بخشی از مقاله
چکیده
زمانی که کاربر به مرور وب و استفاده از انواع خدمات اینترنتی میپردازید، در نقش سرویس گیرنده عمل میکند و کامپیوتري که از آنسوي شبکه به او خدمات را ارائه میکند، سرویسدهنده و یا همان سرور نام دارد، جهان اینترنت هم با ارتباط همین میلیونها کامپیوتر سرویسدهنده و سرویسگیرنده شکل میگیرد. در شبکه اینترنت، از آنجایی که مهمترین فاکتور به هنگام دریافت خدمات، پایداري یک سرور محسوب میشود، لذا محلهاي ویژهاي در سراسر دنیا با نام دیتاسنتر یا همان مرکز داده احداث میشود تا صرفا به نگهداري از سرورها بپردازند و با تمرکز بر روي کیفیت شبکه و پشتیبانی قطعات و نرم افزارهاي مورد نیاز، بصورت تخصصی شرایط را براي میزبانی وب و استفاده از سرورها به دور از مشکلات و مسائل متعدد پیرامون آن فراهم آورند.
بنابراین دیتاسنتر جاییست که امکانات و پیش نیازهاي لازم جهت نگهداري و راه اندازي سرورها را دارد و صدها و یا هزاران سرور را در اتاقهاي مختلف جاي میدهد که فرآیند مکان گزینی آن به دلیل کاربرد زیاد سرورها در دنیاي امروز بسیار حائز اهمیت میباشد تا در هنگام وقوع بحران آسیبی به آنها وارد نشود و کارایی خود را بعد از حادثه از دست ندهند. این مقاله که با هدف تعیین عوامل موثر بر مکان یابی دیتاسنترها با رویکرد وقوع بحران و ضریب اهمیت هر یک از این شاخصهها در امر مکانگزینی تدوین گردیده است در ابتدا با شناخت دیتاسنترها و بررسی و مطالعه ي ادبیات بحران به تعریف مسئلهي مکانگزینی دیتاسنترها پرداخته و در ادامه با استفاده از مطالعات کتابخانه اي و مروري بر پژوهش هاي پیشین در این زمینه، 5 شاخص اصلی تاثیرگذار بر مکانیابی این مراکز با رویکرد وقوع بحران تحت عنوان عوامل جمعیتی، طبیعی، دسترسی، دوري از ناملایمات و کالبدي را معرفی کرده است که هریک از این معیارها داراي زیر معیارهاي خاص خود میباشد. در نهایت 16 زیر معیار تاثیرگذار بر این امر تدوین شده و در ادامه به تعیین ضریب اهمیت هر یک از عوامل با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه اي فازي پرداخته شده است که مسئولان امر میبایست از این معیارها با توجه به میزان اهمیت آنها در جهت فرآیند مکانیابی مراکز داده استفاده کنند.
١- مقدمه
زندگی انسان از ابتداي خلقت تا کنون با انواع بلایاي طبیعی و غیر طبیعی همراه بوده و خطرات ناشی از آن به شدت شرایط زیست و سکونت انسان را تحت تاثیر خود قرار داده است . بنابراین پس از قبول واقعیت حادثه و احتمال وقوع بحران، لازم است تا با اتخاذ یک فرآیند مناسب در تمامی بخش ها به نیازهاي موجود و یا نیازهاي ایجاد شده در قبل و پس از وقوع بحران پاسخ مناسب داد. در این راستا یکی از نیازهایی که پس از وقوع سانحه بیشتر احساس می شود، تامین ارتباطات مجازي است که سرعت، هزینه و زمان بسیاري از امور را کاهش میدهد.
پس از وقوع سوانح طبیعی، به دلیل تخریب ساختارهاي اجتماعی، خدماتی شرایط مطلوب زندگی مورد تهدید قرارگرفته و آمادگی و پیش بینی مکانهاي امن براي تامین خدمات بسیار اهمیت مییابد. هدف از تدوین این مقاله نیز دستیابی به عوامل مهم و تاثیر گذار در امر مکانیابی مراکز داده و سپس و زنده ي به هر یک از این عوامل با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه اي فازي می باشد که مسئولان امر می-بایست باتوجه به این عوامل و معیارها و میزان اهمیت هر یک از آنها اقدام به انتخاب مکانهاي مناسب جهت استقرار مراکز داده کنند.
