بخشی از مقاله
چکیده
شمار قابل توجهی از روایات صادقین علیهما السلام در تبیین، توضیح و تفسیر واژگان قرآن وارد شده است و فهم صحیح قرآن نیازمند درك درست کلام آنهاست. با بررسی روایات این دو امام همام مشخص می شود که توضیحات آنها در معناشناسی واژگان قرآن از یک نوع نبوده، بلکه از ویژگیها و تنوع خاصی برخوردار است.. بر این اساس مقاله حاضر به روش توصیفی- اسنادي با تأمل در روایات این دو امام در مصادر تفسیري اهل سنت و بررسی آنها در حوزه معناشناسی واژگان چنین نتیجه می گیرد: پاره اي از توضیحات باقرین از سنخ تبیین ظاهري و دسته اي از مقوله بیان مصداقی، در مواردي این نوع بیان تأویلی و گونه هایی توصیفی، توسیعی می باشد که مقاله حاضر در صدد شناسایی برخی از آنهاست. اهل بیت عصمت و طهارت - علیهم السلام - پس از رسول خدا - ص - وظیفه تبیین آیات الهی را بر عهده دارند. در میان این بزرگواران باقرین - ع - دوران نسبتاً متمایزي داشتند. از یک سو ایجاد فضاي نسبی براي بیان معارف حقه الهی و بهره مندي مردم از چشمه سار زلال عترت و ظهور و بروز فرقه هاي مذهبی و غیر مذهبی از سوي دیگر، وظیفه صادقین را دو چندان می نمود. شکی نیست که یکی از شیوه هاي مهم فهم قرآن شناخت معانی و تطورات آن است، که گاه یک واژه در گذر زمان معنی اولیه خود را به طور طبیعی از دست می دهد و زمانی الفاظ حوزه معنایی جدید می یابند، واژگانی همچون صلاه، زکات از این گونه اند. بر اساس مطالب پیش گفته؛ بخش قابل توجهی از روایات تفسیري باقرین در مصادر تفسیري اهل سنت به معنا شناسی واژگان اختصاص دارد که در آن معصوم با طرق بیانی مختلف به تبیین واژگان قرآن می پردازد، لذا نگارنده بر آن است تا گوشه اي از معناشناسی واژگان قرآن توسط این دو امام همام را به تصویر بکشد.
-1بیان ظاهري - تفسیري -
برخی از مفسرین و اهل نظر را رأي بر این است که تفسیر، بیان ظاهر است حال توضیح و شرح الفاظ ناآشنا باشد - راغب اصفهانی، 48-47: 1961؛زرکشی، - 15-13/1: 1391یا بیان مفاد استعمال کلام بر مبناي ادبیات زبان و اصول عقلایی محاوره. - بابایی، - 23: 1381 روایات معناشناسی واژگان قرآن در این حوزه که توسط صادقین علیهما السلام بیان شده گاه بیانگر اجزاء عقلی یک تصور است و به دیگر سخن مفهوم را بیان می کند و زمانی یکی از افراد آن مفهوم را به تصویر میکشد - مصداق ظاهري - به عنوان نمونه در آیه »فمن یکفر بالطاغوت« مفهوم ظاهري »طاغوت« سرکشی و فرازي خواهی است و مصداق ظاهري آن سرکشان تاریخ است. بر این اساس بیان ظاهري باقرین خود گونه هاي مختلفی دارد از آن جمله:
-1-1توضیح واژگان بر اساس زبان و ادبیات عرب
از امام باقر علیه السلام ذیل آیه »ان الصلاه کانت علی المومنین کتاباً موقوتاً - بقره - 134 / روایت شده که ایشان فرمود: »موقوت« یعنی »مفروض - «ابن کثیر،بی تا: - 382/2این امام همام »غیب و شهاده را چنین بیان فرموده اند »الغیب ما لم یکن و الشهاده ما کان« - آلوسی،بی تا: - 62/28 امام صادق علیه السلام در طلیعه سوره نجم در معنی »هوي« می فرمایند »الهوي: النزول - «قرطبی،83/1422:17؛ مظهري، - 76/1425:9 و آیه را در نزول قطب عالم هستی در شب معراج، تبیین می نمایند، ایشان در حدیث دیگري ذیل آیه »ان
