بخشی از مقاله
چکیده
در تحقیقات زیادی بر نقش مادر در شکل گیری شخصیت و هویت کودک اشاره شده است ؟قریب به اتفاق روانشناسان معتقدند که عدم توجه به نیاز های کودکی و عدم ارضای آن ها منشاء آسیب های روانی و اجتماعی در بزرگسالی است ؟یکی از روانشناسان که به اهمیت ارضای نیازهای اساسی در انسان اشاره دارد مزلو است، این مقاله بر مبنای دیدگاه مزلو دو بعد از نقش های مادر؛ احساس امنیت و احساس تعلق در کوردک را در پارادایم مروری با رویکرد توصیفی مورد بررسی قرار داده است
یافته های این بررسی نشان می دهد نیاز های انسان در دوسته مهم طبقه بندی می شوند؛ یکی نیازهای رده پایین یا کمبود و دیگری نیازهای رده بالا یا پیشرفت، نیازه ای رده بالا بخصوص نیاز خود شکوفایی زمانی پدید می آیند که نیاز های رده پایین ارضا شده باشند
یکی از افراد مهم که در ارضای نیازهای به ویژه در کودکی نقش مهمی را ایفا می کند مادر است، وظیفه و کار مادر دست کم از نخستین لحظه بارداری، شروع و تا پایان دوره اساسی تربیت ادامه دارد، مادر در این مدت مسئول پرورش جسمی، عقلی، عاطفی و اخلاقی فرزند است، اوست که مسئولیت پرورشی ویژ ه ای به عهده دارد که دیگران از آن محرومند و هیچ کس نمی تواند جایگزین نقش او باشد
مقدمه
دوران کودکی یکی از مهم ترین ادوار زندگی هر فرد است، زیرا پایه بسیاری از عوامل پیشرفت و مسایل و مشکلات در آن طرح ریزی می شود ؟خانواده مهمترین پایگاه هر فرد است و مهمترین نقش در تربیت و نقش پذیری کودک درخانواده به عهده مادر می باشد؛مثلاَ امنیت روانی کودک مرهون پذیرندگی، پاسخگو بودن و در دسترس بودن مادر و ثبات در این رفتارهاست که جهان را را برای او به محیط امن و با ثبات تبدیل می کند
کودک با اعتماد به به مادر یاد می گیرد به جهان اعتماد و نیازهایش را برآورده کند
کودک بیشترین زمان خود را از بدو تشکیل در رحم مادر و بدو تولد با مادر خویش سپری می کند درست است که نمی شود نقش بقیه افراد خانواده و دوستان و همسایگان و اجتماع را نادیده گرفت اما محقق در این تحقیق نقش مهمی را برای اثرگذاری مادر در زندگی کودک بخصوص در ارضای نیازهای اساسی او؛ سلامت روانی و احساس تعلق کودک در نظر گرفته است
مزلو نیاز های افراد را به دو دسته مهم : 1 - نیازهای کمبود و 2 - نیاز های رشد تقسیم میکند
نیازهای رده بالا هنگامی پدید می آیند که نیاز های رده پایین ارضا شده باشند،هرگاه نیاز های رده پایین با نیاز های بالا برخورد کنند،در شرایط برابر نیاز های رده پایین چیره می شوند
بعد از نیازهای فیزیولوژیکی نیاز ایمنی و نیاز عشق و وابستگی یا تعلق جز مهمترین نیازهای رده پایین هستند ؟از نظر وی نیاز ایمنی به مواردی مانند امنیت بدنی، جانی،مالی، تحصیلی، شغلی، عاطفی، آزادی و بیان نظر و اندیشه اطلاق می شود
هر نوع تهدیدی برای ارضای این دسته از نیازها موجب اضطراب و پریشان حالی می شود ؟درباره نیاز های عشق و وابستگی نیز شواهد کافی ثابت می کنند که محرومیت کودک از عشق و محبت صدمه شدیدی به رشد شخصیت و رشد اجتماعی او وارد می سازد؟آنتونوسکی از بررسی های خود درباره روابط مادر و کودک چنین نتیجه گرفت؛ کودکانی که از محبت مادر به حد کافی برخوردار بودند در مقایسه با آنهایی که از این نعمت محرومبودند پرخاشگری و وابستگی کمتر و کنجکاوی و ابیتکار بیشتری از خود نشان می دادند و به بزرگسالانی که نسبت به آنها ابراز علاقه می کردند،ارج و احترام خاصی میگذاشتند
بالبی یکی از روانشناسانی است احساس امنیت و تعلق کودک و مادر را در باب نظریه دلبستگی این گونه بیان میکند؛به طور کلی دلبستگی را میتوان جوّ هیجانی حاکم بر روابط کودک با مراقبش تعریف کرد ؟این که کودک مراقب خود را کهمعمولاً مادر اوست، میجوید و به او میچسبد، مؤید وجود دلبستگی میان آنها است
نوزادانمعمولاً تا پایان ماه اول عمر خود شروع به نشان دادن چنین رفتاری میکنند و این رفتار برای تسریع نزدیکی به فرد مطلوب طراحی شده است پیوند را گاه مترادف با دلبستگی بکار میبرند درحالی که این دو پدیده متفاوت هستند پیوند به احساس مادر درباره نوزادش مربوط است و با دلبستگی فرق دارد
