بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري و درگیري تحصیلی با واسطه گري احساس تعلق به مدرسه در دانش آموزان دختر پیش دانشگاهی است. بدین منظور تعداد 270 دانش آموز دختر پیش دانشگاهی از شهر قم با روش نمونه گیري خوشه اي انتخاب شدند و به پرسش نامه هاي استاندارد استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري، درگیري تحصیلی و احساس تعلق به مدرسه پاسخ دادند. داده هاي پژوهش پس از تصحیح و نمره گذاري با استفاده از نرم افزار SPSS و طبق فرضیه هاي پژوهش با روش هاي رگرسیون چند متغیره و ماتریس همبستگی مورد آزمون قرار گرفت و مشخص شد که بین استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري و احساس تعلق به مدرسه با درگیري تحصیلی در زیر مقیاس هاي انگیزش درونی و خودراهبري در یادگیري، سازماندهی و تلاش براي خود تنظیمی و اضطراب از زیر مقیاس هاي استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري و احساس تعلق به مدرسه رابطه معنی داري وجود دارد.
واژه هاي کلیدي: استراتژي برانگیخته شده براي یادگیري، احساس تعلق به مدرسه، درگیري تحصیلی
.1 مقدمه
هر چه جوامع پیشرفته تر می شوند، تخصص علمی و در نتیجه پیشرفت علمی اهمیت بیشتري پیدا می کند. یکی از مهمترین متولیان این مساله در تمامی جوامع، نهادهاي آموزشی هستند که همواره در پی عواملی می روند که در پیشبرد این فرایند اثر گذارند و در حقیقت پیشرفت تحصیلی نسل جدید را تضمین می کنند. اما یکی از آنها که اخیرا در این رابطه توجه پژوهشگران را به خود جلب نموده، متغیر درگیري تحصیلی است - صابر، . - 1392 درگیري تحصیلی، سازه اي چند بعدي و متشکل از ابعاد رفتاري، شناختی و عاطفی است - آپلتن و همکاران، 2006؛ نقل از بحري و همکاران، . - 1393 این ابعاد فرایندهاي مجزا از یکدیگر نیستند و بین آنها روابط درونی و پویا برقرار است - فردریکس و همکاران، 2004؛ نقل از بحري و همکاران، . - 1393 بعد رفتاري تحصیلی - درگیري رفتاري - شامل تلاش، مداومت و مشارکت دانش آموز در فعالیت هاي یادگیري، عدم غیبت از مدرسه، انجام تکالیف مدرسه و اتمام آن، و کسب اعتبار و نمرات کافی براي فارغ التحصیلی است. بنابراین می توان گفت، شاخص هاي عینی پیشرفت تحصیلی - مانند نمرات کلاسی، اتمام تکالیف درسی و مداومت در تکلیف - محصول درگیري رفتاري دانش آموزان هستند - داوودي، . - 1393
برخی پژوهش ها از جمله حجازي و همکاران - 1387 - رابطه میان پیشرفت تحصیلی و درگیري رفتاري را مورد توجه قرار داده اند. در این میان، یادگیري تحت تاثیر روش یادگیري و مطالعه، و محیط یادگیري و نوع نگرش و احساس افراد به این محیط ها می باشد - هافتسد، . - 2010 محیط یادگیري به بافت اجتماعی، روانی و آموزشی اي اشاره دارد که یادگیري در آن صورت می گیرد و پیشرفت و نگرش دانش آموزان را تحت تاثیر قرار می دهد - صفایی و همکاران، . - 1391 می توان مدرسه را جزو یکی از محیط هاي تاثیر گذار به شمار آورد. مدرسه نخستین نهاد اجتماعی موثر بر زندگی نوجوانان و تعیین کننده فرصت ها، کیفیت زندگی و رفتارهاي نوجوانان است. مدرسه تاثیري بی مانند و ژرف بر زندگی نوجوان می گذارد و نقش مهمی در تعریف احساس کلی فرداز اجتماع در نوجوانی دارد - کیا و همکاران، 2007؛ نقل از شریف ، . - 1393 ارتباط و پیوند با مدرسه را می توان به عنوان میزان احساس رضایت دانش آموزان از بودن در مدرسه تعریف کرد؛ ارتباط با مدرسه به عنوان ادراك دانش آموزان از حمایت مدرسه که جو مطلوبی دارد و داراي فرهنگی حمایت گر است، تعریف شده است - واترز و همکاران، 2010؛
