلایای طبیعی، خسارات و هزینههای عظیم اقتصادی واجتماعی را متحمل شده است.[1] مدیریت بحران، یک سری فعالیتها و عملیات پیوسته در قالب برنامهریزی، سازماندهی تشکیلات، رهبری، کنترل و هماهنگی جهت پیشگیری از بحران و کاهش اثرات ناشی از آن و بهبود امور و اوضاع بعد از بحران است. [2 ] یکی از مهمترین اقدامات سازمان یافته در مدیریت و مقابله با بحران، احداث مراکز مدیریت بحران میباشد . این مراکز در کشورهای پیشرو در این زمینه، بیشتر با عنوان مراکز عملیات اضطراری شناخته میشوند . در ایران با توجه به تشکیل سازمان مدیریت بحران از این مراکز بیشتر با عنوان مرکز مدیریت بحران یاد میشود. [3 ] در همین راستا، با توجه به لزوم تسریع در عملیات شناسایی و امدادرسانی و مدیریت بحران در زمان وقوع حادثه، ایجاد مجموعههای فرودگاهی در مقیاس کوچک با قابلیت شناسایی و امدادرسانی هوایی در مواقع اضطراری، به عنوان یکی از زیرمجموعههای مراکز مدیریت بحران از یک سو و نیز استفاده از آن جهت امور دیگر در مواقع غیربحرانی - مانند پایش و حفاظت از محیط زیست، مراتع و جنگلها، سم پاشی مراتع و زمینهای کشاورزی، سرشماری حیاتوحش، شناسایی آلودگیهای زیستمحیطی مانند آلودگیهای نفتی دریاها، جابجایی اشخاص و مسئولان در سطح محدود و ... - از سوی دیگر میتواند بسیار کارآمد باشد . در دنیا از این گونه سایتهای پروازی بیشتر با عنوان فرودگاههای GA* و یا فرودگاههای غیرتجاری عمومی یاد میشود که بیشتر به فرودگاههای با ظرفیت محدود و پروازهای سبک اطلاق میشود.
.2 کلیات
.1-2 بیان مسئله
کشور ایران با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی و سیاسی همواره در معرض انواع تهدیدات طبیعی - زلزله، سیل و ... - و تهدیدات انسانی - جنگ، انفجار و ... - قرار داشته و تلفات انسانی و مالی سنگینی نیز متحمل شده است. متاسفانه در کشور ما، علیرغم پشت سر گذاشتن هشت سال دفاع مقدس از یک سو و داشتن تجارب متعدد در برابر بلایای طبیعی از سوی دیگر، اهمیت بحث ایمنی، امنیت و مدیریت در زمان بحران چنان که باید مورد توجه قرار نگرفته است. امروزه با استفاده از برنامههای جامع مدیریت بحران میتوان با بکارگیری اقدامات موثر همراه با طرحهای کاربردی و حتی الامکان کمهزینه و چند منظوره در مرحلهی قبل، حین و پس از بحران، به میزان زیادی از شدت و گستردگی خسارات و تلفات ناشی از خطرات کاست. یکی از مهمترین تمهیداتی که میتواند در این زمینه نقش بسزایی ایفا کند، ایجاد مراکز مدیریت بحران در سطوح مختلف کشوری، شهری و منطقهای جهت شناسایی عوامل حادثهساز، برنامهریزی و مدیریت عملیات مقابله و بازسازی مناطق بحرانزده است.
.2-2 ضرورت و اهمیت پژوهش
کشور ایران با توجه به واقع شدن در منطقه حساس خاورمیانه از یک سو و داشتن گسلهای متعدد از سوی دیگر، در زمره کشورهای حادثه خیز جهان قرار گرفته است. تجربیات حاصل از جنگ تحمیلی و خسارتهای ناشی از تهاجمات دشمن به تأسیسات نظامی و صنعتی از قبیل: کارخانجات تولید تسلیحات نظامی، نیروگاهها، پالایشگاهها، فرودگاهها، محورهای مواصلاتی، بیمارستانها، پادگانها و صنایع مادر، لزوم توجه آمادگی در برابر اینگونه بحران های انسان ساز را آشکار میسازد. از سوی دیگر، برمبنای گزارشهای ثبت شده از 40 نوع سانحه شناخته شده در دنیا 31 مورد در ایران به وقوع پیوسته است. [4 ] زلزله شمال خراسان - - 1308، زلزله سلماس - - 1309، زلزله بوئین زهرا - 1342 - ، زلزله طبس - 1357 - ، زلزله شمال قائن - 1358 - ، زلزله رودبار و منجیل - 1369 - و زلزله بم [5] - 1382 - ، اشاره به این مطلب دارد که طی هشتاد سال اخیر بخش قابل توجهی از کشورمان متحمل خسارات سنگینی شده است. باید توجه داشت علاوه بر زلزله، سیل نیز دارای تبعات تخریبی زیادی در کشورمان بوده است. همچنین در کنار زلزله و سیل میتوان به طوفان، شنهای روان، زمینلغزش، خشکسالی، آتشسوزی وغیره اشاره کرد. بر مبنای چنین گستره قابل توجه بحران در محدوده جغرافیای کشورمان، در نظر گرفتن چهارچوب مدیریت بحران و ابعاد پیشگیرانه امری کاملا ضروری است. بر همین اساس ضرورت بحث مدیریتبحران از دو جهت قابل توجه است. اولاً با کاهش آسیب پذیری و افزایش پایداری و نظم در مرحله آمادگی قبل از بحران و در پی آن تداوم فعالیتهای حیاتی در زمان وقوع بحران، میتواند به عنوان ابزاری در جهت مدیریت بحران مطرح گردد. ثانیا در راستای تامین امنیت جانی شهروندان که به عنوان مهمترین سرمایههای کشور محسوب میشوند، میتواند به میزان زیادی موثر واقع گردد. از آنجایی که حفظ جان انسانها میبایست به عنوان یک راهبرد در تصمیمگیریهای کلان ملی مورد توجه قرار گیرد، ضرورت توجه به بحث مدیریت بحران در سطح کلان و ملی از یک سو و نیز در سطوح مختلف منطقهای و سازمانی، اجتناب ناپذیر است. مقاله حاضر نیز به معرفی و اهمیت نقش سایت پروازی سبک به عنوان یکی از مراکز مدیریت بحران در مواقع ایجاد بحران میپردازد.
.3-2 هدف از پژوهش
هدف اصلی از انجام پژوهش حاضر، شناخت و بررسی جایگاه یک سایت پروازی سبک به عنوان یکی از مراکز مدیریت بحران در جهت تسهیل مدیریت بحران در هر یک از مراحل چهارگانه آن میباشد. بدین منظور در این پژوهش به شناخت
