بخشی از مقاله
چکیده:
اقلیم به عنوان پدیده ای جغرافیایی، رابطه ای تنگاتنگ و انکار ناپذیر با گردشگری و توسعه مقاصد گردشگری دارد. به طوری که بسیاری از مقاصد مطرح گردشگری جهان، موفقیت خود را مرهون برخورداری از اقلیمی مطلوب هستند ..این منطقه دارای جاذبه های طبیعی و فرهنگی برای جذب گردشگر است .اما تاکنون از این توان مندی استفاده صحیح و بهره کافی هم کسب نگردیده است .
به منظور توسعه گردشگری در این منطقه باید زمان ها و مکا نهای مناسب جهت حضور گردشگران در منطقه مشخص شود . یکی از مهمترین نیازهای گردشگران آگاهی از وضعیت اقلیمی و زمان های مساعد برای گردشگری است..در این پژوهش با استفاده از شاخص TCI به بررسی اسایش اقلیمی در استان خراسان جنوبی پرداخته شد برای این منظور چهار ایستگاه فردوس، بیرجند، نهبندان و قاین انتخاب و آسایش اقلیمی آنها با ضرایب گروه اقلیمی TCI وسپس با ضریب همبستگی پیرسون رابطه میان گردشگران وضریب TCI سفر بررسی شد. ماههای اوریل و می دارای شرایط مناسبی و مطلوبی از لحاظ اقلیمی در کل استان می باشند و شهر قاین با ماههای اوریل، می، اکتبر بیشترین فراوانی را از لحاظ آسایش اقلیمی دارا می باشد.
مقدمه:
گردشگری عنصری است وابسته به آب و هوا و اقلیم، بنحوی که آب و هوای مناسب و شناخت کافی از شرایط اقلیمی در مقصد یکی از مهمترین عناصر در بحث گردشگری است و می تواند بعنوان یک عامل جاذب یا دافع برای گردشگران باشد از آنجایی که دمای بدن انسان در طول زندگی ثابت و در حدود 37 درجه سانتی گراد است بنابراین، آسایش و راحتی انسان وقتی تامین می گردد که سامانه تنظیم حرارتی بدن وی بتواند دمای مزبور را ثابت نگه دارد این امر زمانی امکان پذیر است که توازن گرمایی بدن یعنی دفع و جذب گرما از بدن متعادل باقی بماند.
تاثیر دما بر آسایش انسان متاثر از بقیه فراسنج ها ی جوی، شرایط جسمی، روحی و خوپذیری است. بهترین شرایط حرارتی برای زندگی انسان آن است که فرد بدون کوشش و تلاش زیاد بتواند توازنی منطقی بین گرمای حاصل شده در بدن و گرمای از دست داده برقرار کند، بدین معنا که نه حرارتی از محیط پیرامون دریافت کند و نه حرارتی به محیط پس بدهد شاخصی است که به طور سیستماتیک تاثیر عناصر اقلیمی را بر فعالیت گردشگری مشخص نماید و پتانسیل ها و قابلیت های اقلیم گردشگری مناطق را برای فعالیت های گردشگری عمومی در شهره ا مانند بازدید و دیدن چشم اندازها و خرید مشخص نماید.
شاخص اقلیم آسایش گردشگری با استفاده از 7 پارامتر اقلیمی به بررسی شرایط آسایش گردشگری از نظر اقلیمی پرداخته و زمان مناسب برای گردشگری را تعیین می کند . - میچکوفسکی، 1985 ، ص220 - این روش جهت تعیین شاخص اقلیم گردشگری در مناطقی همچون آمریکای شمالی - اسکات و همکار ،2001 ص116 - ، سواحل شمالی اروپا - مورگانو و همکاران، 2000، ص - 560 و اروپا و شمال آفریقا استفاده شده و مورد تأکید محققانی همچون - ماتزاراکیس 2001 ، ص - 112 - ماترازاکیس و همکار 200، ص 125 - و - فریتاس 2007 ، ص 82 - قرار گرفته ا ست رابطه محاسباتی شاخص مذکور در زیرجهت برنامه ریزی گردشگری استان خراسان جنوبی ارائه شده است.
روش کار
در این پژوهش به منظور ارزیابی شرایط اقلیم آسایش از منظر گردشگری با استفاده از شاخص بیوکلیماتیک TCI و داده های اقلیمی 4 ایستگاه سینوپتیک استان، شرایط آسایش استان خراسان جنوبی در تمام طول سال تبیین گشته است. این شاخص به شکلی سیستماتیک شرایط اقلیمی را برای گردشگری با استفاده از 7 پارامتر میانگین بارش ماهانه، میانگین دما، میانگین نم نسبی، بیشینه دما، کمینه نم نسبی، میانگین روزانه ساعات آفتابی و سرعت باد مورد ارزیابی قرار می دهد.
با این وجود روش این پژوهش تحلیلی- توصیفی بوده و هدف از انجام آن بررسی کیفی شرایط اقلیمی استان از بعد آسایشی و بیوکلیمایی و تعیین تقویم گردشگری استان بر اساس شاخص TCI میباشد. بدین منظور ابتدا داده های همگن اقلیمی یک دوره آماری 20 ساله را برای 4 ایستگاه سینوپتیک استان گردآوری نموده و بعد از تجزیه و تحلیل و پردازش آنها در محیط Excel و نیز تهیه یک بانک اطلاعاتی، شاخص TCI را برای ایستگاه های منطقه به تفکیک ماه های سال محاسبه گردیده است.
یکی از مباحث مهم در آب و هوا شناسی کاربردی، زیست اقلیم شناسی یا بیوکلیماتولوژی است که امروزه خود بصورت شاخه ای مستقل در آب و هواشناسی مطرح است و اندیشمندان مختلف کتابها و مقالات متعددی در این زمینه تا لیف و روش های زیادی را ابداع نموده اند .بیوکلیما در واقع وضعیت آب و هوا در رابطه با موجودات زنده، بویژهانسان را مورد بررسی قرار می دهد.
میچکوفسکی - - 1985 از بعد اثر زیست اقلیم بر گردشگری شاخصی تحت عنوان TCI شاخص اقلیم گردشگری را معرفی نموده است. این شاخص ترکیبی، عناصر اقلیمی که بیشترین ارتباط با کیفیت تجربه توریستی برای غالب توریست ها دارد را بطور سیستماتیک ارزیابی می کند
: Cid شاخص آسایش در بازه زمانی روز که رکیبی از میانگین حداکثر دمای هوا و میانگین حداقل رطوبت نسبی است.
: Cia شاخص آسایش شبانه روزی و در بر گیرنده میانگین دمای هوا و میانگین رطوبت نسبی است.
: S میانگین تعداد ساعات R :مجموع بارندگی : W میانگین سرعت باد آفتابی در روز
شکل شماره - 1 - طبقه بندی آسایش حرارتی شاخص اقلیم آسایش گردشگری بر اساس شاخص دمای مؤثر
جدول شماره - - 1 تعیین رتبه بندی بارندگی با توجه به میانگین ماهانه بارندگی برای هر ایستگاه - R -