٢- مبانی و چارچوب نظری
٢-١- مراکز داده
در اوایل دهه 90، پس از به وجود آمدن مفهوم وب در اینترنت - سال - 1993 و پروتکل HTTPکه به سادگی امکان به اشتراك گذاشتن مستندات در اینترنت را در اختیار کاربران قرار می داد، روز به روز بر تعداد کاربران اینترنت افزوده شد . از سوي دیگر با اضافه شدن کاربران اینترنت، حجم مستندات نیز روز به روز افزایشیافتمسلماً. خطوط سابق اینترنتی و سرورهاي موجود، توانایی جوابگویی به خیل عظیم کاربران را نداشتند. همچنین با زیاد شدن کاربران و بالا رفتن حجم مستندات، و نیز سادگی انتشار اطلاعات در اینترنت، مفاهیم تجاري نیز وارد عرصه اینترنت شدند. شرکت هاي تجاري نیاز به سرورهایی داشتند که این امکان را به آنها بدهد که به سادگی و با سرعت بتوانند اطلاعات خود را در اختیار مشتریان و کاربران خود قرار دهند.
بالطبع این امکان وجود نداشت که هر شرکت یا سازمانی که قصد راه اندازي سایت هاي اینترنتی را دارد،خود راساً اقدام به راه اندازي سرور خود کند، چرا که با وجود کاربران زیاد این سایت ها و حجم بالاي ترافیک، نیاز به اتصال هایی با سرعت هاي بسیار بالا وجود داشت که مسلما حتی در صورتی که این امکان از لحاظ عملی وجود داشته باشد، هزینه بالایی را می طلبید. راه حلی که براي این مشکل به نظر رسید، راه اندازي مراکز خاصی تحت عنوان Data Center یا مراکز دادهاي بود. Data Center ها با در اختیار داشتن اتصالات پرسرعت به اینترنت و همچنین در اختیار داشتن سرورهاي قوي و متعدد، امکان راهاندازي سرورهاي وب را براي عموم مردم ممکن ساختند.
اکنون با توجه به رشد سریع اینترنت، روز به روز به تعداد Data Centerها اضافه میشود بهطوري که در حال حاضر در اکثر کشورهاي پیشرفته این مراکز وجود دارند . با توجه به نیاز روز افزون جوامع بشري به اینترنت و کاربرد گسترده و مفید این شبکه ها، می بایست امکان دسترسی به آن در همه حال، به خصوص در مواقع بحرانی که نیاز بیشتري به اینگونه ارتباطات حس میشود، وجود داشته باشد. بنابراین این قبیل مراکز باید در جاهایی مکان گزینی شوند که هنگام وقوع بحران کمترین آسیب را دیده و ضمن رعایت حریم هاي مصوب امکان دسترسی و تردد براي سرویس آنها وجود داشته، جمعیت بیشتري را تحت پوشش قرار دهند، به زیر ساختهاي شهري دسترسی راحتی داشته باشند و از عوامل خطر زا که ایمنی آها مورد تهدید قرار می دهد دور باشند.
٢-٢- انواع سوانح
سانحه حادثهاي است که در اثر رخدادها و عملکردهاي طبیعی و انسانی به طور ناگهانی به وجود می آید و مشقت، سختی وخسارت را به یک مجموعه یا جامعه انسانی تحمیل میکند.[1] سوانح در یک تقسیم بندي کلی، به سوانح طبیعی مانند زلزله، سیل، طوفان و غیره و سوانح تکنولوژیک یا انسان ساخت مانند حملات نظامی، حملات بیوتروریستی، نشت مواد رادیواکتیو و غیره تقسیم میشوند.
در ادبیات بلایا انسان همواره در میان دو سانحه زندگی می کند. سانحه اي که درگذشته در منطقه رخداده است و سانحه اي که در آینده رخ خواهد داد. لزوم توجه به پتانسیل هاي خطرپذیري هر منطقه و بررسی میزان آمادگی منطقه و افراد در مقابله با خطرات و رفع یا کاهش آسیب پذیري، از جمله اقدامات اولیه در دوره پیش از وقوع سانحه می باشند و از این طریق میتوان آثار و صدمات ناشی از سوانح را کاهش داد . در زمینه پس از وقوع در صورتیکه در دوره پیش از وقوع سانحه اقدام به برنامه ریزي براي برخورد با سوانح محتمل در منطقه صورت گرفته باشد می توان به سرعت و با یک برنامه از پیش تعیین شده و اندکی تغییرات جهت هماهنگی کامل با شرایط موجود به ادار ه امور پرداخت.[3]
-3 روش شناسی تحقیق
به کارگیري روش علمی در تحقیق، تنها راه دستیابی به دستاوردهاي قابل قبول است، لذا براي انجام یک پژوهش معتبر به روششناسی نیاز هست. روششناسی تحقیق مجموعهاي از اجزاي زیر است که در ادامه به شرح هریک از آنها در این پژوهش پرداخته میشود:
-1 معرفی جامعه آماري؛ -2 روش و ابزار گردآوري دادهها؛ -3 روش تحلیل دادهها
٣-١- معرفی جامعه آماری
در تحقیق پیش رو جامعه آماري شهر همدان می باشداین. شهر تقریباً در مرکز استان، در بلندي 1870 متري از سطح دریا قرار دارد. علاوه بر این به منظور تعیین میزان اهمیت معیارهاي موثر در امر مکانیابی مراکز دیتا سنتر از جامعه آماري دربرگیرنده کلیهي متخصصان مدیریت بحران و شبکه هاي کامپیوتري و آشنا با شهر همدان از طریق توزیع پرسشنامه بین آنها بهره گرفته شده است.
