بخشی از مقاله
چکیده:
نوشته پیش رو سعی در تبیین و ارزیابی دیدگاه ایشان در زمینه کارکرد روایات در تفسیر قرآن دارد. نگارنده پس از ذکر مباحث مقدماتی مانند تبیین واژه کارکرد در لغت و اصلاح و نیز بیان پیشینه، دیدگاه ایشان را در این بحث مطرح نموده است. از جمله: نقش تبیینی روایات تفسیری در تفسیر ، دلیل حجیت خبر واحد و بحث از کاشفیت ذاتیه تامه داشتن این اخبار.. است. نتیجه کلام مرحوم معرفت این است که روایات در عرض قرآن کریم دارای حجیت باشند.
از نظر ایشان، لازمه کلام علامه طباطبائی در کنار گذاشتن روایات تفسیری و محرومیت همیشگی از جمیع بیانات معصومین در عصر غیبت است. در ادامه ارزیابی دیدگاه استاد معرفت در دستور کار مقاله قرار گرفته است و نکاتی مانند: خلاف واقع بودن توقف جمیع سبکهای تفسیری بر تفسیر روائی ، نقد کاشفیت تامه بودن روایات تفسیری مبنی بر اینکه عدم سازگاری آن مدرک حجیت روایات سیره عقلاست، و اینکه خلاف واقع بودن لازمهای که برای کلام علامه طباطبائی ..بیان شده است.
درآمد:
یکی از مباحث مهم در حوزه تفسیر بحث از کارکرد روایات در تفسیر قرآن کریم است.حل این مسأله که آیا روایات در تفسیر قرآن کار کردی دارند یا نه ؟ اگر ندارند به چه دلیل است؟و اگر دارند دلیلش چیست، کار کردشان به چه مقدار و چه کیفیتی است؟از اهمیت بسیار بالائی برخوردار است .اهمیت این موضوع از آنجائی است که مفسرین سبکی خاص از تفسیر را به نام تفسیر روائی ایجاد نموده و تالیفات مهمی نیز در زمینه آن انجام داده اند.
هر کدام از این تفاسیر تعداد بالائی از روایت را تحت این عنوان در خود جای دادهاند. مثلاً تفسیر نور الثقلین - - 1 حدود سیزده هزار روایت را به عنوان تفسیر آیات قرآن جمع آوری نموده است. نظر به اهمیت مسأله، اقوال متعددی بین مفسرین شیعه و اهل سنت در این باب به وجود آمده است.استاد محمد هادی معرفت از جمله قرآن پژوهان معاصرهستند که در این زمینه صاحب نظر بوده و با توجه به دیدگاهی که داشتند کتاب »التفسیر الاثری الجامع«را به رشته تحریر در آورده اند.نوشته پیش رو در صدد تبیین و ارزیابی دیدگاه استادمعرفت در این زمینه می باشد.
»کارکرد« در لغت:
کارکرد، معادل واژه "Function" دارای استعمالات گوناگون است، "Function" از ریشه لاتینی "Functio" به معنای انجام یک وظیفه گرفته شده و در فارسی معادل هایی چون نقش، عمل، خدمت و شغل یافته است. در ادبیات علوم اجتماعی کارکرد به معانی مختلف استعمال شده است: اثر و نقش، وظیفه، معلول، عمل، فایده، انگیزه، غایت، نیت، نیاز، نتیجه و حاصل از جمله این کاربردهاست. اگرچه در اکثر موارد، این معانی مکمل یکدیگرند؛ اما در زمینههای مختلف معانی آن ها متفاوتند. علیرغم تعدد استعمال کارکرد، عامترین معنای آن در جامعهشناسی نتیجه و اثر است که انطباق یا سازگاری یک ساختار معین یا اجزای آن را با شرایط لازم محیط، فراهم مینماید.
مراد از »کارکرد«در حوزه روایات تفسیری:
در حوزه روایات تفسیری مراد از کارکرد ایفاء نوع نقشی است که روایت نسبت به آیه یا کل قرآن دارد. با عنایت به مطالب پیش گفته دو نوع کارکرد برای روایات تفسیری متصور است. اول آنکه کارکرد روایات تفسیری نسبت به آیه، به صورت خاص. یعنی اینکه روایت چه وجهی از آیه را تفسیر و تبیین کرده است؟ و چه نقشی در روشن شدن مفاد آیه دارد؟ این بخش را برخی از متخصصین در آثار خود به این شکل و مراد مطرح کرده اند هر چند که به صراحت بیان نکرده باشند.
دوم اینکه کارکرد کلان روایات تفسیری ناظر به کل قرآن چیست؟ آیا مانند علامه طباطبایی این روایت در حوزه تفسیر صرفا مؤیدند و در حوزه احکام و قصص..مکمل به شمار می روند؟ و یا مثل دیدگاه اخبارییون استقلال تام دارند؟ ویا مثل مرحوم معرفت روایت در حوزه تفسیر نقش تبیینی دارند؟.این نوع کارکرد در کلام بزرگانی مانند علامه طباطبایی و آیت الله معرفت وجود دارد. رساله حاضر مبحث دوم را دنبال میکند. یعنی اینکه با توجه به داشته های واقعی ما از روایات تفسیری به شکل کلان این روایات چه نقش و نسبتی با کل قرآن دارند؟
