بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، تبیین وجوه تعمیق تربیت دینی حسب رویکرد فرامتن با تأکید بر نظریه پساساختارگرایی است تا بتواند سهمی در افزایش دانشهای بنیادین در این حوزه معرفتی داشته باشد. روش این پژوهش از نوع بنیادی- کاربردی و روش مطالعه توصیفی- تحلیلی از نوع - اسنادی - است. نتایج پژوهش بیانگر آن است فرامتن ، تنها یک رسانه بدیل نیست بلکه تولید معرفت پویایی است که می تواند جای انتقال اطلاعات سلسله مراتبی را بگیرد. از طریق فرامتن، توانایی جستجوهای هوشمندانه و چندگانه فراهم می شود و روابط بینابینی متن ها شدت گرفته و گفتگوها و ارتباط های بین علوم و معارف دینی از اهمیت بیشتری برخوردار شود. در این راستا، فرامتن به عنوان سازه فرهنگی جدید با کسب تجارب متنوع، امکان تبادل نظر و گفتگو میان ادیان ، ارتباط محتوایی و مطالعات میان رشته ای، پرورش رویکرد انتقادی و نمایان شدن روش های متنوع تدریس و روش حل مسئله در تعلیم وتربیت دینی می تواند نقش تسهیلی داشته باشد.
مقدمه طی سالهای 1960 و 1970 در اروپا ، جریانهای فکری متفاوتی در حوزه های مختلف دانش بشری به ویژه علوم انسانی پدید آمد از جمله این جریان ها می توان به ظهور دیدگاه پساساختارگرایی اشاره نمود. دیدگاه پساساختارگرایی یکی از مباحثی است که در عرصه های گوناگون از جمله فلسفه، روان شناسی، سیاست، اقتصاد و.... تحولات گسترده ای را ایجاد کرده است از جمله تحول در خصوص ماهیت دانش، حقیقت و معرفت می باشد - نورانی و همکاران، - 1392 برخی ادعا دارند تاریخ ثابت کرده است که هر تغییری در فناوری شناختی، به دگرگونی در رابطه ما با معرفت و سرانجام در نگاهمان نسبت به خود، منجر میشود - - heim,1993 از نیمه دوم قرن بیستم، ما شاهد هستیم که ظهور عصراطلاعات وگسترش شبکه اینترنتی، جهان را به دهکده کوچکی تبدیل کرده است.
یکی از این فناوریهای مربوط به کامپیوتر و اینترنت، ظهور فرامتن1 است. از آن زمان، واژه "چاپی" کم کم جای خود را به واژه" الکترونیکی" 2 داد. این رسانه جدید برخلاف متن چاپی، مسیرهای متعدد و ناپایدار را برای نوشتن و خلق معانی فراهم میکند و به کاربر/ یادگیرنده/ خواننده؛ توانایی غوطهور شدن در اقیانوسی از اطلاعات را میدهد - ترمس، - 1389 طرفداران نظریه فرامتن به ویژه جورج لاندو - - 1997 معتقدند که فناوری فرامتن تجلی عصر پست مدرنیسم است. ویژگیهای فرامتن برحسب نظر لاندو همگرایی با نظریههای پست مدرنیسم، پساساختارگرایی و نظریه انتقادی است. مهمترین این همگراییها در تغییر انگارهها دیده میشود که نوعی حرکت به سوی معرفتشناسی جدیدی است که بسیاری آن را معرفتشناسی پساساختارگرایی مینامند - burbules & callister,1996 - لاندو - - 1992 ادعا می کند که تغییر پارادایم در تکنولوژی متنی، فرصتهایی را برای عملی کردن نظریه های پساساختارگرایانه در خصوص متافیزیک حضور، ارائه می کند و اظهار می کند که فرامتن مشترکات زیادی با نکات عمده ای از نظریه ادبیات معاصر و نشانه شناسانه دارد همچنین او اشاره می کند می توان رابطه ای بین فرامتن ، پساساختارگرایی و سازنده گرایی پیدا کرد و آنها سه مدل مختلف از فرامتن هستند وفقط تفاوتشان در طرز نوشتن و چاپ کردن است. در این مورد دونکن نیز اشاره میکند فرامتن، ادعا میکند که میخواهد استفادهکنندگان را به یک تفکر مختلف و متکثر تشویق کند و آنها را از عملیات خواندن سنتی خارج کند و بدین ترتیب ساختارزدایی را رایج کند - - Duncan,1997
فرامتن برخلاف متن؛ امروزه به دو معنا مورد نظر است: از یکسو به نوع خاصی از فناوری کامپیوتر اشاره میکند و از سوی دیگر به شکل جدیدی از متن اشاره میکند. از نظر لاندو - - 1992 فرامتن ، تنها یک رسانه بدیل نیست بلکه تولید معرفت پویایی است که می تواند جای انتقال اطلاعات سلسله مراتبی را بگیرد. بنابراین، اگر در تعلیم و تربیت دینی به رسانه متن چاپی اتکاء داشته باشیم ، خودمان را در محدوده فیزیکی این متن محصور کرده ایم آنگاه روشهای ما سنتی خواهند ماند و با ظهور فناوری های پیشرفته مانند فرامتن، با چالش روبرو خواهیم شد از قبیل - نبودن منابع گسترده ، تدریس و پژوهش بر بررسی آثار معدود و.... - فرامتن و پایگاههای اطلاعاتی گسترده، می توانند به سبک پژوهش دینی ، صورت دیگری بدهند و از طریق فرامتن توانایی جستجوهای هوشمندانه و چندگانه فراهم شود و روابط بینابینی متن ها شدت گرفته و گفتگوها و ارتباط ها بین علوم و معارف دینی از اهمیت بیشتری برخوردار شود - ترمس، - 1389 با اذعان به اینکه دیدگاه پساساختارگرایی یکی از مباحثی است که امروزه در عرصه های گوناگون تحولات گسترده ای را ایجاد کرده است از جمله تحول در خصوص ماهیت دانش، معرفت و... رویکرد فرامتنی مبتنی بر فلسفه پساساختارگرایی با ارائه مبانی فلسفی و معرفت شناسی نوین تا چه اندازه در تعمیق بخشی
