بخشی از مقاله
چکیده
بهره گیر ی روز افزون از فن آوری های نوین در عرصه های مختلفِ بهره برداری از محیط زیست به جهت دستیابی به توسعه اقتصادی1، سبب استفاده بیش از اندازه از محیط زیست گردیده که این امر عدم تعادل و توازن زیست محیطی را به ارمغان آورده است. از این رو در این مقاله تلاش شده است تا با رویکرد نظام وار و سیستماتیک و بر اساس روش تحقیق ترکیبی - توصیفی - میدانی - مصاحبه - - موضوع بررسی راه های دستیابی به پایداری زیست محیطی در فرآیند توسعه اقتصادی مبتنی بر کشاورزی را از نگاه قرآن و نهج البلاغه، مورد بررسی قرار دهیم.
نتیجه ی پژوهش بیان گر این مطلب است که تأکید بر حفظ محیط زیست2 از اصول بنیادین دین اسلام می باشد و تنها راه برقراری تعادل میان توسعه اقتصادی و پایداری زیست محیطی، اجرای قوانین و مقررات در زمینه های حقوق مالکیت و بهره برداری، استفاده بهینه از تکنولوژی، سیاست های حفاظتی و فعالیت بخش خصوصی بر اساس آمیزه های اسلام و قرآن می باشد و بر این اساس راهکارهای رعایت تعادل در خط مشی های اقتصادی، توجه به کرامت انسانِ امروز و نسل فردا، تأکید بر آگاه سازی عموم مردم و برانگیختن حس مسئولیت پذیری آحاد مردم پیشنهاد می گردد.
مقدمه
در گذشته ای نه چندان دور بشر، یک زندگی مسالمت آمیز و متعادل را در کنار محیط زیست تجربه می کرد. با گذشت زمان، رشد جمعیت نیز به تولیدِانبوهِ کالا و خدمات را ایجاب کرد. هم زمان با رشد جمعیت، پیشرفت علم و فن آوری منجر به تحول و انقلابی گسترده در زندگی بشر شد و فراگرد توسعه محیطی را به دنبال داشت که مخالفت شدید کارشناسان محیط زیست، اقتصاددانان و سیاست مداران را بر می انگیخت.
در این میان بحث توسعه پایدار، نقطه عطفی بود که کارشناسان محیط زیست، اقتصاد دانان 3و سیاست مداران4 را که تا کنون در دو جبهه مقابل، قرار داشتند به کنار هم آورد. هدف توسعه پایدار ممانعت از فراگرد توسعه یا حتی کند ساختن روند آن نیست، بلکه به معنی توسعه ای پویا، هدفمند و آینده نگرانه است و راهبرد اصلی توسعه پایدار این است که رشد اقتصادی را با عدالت اجتماعی 6و حفاظت محیط زیست همراه گرداند و امام علی - ع - در خطبه 15 در نهج البلاغه می فرماید که در عدالت گشایش برای عموم مردم است پس با پادیاری توسعه و برقراری عدالت اجتماعی، همه مردم از مواهب توسعه برخوردار می گردند.
در ژوئن 1992 ملل جهان در ریودوژانیرو گرد هم آمده و اجلاس عالی زمین را تشکیل دادند و با تدوین دستور کار 21 ، توسعه پایدار به صورت یک هدف پذیرفته شده جهانی معرفی شد - مولدان و بیلهارز، - 1 :1381 که این بدین معنی است که این راهبرد از جانب سازمان ملل به عنوان راهبرد مطلوب نجات طبیعت به شمار می آید
از یک سو مهم ترین پیام توسعه پایدار7، پایداری در بخش کشاورزی 8است - میکسل، - 128 : 1376 و نقش مثبت و ماندگار کشاورزی پایدار 9در رشد اقتصادی کشور همراه با کاهش فقر، حفظ منابع طبیعی 10و حمایت از محیط زیست میباشد و علاوه بر آن کشاورزی با تأمین مواد اولیه برخی از صنایع با ایجاد رابطه صحیح بین شهر و روستا، توازن منطقه ای 11را در توسعه حوزههای روستایی همگام با توسعه حوزههای شهری سبب میشود و از مهاجرت بیرویه روستائیان به شهر و تخلیه روستاها جلوگیری میکند و از آن جا که کشاورزی کمک شایانی به حفظ استقلال سیاسی و اقتصادی کشور مینماید، جایگاه ویژهای را در اقتصاد ملی ایران دارد و از دیگر سو دین مردم کشور ایران اسلام است و اسلام برای بهرهگیران از مواهب حیات، قید و شرط فراوانی قرار داده است و در مشروعیت تحصیل و چگونگی مصرف آنها شرایطی قائل شده است و در آیه 70 سوره ی اسراء ، خداوند آن چه را که در طبیعت برای بهره برداری انسان قرار داد، طیّبات دانسته و میفرماید :
- و به راستی ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنان را در خشکی و دریا ] بر مرکبها[ برنشاندیم و از چیزهای پاکیزه به ایشان روزی دادیم و آنها را بر بسیاری از آفریده های خود برتری آشکار دادیم. - و هم چنین :
- و چون پروردگار تو به فرشتگان گفت من در زمین جانشینی خواهم گماشت ]فرشتگان[ گفتند آیا در آن کسی را میگماری که در آن فساد انگیزد و خونها بریزد و حال آنکه ما با ستایش تو ]تو را[ تنزیه میکنیم و به تقدیست میپردازیم فرمود من چیزی میدانم که شما نمیدانید -
و همپنین خداوند انسان را جانشین و امانت دار خود، معرفی کرده است و میفرماید :
- و بسوی قوم »ثمود« ، برادرشان »صالح« را - فرستادیم - گفت: »ای قوم من! خدا را پرستش کنید ، که معبودی جز او برای شما نیست! اوست که شما را از زمین آفرید ، و آبادی آن را به شما واگذاشت! از او آمرزش بطلبید، سپس به سوی او بازگردید، که پروردگارم - به بندگان خود - نزدیک، و اجابت کننده - خواسته های آنها - است! - ، از او خواسته است به آبادی امانتی که به او سپرده شده است، بپردازد و آن را از هرگونه گزند و تباهی بازدارد.
لذا در این پژوهش موضوع بررسی چگونگی بهره گیری از آمیزه ها و دستورات خالق هستی در قرآن به جهت دستیابی به پایداری زیست محیطی در فرآیند توسعه اقتصادی به ویژه توسعه اقتصادی مبتنی بر کشاورزی و بهره برداری از منابع زیست محیطی، توسط نسل حاضر به شرط حفاظت از منابع برای نسل آینده در ایران موضوع اصلی می باشد زیرا که بنا به گفته مولای متقیان علی - ع - همانا قرآن دارای باطنی ژرف و ناپیداست و مطالب شگفت آور آن تمام نمی شود در صورتی که خداوند می فرماید: در کتاب چیزی را فرونگداشتیم و می فرماید:بیان هر چیزی در آن است و تذکر داده که بعض قرآن گواه بعض دیگر است