نقل از رز، . - 2011 در این میان، برخی از پژوهشها، بهداشت روان را به مرور ذهنی درگیري تحصیلی دانش آموزان به واسطه احساس تعلق به مدرسه رابطه تلاش براي خود تنظیمی اضطراب عنوان یکی از پیامدهاي مدرسه دانسته اند. احساس تعلق به مدرسه، علاقه و دلبستگی دانش آموزان به معلمان، کارکنان و مدیران و غرور نسبت به مدرسه خود است. اهمیت جو مدرسه و پیوند دانش آموز – مدرسه زمینه جامعه شناختی، روان شناسی مدرسه و ادبیات آموزشی و خانوادگی دارد. توافقی عمومی وجود دارد که مدارس محیط اجتماعی بزرگی اند که در آن، دانش آموزان از اعتقادات، ارزش ها، معیارها و نگرانی هاي مشترك برخوردارند؛ از طرفی محیط یادگیري و نوع احساس به آن، از جمله عوامل موثري است که می تواند بر یادگیري فراگیران موثر باشد و کیفیت آن را ارتقاء دهد - معماریان، . - 1389
یادگیري یکی از مهمترین زمینه ها در روان شناسی امروز و در عین حال یکی از مشکلترین مفاهیم براي تعریف کردن است. کیمبل با دیدي وام گرفته از رویکرد رفتارگرایی، یادگیري را به صورت تغییر نسبتا پایدار در رفتار بالقوه - توان رفتاري - که نتیجه تمرین تقویت شده رخ می دهد تعریف کرده است - فیض، . - 1390 اصلاح فراشناخت به دانش ما درباره فرایندهاي شناختی خودمان و چگونگی استفاده بهینه از آنها براي رسیدن به اهداف یادگیري اطلاق می شود - فیض، . - 1390 استراتژي هاي مطالعه و یادگیري به مثابه ابزاري است که در حل مشکلات تحصیلی مورد استفاده قرار می گیرید و به دانش آموزان و دانشجویان کمک می کند تا مهارت هایی را که در طول تحصیل به آن نیاز دارند رشد و توسعه دهند. شناسایی و تقویت این استراتژي ها به فرد کمک می کند تا با تکیه بر توانایی هاي خود، کشف و تقویت آن ها، قادر باشد با موفقیت کامل تحصیلات خود را پشت سر بگذارند - صالحی، . - 1388 اوشیا - 2003 - راهبردهاي یادگیري خود انگیخته را در بین دانشجویان دانشگاه گسترش داد. نتایج این تحقیق نشان داد افزایش استفاده از این راهبردها می تواند افزایش درگیري رفتاري و شناختی و حل مسئله را در پی داشته باشد. دانش آموزان با درگیري تحصیلی پایین، احساس تعلق به محیط آموزش ندارند و غیبت هاي مکرر و گریز از مدرسه از نتایج آن است - کرد افشاري، . - 1391 گانوك - 2014 -
در پژوهش خود فعالیت ها و راهبردهاي خود انگیخته اي که دانش آموزان در زمینه تحصیل براي خود اتخاذ می کنند را در پیشرفت و درگیري تحصیلی در آنها موثر می داند. پاپکاس - 2012 - بین راهبردهاي خودانگیخته یادگیري و درگیري تحصیلی و انگیزه پیشرفت رابطه معنی داري را گزارش می کنند. استروبل - 2012 - نیز بین پیوند با مدرسه و درگیري رفتاري و انگیزه ي علمی در دانش آموزان وجود رابطه را گزارش می کند. لذا این پژوهش درصدد آن است تا با استفاده از روش هاي علمی براي دستیابی به نتایج مطلوب و کاربردي با انجام تحقیق حاضر به این سوال پاسخ گوید: آیا بین استراتژي هاي برانگیخته شده براي یادگیري با درگیري تحصیلی دانش آموزان پیش دانشگاهی با میانجیگري احساس تعلق به مدرسه رابطه وجود دارد؟
مسیر پژوهش:
انگیزش درونی
خود راهبري در یادگیري
درگیري تحصیلی احساس به مدرسه سازماندهی
فرضیه هاي پژوهش:
بین استراتژي هاي برانگیخته شده براي یادگیري با وجوددارد.
