بخشی از مقاله
خلاصه
سرمايه اجتماعي زمينه اي مناسب براي دستيابي به يک مديريت و حکمراني شهري مطلوب در راستاي رسيدن به يک زندگي اجتماعي يکپارچه و امن مي باشد. لذا در اين پژوهش با توجه به مطالب گفته شده به بررسي رابطه بين سرمايه اجتماعي و حکمراني مطلوب شهري در منطقه ده شهر تبريز پرداخته شده است . روش انجام تحقيق به صورت توصيفي – پيمايشي بوده و داده هاي موردنياز به صورت کتابخانه اي و ميداني (روش پرسشنامه اي) جمع آوري شده است . نتايج پژوهش نشان مي دهد که بين سرمايه اجتماعي و حکمراني خوب شهري رابطه مستقيم و مثبت وجود داشته و با بالا رفتن ميزان سرمايه اجتماعي، به همان اندازه حکمراني خوب شهري خواهيم داشت . همچنين در بين محلات منطقه ١٠ تفاوت بين ميزان سرمايه اجتماعي و حکمراني شهري وجود دارد.
کلمات کليدي: سرمايه اجتماعي، حکمراني خوب شهري، شهر تبريز، منطقه ١٠ تبريز
١. مقدمه
با افزايش جمعيت شهري و بالا رفتن ميزان مطالبات شهروندان ، دولت هاي تمرکزگرا عملا در پاسخگويي به نياز شهروندان دچار چالش شدند. نظريه پردازان سياسي و اجتماعي به طرح ديدگاه هاي نظري به منظور تجديد ساختار در نظام سياسي اداره حکومت ها برآمدند. تمرکززدايي از ساختار قدرت و ايجاد ائتلاف ميان سه نهاد قدرت يعني دولت ، جامعه مدني و بخش خصوصي براي اداره امور نشان از وجود مجموعه اي از شبکه روابط مبتني بر اعتماد دارد که اين نهادها را قادر مي سازد به صورت جمعي عمل نمايند. سرمايه اجتماعي و حکمراني مطلوب شهري بيانگر فرآيندي است که پاسخگوي مقتضيات جهان حاضر است ، هرچند دست يافتن به حکمراني مطلوب شهري به آساني دست يافتني نيست و رسيدن به آن مستلزم تقويت پايه هاي سرمايه اجتماعي در سطح جامعه مي باشد.
٢. ادبيات تحقيق
شهرهاي ايران خصوصا در سال هاي اخير رشد شتابان و ناموزوني را تجربه کرده اند. با توجه به اين رشد شتابان شهرنشيني و همچنين عدم وجود سيستم مديريتي کارآمد چه در گذشته و چه در حال به نظر مي رسد وجود سيستم مديريتي جديد که نگرشي پوياتر به شهر و شهروندان داشته باشد، لازم است . اگر مجموعه نظريه ها و پژوهش هاي تجربي ارائه شده بيانگر ترکيب عالي براي تحقق حکمراني خوب باشند، يک نقطه مشترک در همه نظريه هاي مورد بحث وجود دارد و آن نقطه اشتراک اين است که براي تحقق حکمراني خوب ، وجود سرمايه اجتماعي ضروري است . در کلامي ديگر سرمايه اجتماعي زمينه اي مناسب براي دستيابي به يک مديريت و حکمراني شهري مطلوب در راستاي رسيدن به يک زندگي اجتماعي يکپارچه و امن مي باشد.
حکمراني موضوعي است که بر نحوه تعامل دولت ها و ساير سازمان هاي اجتماعي با يکديگر، نحوه ارتباط با شهروندان و نحوه ارتباط با شهروندان و نحوه اتخاذ تصميمات در جهاني پيچيده تمرکز داشت کميته اسکان سازمان ملل متحد حکمراني خوب را اينگونه تعريف مي نمايد: «حکمراني خوب شهري مجموعه اي از افراد، نهادها، بخش عمومي و خصوصي است که امور شهر را برنامه ريزي کرده و اداره مي نمايد. در واقع حکمراني خوب شهري فرايندي است مستمر از تطبيق و همسوسازي منافع متضاد و متفاوت افراد و گروه ها. اين فرايند شامل نهادهاي رسمي و غير رسمي و نيز سرمايه اجتماعي شهروندان است . حکمراني شهري پيوند ناگسستني با رفاه شهروندان دارد. حکمراني خوب شهري بايد شهروندان را در دسترسي به مزاياي شهروندي ياري رساند»
اگر بخواهيم تعريفي از سرمايه اجتماعي داشته باشيم بدين صورت تعريف مي گردد: «منابع در دسترسي هستند که اين منابع به خودي خود دارايي هاي شخصي محسوب نمي شوند و هيچ فردي نمي تواند آن ها را به مالکيت خود درآورد».