٣-٢ - روش و ابزار گردآوری داده ها
روش انجام این پژوهش توصیفی-تحلیلی است.
-3-3 روش تحلیل دادهها
فرآیند پژوهش در این مقاله، مبتنی بر یک نظام 3 سطحی است. بدین صورت که در ابتدا با تعریف مسئله، معیارهاي مورد سنجش معرفی شده، سپس با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه اي میزان ضریب اهمیت معیارها مشخص گردیده است. از طرفی در دل فرایند تحلیل شبکهاي در مرحله قضاوت دودویی متخصصان، از اعداد مثلثی فازي، براي بیان بهتر و راحتتر فضاوتها استفاده شده است که در ادامه به تشریح هریک از این موارد میپردازیم.
-1-3-3 فرآیند تحلیل شبکهاي - - ANP
تحلیل شبکه اي یکی از جامع ترین سیستم هاي طراحی شده براي تصمیم گیري با معیارهاي چندگانه است. زیرا این تکنیک امکان فرموله کردن مساله را به صورت سلسلهمراتبی فراهم میکند و همچنین امکان در نظر گرفتن معیارهاي مختلف کمی و کیفی را در مساله دارد.[5] همچنین یکی از مهم ترین ویژگی هاي فرآیند تحلیل شبکهاي نسبت به سایر روشهاي تصمیمگیري، سنجش میزان ضرایب اهمیت معیارها و زیرمعیارها بر اساس قضاوتهاي دودویی توسط متخصصان میباشد.
این فرآیند هر موضوع و مسالهاي را به مثابه شبکهاي از معیارها، زیر معیارها و گزینه ها - همه اینها، عناصر نامیده میشوند - که با یکدیگر در خوشه هایی جمع شده اند، در نظر میگیرد. تمامیعناصر در یک شبکه می توانند، به هر شکل، داراي ارتباط با یکدیگر باشند. به عبارت دیگر، در یک شبکه، بازخورد و ارتباط متقابل بین و میان خوشه ها امکان پذیر است.[7] شکل - 1 - ، ساختار فرآیند تحلیل شبکه اي را به خوبی نمایش میدهد.
همانطور که از شکل - 1 - مشخص است، فرآیند تحلیل شبکهاي را می توان متشکل از دو قسمت دانست: سلسله مراتب کنترلی و ارتباط شبکه اي . سلسله مراتب کنترلی ارتباط بین هدف، معیارها و زیرمعیارها را شامل شده و بر ارتباط درونی سیستم تاثیرگذار است و ارتباط شبکهاي، وابستگی بین عناصر و خوشهها را شامل میشود .[8] فرآیند تحلیل شبکهاي از 3 گام اساسی تشکیل شده است: -1ساخت مدل و تبدیل مساله به یک ساختار شبکهاي:
مساله باید به طور آشکار و روشن به یک سیستم منطقی، مثل یک شبکه تبدیل شود. در این مرحله مساله مورد نظر به یک ساختار شبکه اي که در آن گروه ها به عنوان خوشهها مطرح هستند، تبدیل می شود. عناصر درون خوشه ها ممکن است با یک یا تمامی عناصر خوشههاي دیگر ارتباط داشته باشند.[6]
-2تشکیل ماتریس مقایسه دودویی و تعیین بردارهاي اولویت: در این گام عناصر تصمیم در هر یک از خوشهها بر اساس میزان
اهمیت آنها در ارتباط با معیارهاي کنترلی دو به دو توسط کارشناسان مقایسه می شوند. خود خوشه ها نیز بر اساس نقش و تاثیر آنها در دست یابی به هدف دو به دو مورد مقایسه قرار می گیرند. اهمیت نسبی عناصر بر اساس مقیاس 9 کمیتی ساعتی سنجیده میشود.[6]