.2 روش پژوهش
طرح این پژوهش در حیطه تحقیقات توصیفی جاي می گیرد. بدین ترتیب که هیچ کدام از متغیرهاي تحقیق مورد دستکاري واقع نمی شوند و فقط به اندازه گیري و بررسی آنها پرداخته می شود. از آنجایی که در تحقیق حاضر فقط به شناسایی ارتباط بین استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري و احساس تعلق با درگیري تحصیلی تاکید می شود. در این پژوهش براي تجزیه و تحلیل داده
ها از مدل هاي آماري تحلیل رگرسیون چند متغیري استفاده شده است. جامعه آماري پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان دختر پیش دانشگاهی ناحیه 3 شهرستان قم می باشند که در سال تحصیلی 1394-95 مشغول به تحصیل بودند می باشد که به تعداد 5360 نفر می باشد. در پژوهش حاضرروش نمونه گیري به صورت خوشه اي چند مرحله اي" است. پژوهش از نوع مطالعات میدانی است.
ابزار مورد استفاده شده در پژوهش حاضر شامل: پرسش نامه استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري: مقیاس استراتژي هاي برانگیخته شده براي یادگیري توسط گروهی از اساتید دانشگاه میشیگان در سال 1991 ساخته شد. بخش انگیزش که شامل 31 سوال است و هدفهاي دانش آموزان و باورهاي ارزشی آنها را اندازه گیري می کند و بخش استراتژي هاي یادگیري که 31 سوال آن مربوط می شود به استفاده دانش آموزان از استراتژي هاي مختلف شناختی و فراشناختی و 19 سوال آن مربوط می شود به منابع مدیریت و نظارت. این مقیاس شامل 81 گویه است که دانش آموزان هر گویه رامطالعه کرده و احساس فعلی خود را بر روي یک مقیاس 7 درجه اي رتبه بندي می کنند.
هماهنگی دورنی خرده آزمونهاي این پرسشنامه ازطریق ضریب آلفاي کرونباخ محاسبه شده بطوریکه ضریب آلفاي کرونباخ براي عامل جهت گیري هدفی درونی 0/74، جهت گیري هدفی بیرونی 0/62، ارزش تکلیف0/90، کنترل باورهاي یادگیري 0/68 ، خودکارآمدي براي یادگیري و ارائه 0/93، آزمایش اضطراب0/73، بسط 0/76، مرورذهنی0/69، سازمان دهی0/64 ، تفکر انتقادي0/80، خودتنظیمی فراشناختی0/79، محیط و زمان مطالعه0/76، تلاش براي خودتنظیمی0/69، کمک طلبی 0/52و یادگیري با همکلاسی 0/76بدست آمد. و ضریب اعتبار پرسشنامه 81 سوالی از طریق فرمول کلی آلفاي کرونباخ 0/957بدست آمد . براي روایی سازه از روش تحلیل مؤلفه هاي اصلی استفاده شد. نتایج نشان داد که پرسشنامه مذکور از شش عامل اشباع شده است . این شش عامل بر روي هم 40/9 درصد کل واریانس متغییرها را تبیین می کند. به منظور بررسی روایی سازه مقیاس و بررسی این مطلب که مقیاس استراتژیهاي برانگیخته شده براي یادگیري از چند عامل اشباع شده است، از روش تحلیل مؤلفههاي اصلی استفاده شد.
