بخشی از مقاله
چکیده
فرش ایرانی همواره جزء اصلیترین هنرها و نشاندهندهی فرهنگ و تمدن اصیل ایرانی می باشد. هدف از انجام این پژوهش احیای این هنر زیبا و مورد استقبال قرار دادن آن بهخصوص در بین بانوان جوان است. به این منظور به بررسی طرح فرشهای شهرستان اقلید پرداخته و از المانهای آن در طراحی مانتو بهره گرفتهشده است. در این پژوهش در ابتدا المانهای موردنظر استخراجشده و مانتوهایی با استفاده از آنها طراحی شد و درنهایت برای پیادهسازی عملی دو طرح از میان طرحها برگزیده و دوخته شد. روش گلدوزی برای پیادهسازی طرحها بر روی مانتو به کار گرفته شد. پس از دوخت مانتوها، پرسشنامهای جهت بررسی میزان استقبال مشتریان طراحی و همراه با مدلهای دوختهشده در میان 400 نفر از بانوان جوان توزیع شد. با توجه به نظرسنجی انجامشده حدود 85% از افراد جامعهی موردمطالعه طرحها را پسندیدند. همچنین مانتوی دوختهشده با طرح لوزی درهم بیشتر مورد استقبال قرار گرفت. رنگ زمینه مانتو نیز بهعنوان متغیر اصلی در جذاب شدن طرحها شناخته شد.
مقدمه
فرش دستباف از شاخصترین جلوههای فرهنگ و تمدن کهن ایرانی است. فرش ایرانی با قدمت هزاران ساله بهعنوان میراثی ماندگار و هنری با سرپنجهی قالیبافان ایرانی در دنیا هنرنمایی میکند. کیفیت نقشها و طرحهای متنوع برگرفته از جغرافیای طبیعی و اجتماعی این سرزمین پهناور در طی اعصار و قرون متمادی آوازه فرش ایرانی را در سرتاسر جهان گسترده است. همین تنوع طرح و نقش در فرشهای دستباف خود سرشار از الهاماتی است برای طراحان لباس. در سالهای اخیر با توجه هر چه بیشتر به مقولهی طراحی لباس در کشورمان شاهد لباسهای مختلف ملهم از طرح فرشهای دستباف در جامعه بهصورت قابلتوجه هستیم. علاوه بر طراحان داخلی، طراحان خارجی نیز تمایل زیادی به طراحی لباس با استفاده از طرح فرش دستباف ایران پیداکردهاند. [1] امروزه استفاده از فرشهای دستباف در طراحی لباس رو به افزایش است و بهصورت محدود در بازار دیده میشود. مطالعات زیادی در خصوص طراحی لباس با استفاده از پوشاک دورههای مختلف انجام شد. ازجمله امیر حسینی و همکارانش[2] که با استفاده از پوشش دورهی قاجار برای دختران جوان لباس روز پاییزه طراحی کردند.
[2] احراری[3] نیز با الهام از لباسها و تمدن هخامنشی به طراحی مانتو برای دختران نوجوان شهر یزد پرداختند ضمن اینکه در این طراحی شرایط فرهنگی هم مدنظر قرارگرفته شد[3] .تعدادی از محققین به بررسی جزئی و یا کلی طرح فرشهای مختلف ایرانی پرداختند و آنها را تجزیهوتحلیل کردند برای مثال فنایی و فیضاللهی[4] که قالی ذهنی بافت ویست را بررسی و طبقهبندی کردند[4] و میرزائی[5] که نقش نمادین ترنج در فرش ایرانی را بررسی و درنهایت بیان کرد که این نقش مفهومی از لقاءاالله و القای مفهوم وحدت از کثرت است. [5] تحقیقات متعددی درزمینهی دستبافتهها و یا پوششهای منطقههای مختلف ایران انجامشده و از این المانها در طراحی لباس بهکاربرده شده است که اکثر آنها با استقبال مواجه شده است. [6-9] همچنین شهریاری و همکارانش[10] به ترکیب طراحی فرش مشهد با طراحی پوشاک زنان پرداختند و پس از تجزیهوتحلیل این طرحها در بین زنان متوجه شدند که تعداد زیادی به این طرحها پاسخ مثبت دادند. [10] هدف از انجام این پژوهش توجه به یکی از اصیلترین و زیباترین صنایعدستی کشورمان یعنی فرش که تحقیقات انجامشده در این زمینه بسیار اندک میباشد و طرح این دستبافتهها رو به فراموشی است. ازآنجاییکه اکثر فرشهای دستباف پایهی طبیعی دارد و حتی طرحهای آنها بیشتر الهام گرفته از طبیعت و حتی ریشههای مذهبی و اسلامی دارد و همچنین امکان استفاده از آن در صنعت پوشاک بهویژه لباس بانوان را داراست بنابراین در این پژوهش سعی شده با نگاهی علمی و آماری به این صنایعدستی زیبا علاوه بر جمعبندی فرشهای اقلید و تقسیمبندی این طرحها و با در نظر گرفتن اصول هنری طراحی لباس[11] به طراحی مانتو و استقبال نهایی از طرحها مورد ارزیابی قرار گرفت.
-2 تجربیات
بهمنظور شناسایی دقیقتر طرحهای دستبافت شهرستان اقلید در ابتدا به جمعآوری انواع طرحهای مربوطه از منابع متعدد گردآوری و مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت. طرح فرشها و دستبافتههای اصیل و جنس و رنگهای شاد و مختلف و متنوعی دارند. با توجه به این تنوع و همچنین المانهای هنری متعدد موجود، تقسیم بندی این طرحها با توجه به مطالعات انجام شده در راستای این پژوهش بهصورت شکل 1 آورده شده است.
شکل :1 تقسیمبندی فرشها بر اساس طرح با توجه به مطالعات انجام شده در راستای این پژوهش -الف: هیبت لو، ب: کشکولی، ج: حسنآبادی، د: لوزی درهم، و: چنته، ه: یلمه، ی: نمکدان طبق مطالعاتی که بر روی مقالات متعدد انجام شد توانستیم فرشها را به قسمتهای کلی تقسیمبندی کرده که بهطور مثال شماتیکی از آن در شکل 2 نشان دادهشده است.
شکل :2 نامگذاری قسمتهای مختلف فرش
تنوع طرح، رنگ و نقشه این فرشها باعث شده که حتی با نگاهی سطحی میتوان متوجه المانهای کاربردی و زیبا در حوزهی طراحی لباس شد. طرحهایی که بر اساس المانهای فرش با کمک نرمافزار فتوشاپ استخراج و سپس طراحیشده و با استفاده از نرمافزار مارولوس روی مانتو انتقال دادهشده بهصورت شکل 3 آمده است.
شکل :3 فرآیند کلی طراحی مانتو - الف: طرح فرش، ب: استخراج طرح توسط فتوشاپ، ج:تصویر طراحی شده به کمک فتوشاپ، د:انتقال طرح روی مانتو با نرم افزار مارولوس بعد از طراحی المانها به طراحی مانتو با استفاده از نرمافزار مارولوس پرداختهشده است که در جدول 1 آورده شده است.