مادر به طور طبیعی نوزاد را منبع احساس امنیت تلقی نمیکند و به او تکیه نمیکند در حالی که در دلبستگی چنین است پژوهشها نشان دادهاند که پیوند مادر با نوزاد زمانی شکل میگیرد که تماس پوستی با سایر انواع تماس نظیر صوتی یا چشمی برقرار میشود ؟برخی محققان به این نتیجه رسیدهاند که اگر مادر بلافاصله پس از تولد نوزادش تماس پوستی و بدنی با او داشته باشد، پیوند قویتری برقرار میکند و ممکن است مراقبتهایش را با توجه بیشتری انجام دهد
نظریه دلبستگی بر این باور است که دلبستگی، پیوندی جهان شمول است و در تمام انسانها وجود دارد ؟بدین معنی که انسانها تحت تاثیر پیوندهای دلبستگیشان هستند ؟بالبی معتقد است که یک شخص برای رشد سالم نیاز به پیوند عاطفی دارد
والدین حساس و احساس امنیت، در کودک، پایهای برای سلامت روانی وی میباشند. به نظر بالبی رابطه ناایمن موجب بیاعتمادی، مشکل در هماهنگی و حساس بودن و نارضایتی هیجانی در روابط عاشقانه میشود ؟ روابط دلبستگی نقش بسیار مهمی در احساس امنیت ما دارند برای کودکان این رابطه ابتدا با والدین برقرار میشود و در بزرگسالان با یک زوج برقرار میشود
روانشناسان در بیشتر سالهای قرن حاضر بر روابط کودکان با کسانی که مراقبت از آنان را برعهده دارند تاکید کردهاند و این کنشهای متقابل را اساس عمده رشد عاطفی و شناختی قلمداد نمودهاند؟ علایم دلبستگی کودک به پرستارش در سه پدیده معتبر مشهود است ْاول این که یک تکیهگاه، بهتر از هر شخص دیگری میتواند کودک را آرام کند ؟دوم این که برای بازی یا حرف زدن، بیش از هر شخص دیگری به سراغ تکیه گاهشان میروندو بالاخره کودکان در حضور تکیهگاه، کمتر احساس ترس میکنند تا در غیاب او.
بالبی معتقد است که رفتار وابستگی منشأ زیستی دارد و اساس پیوندهای عاطفی درازمدت را تشکیل میدهد؛ زیرا بر اثر دلبستگی و رابطه نزدیک کودک و مادر، شانس بقای کودک افزایش مییابد؟ نظریه بالبی بر روی سه اصل پایهریزی شده است، نخست این که نوزاد انسان با خزانهای از رفتارها که به مجاور شدن به منظور جستجو کردن محیط فراهم » پایگاه امن … با دیگر افراد جهتدهی میشود، متولد میشوند تا برای آنها یک نماید ؟دوم مجاور بودن به دیگران آنها را دسترسپذیر میکند تا نیازهای دلبستگی نوزادان را برآورده کنند ؟سوم این که تجارب با افراد مهم جهت تعمیم به روابط جدید درونی سازی میشود
در واقع قصد اصلی و اولیه نظریه پردازان دلبستگی این بود که علت ایجاد نزدیکی و رابطه نوزاد با مادر، نه به دلیل نیاز به غذا و تامین سلامت جسمی نوزاد است؛ بلکه ایجاد نوعی رابطه امن و کسب امنیت روانی نوزاد است که بین مادر و فرزند چنین رابطه گرم و سرشار از صمیمیت ایجاد میشود به تعبیر روانکاوانه، پستان مادر، نخستین موضوع میل جنسی کودک است
عمل مکیدن شیر نه فقط احتیاج به غذای کودک را مرتفع میکند، بلکه خود عمل مکیدن به کودک لذت میدهد ؟کودک هنگام شیر مکیدن متوجه میشود که تحریک دهان و لبها به او لذت میدهند، بدون اینکه تحریک همراه با به دست آوردن غذا باشد ؟یک نمونه این احساس این است که کودک شست خودش را میمکد ؟ عمل مکیدن شست نشان میدهد که لذتی که کودک از پستان مادر یا پستانک میبرد فقط لذت بر طرف کردن در احتیاج گرسنگیاش نیست بلکه تحریک خود مخاط دهان برای کودک لذتبخش است؛ و گرنه همین که کودک مشاهده میکرد که مکیدن شست، آمدن شیر را به همراه ندارد این عمل را متوقف میساخت ”بلوم؛ ترجمه حق نویس،
میگوید عشق مادری در دوره نوزادی و کودکی برای سلامت روانی همانند ویتامینها و پروتئینها برای سلامت جسمانی ضروری است او ادعا کرد که داشتن رابطهای گرم، صمیمی و مداوم بین مادر و کودک ”و یا جانشین دائمی مادر“ امری حیاتی است؟ بالبی براساس قرائت دوره نقشپذیری در حیوانات و ترس از غریبهها و افراد ناآشنا در پایان این دوره، خاطر نشان کرده است
نوزادان انسان حدود 3 ماهگی شروع به دلبستگی میکنند و پس از آن ترس از غریبهها را نشان میدهند ؟بالبی معتقد بود اگر دلبستگی در 2 تا 1 سال اول زندگی رخ ندهد، بعد از آناحتمالاً خیلی دیر و با دشواری شکل میگیرد؟جدایی از مادر در زمان شکلگیری دلبستگی موجب پیامدهایی چون اعتراض ناامیدی و گسستگی بلافاصله پس از جدایی خواهد شد ؟شکست در دلبستگی نوزادان ممکن است موجب مشکلاتی در برقراری ارتباط در زندگی بزرگسالی گردد ؟چنین افرادی بخصوص اگر در رابطه عاطفی که برقرار کردهاند شکست بخورند آسیبپذیری زیادی خواهند داشت ؟مطالعات کودکانی که در دهههای 1311 و1 9 13در مراکز مراقبت شبانهروزی زندگی کرده بودند