بدین منظور ابتدا مفروضه هاي تحلیل عاملی یعنی میزان KMO - کفایت نمونه برداري - ، دترمینان ماتریس همبستگی و معناداري مشخصه کرویت بارتلت مورد بررسی قرار گرفت، که نتایج نشان داد اجراي تحلیلعاملی براي داده هاي بدستآمده قابل توجیه است - فیض، . - 1390 از طرفی آلفاي کرونباخ گزارش شده براي استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري در پژوهش حاضر 0/966 گزارش گردید. یکی دیگر از پرسش نامه هاي مورد استفاده در این پژوهش، پرسش نامه ي احساس تعلق به مدرسه بتی وبري - 2005 - می باشد. این پرسش نامه داراي شش خرده مقیاس احساس تعلق به همسالان، احساس مشارکت در مدرسه، احساس مشارکت در جامعه، ارتباط با مدرسه، حمایت معلم از دانش آموزان و احساس رعایت عدالت و احترام در مدرسه می باشد.
این پرسشنامه در سال - 2004 - توسط بري، بتی و وات به صوت جملات مثبت در مقیاس لیکرت طراحی شده است. به طور کلی داراي 6 خرده مقیاس شامل احساس تعلق به همسالان، حمایت معلم، احساس رعایت احترام و عدالت در مدرسه، مشارکت در اجتماع، ارتباط فرد با مدرسه و مشارکت علمی می باشد. ضریب پایایی پرسشنامه از طریق آلفاي کرونباخ براي کل پرسشنامه 0/75 و براي مولفه هاي احساس تعلق به همسالان 0/73، حمایت معلم 0/89، احساس رعایت احترام و عدالت در مدرسه 0/75، مشارکت کردن در جامعه 0/84، ارتباط فرد با مدرسه 0/69 و مشارکت علمی 0/78 گزارش شده است - بري، بتی و وات، - 2005 در ایران نیز مکیان و کلانتر کوشه - 1392 - به بررسی روایی و پایایی این پرسشنامه بر روي 350 نفر از دانش آموزان دبیرستانی دختر و پسر شهر تهران 200 - دانش آموز پسر و 150 دانش آموز دختر - پرداختند. نتایج مربوط به روایی سازه مقیاس احساس ارتباط با مدرسه با روش تحلیل مولفه هاي اصلی وجود شش عامل:
-1 حمایت معلم -2 مشارکت در اجتماع -3 احساس رعایت عدالت و احترام در مدرسه -4 احساس مثبت نسبت به مدرسه -5 ارتباط فرد با مدرسه -6 مشارکت علمی را تائید کرد. این شش عامل توانستند 52 درصد واریانس کل را تبیین کنند. روایی همگرا و واگراي مقیاس احساس ارتباط با مدرسه از طریق اجراي همزمان مقیاس فرسودگی تحصیلی و انگیزش پیشرفت هرمنس محاسبه شد. به منظور بررسی پایایی پرسشنامه احساس ارتباط با مدرسه از ضریب آلفاي کرونباخ که در برآورد همسانی درونی پرسشنامه به کار می رود استفاده شد. ضریب آلفاي کرونباخ کل پرسشنامه 0/88 به دست و ضریب آلفاي کرونباخ زیر مقیاس هاي حمایت معلم، مشارکت در اجتماع، احساس رعایت عدالت و احترام در مدرسه، احساس مثبت نسبت به مدرسه، ارتباط فرد با مدرسه، مشارکت علمی به ترتیب عبارتند از 0/825، 66/69،13/0،46/0،56/0،0/0 با توجه به این ضرایب می توان گفت که مقیاس مورد نظر از پایایی خوبی برخوردار است - کلانتر و همکاران، - 1392؛ ضریب آلفاي کرونباخ گزارش شده در پژوهش حاضر نیز 0/833 گزارش گردید.