سرمايه اجتماعي، سرمايه و موهبتي نامحسوس شناخته مي شود که بيش از آنکه به فرد تعلق داشته باشد، متعلق به جامعه مي باشد. سطح آن تابعي است از چگونگي روابط ، گرايش ها و نظم ها ميان دسته هاي فردي که يک گروه را تشکيل مي دهند. چنانچه سرمايه اجتماعي پايين باشد، گستره اي که مي توان در آن به بسيج سرمايه انساني دست زد، محدود مي شود. نکته ي مهم و قابل تامل اين است که سرمايه اجتماعي هم در افراد ديده مي شود و هم در ابزار فيزيکي توليد ديده مي شود. همين ويژگي نهفته در آن است که منجر مي شود تا سرمايه اجتماعي زاينده و مولد محسوب گردد. جدول ١ نگاه کلي به تعريف ، هدف و موارد گوناگون سرمايه اجتماعي از نظر تعدادي از انديشمندان دارد.
جدول ١. سرمايه اجتماعي از منظر تعدادي از نظريه پردازان
ماخذ: (گردآوري و تهيه جدول از پژوهشگر با منابع مختلف )
متفکران و انديشمندان مختلفي رابطه بين حکمروايي خوب و سرمايه اجتماعي را بررسي نمودند که دو رهيافت بيش از همه مورد توجه مي باشد. يک مجموعه بر عوامل فرهنگي- اجتماعي تاکيد دارد و تغييرات کيفيت حکمراني را با مراجعه به اين عوامل تبيين مي کند. مجموعه ديگر بر عامل توسعه اقتصادي تاکيد کرده و تاثير آن را بر مناسبات دولت و جامعه مطالعه کرده است . اين دسته از نظريه پردازان استدلال کرده اند که همبستگي مثبتي بين توسعه اقتصادي و کارآمدي حکمراني وجود دارد، ولي تاثيرگذاري آن را از طريق ايجاد تغييرات فرهنگي- اجتماعي مي دانند
در رويکرد فرهنگي و اجتماعي، شرط لازم حکمراني خوب و کارايي يک حکومت ، وجود فرهنگ و زندگي مدني است .
اين ديدگاه بر اهميت سنت ها و ويژگي هاي فرهنگي و اجتماعي جوامع که از آنها با عنوان سرمايه اجتماعي ياد مي شود و تاثير آن بر عملکرد موفق نهادهاي سياسي و اقتصادي تاکيد دارد. در اين ديدگاه کارآمدي حکومت نيازمند پيوند مدني و انجمن هاي اجتماعي واسط ميان فرد و حکومت است . جامعه در غياب جامعه مدني و انجمن هاي اجتماعي توده اي مي شود
بطور کلي مي توان بيان داشت که سرمايه اجتماعي از عوامل مهم موثر بر حکمراني خوب به شمار مي آيد. نظارت جامعه مدني بر تصميم گيري و عملکرد بخش دولتي و مشارکت در اين امور نوعي موازنه سازي و ابزاري مهم براي بهبود حکمراني است . اين فرايند باعث شفاف شدن دولت در منظر مردم و افزايش اختيارات شهروندان براي ايفاي نقش فعال مي شود. بررسي سمپسون و همکارانش نيز نشان داده است که پيوندهاي اجتماعي، تراکم و فشردگي انجمني و عضويت در انجمن هاي داوطلبانه مي تواند به درگيرشدگي و مشارکت مدني بيشتر شهروندان در پيوند با حکمراني خوب بينجامد
رابطه بين سرمايه اجتماعي و حکمروايي در شکل ١ بخوبي نشان داده شده است .
