بخشی از مقاله
چکیده
یکی از اصول آمایش که در برنامه های منطقه ای لازم است مورد توجه قرار گیرد ملاحظات مربوط به پدافند غیرعامل می باشد. پدافند غیرعامل به عنوان یکی از موثرترین و پایدارترین روشهای دفاع در مقابل تهدیدات از قدمتی به بلندای تاریخ بشر و به قدمت مبارزه و دفاع برخوردار میباشد. استان بوشهر به عنوان یکی از استان های مرزی کشور و با توجه به موقعیت استراتژیک همواره در معرض تهدیدات قرار دارد . بنابراین بررسی و ارزیابی نحوه استقرار صنایع از منظر پدافند غیرعامل در استان به عنوان فعالیت های کلیدی استان از ضرورت ویژه ای برخوردار است. هدف از تحقیق حاضر تحلیلی بر امایش فضایی مکانی صنایع استان بوشهر با رویکرد پدافند غیرعامل می باشد.
روش تحقیق از نوع تحلیلی و کمی می باشد،در راستای تحلیل الگوی پراکنش صنایع در سطح استان از روش خودهمبستگی فضایی نزدیکترین واحد همسایگی - ANN - استفاده شده است در ادامه ، از آماره گتیس –آرد جی - Getis-Ord Gi - به منظور شناسایی تمرکز سرمایه گذاری صنعتی در سطح استان بهره گرفته شده است.نتایج نشان میدهد که الگوی پراکنش صنایع براساس شاخص میانگین نزدیکترین واحد همسایگی به صورت خوشه ای است. نتایج تحلیل متوسط نزدیکترین همسایگی حاکی از توزیع نامناسب و غیراصولی در نحوه توزیع صنایع از منظر پدافند غیرعامل می باشد. بیشترین تمرکز صنعت درنیمه مرکزی و جنوبی استان قرار دارد بخش های عسلویه، کنگان، بوشهر، برازجان خورموج بیشترین میزان صنعت را به خود اختصاص داده اند.
وجود خوشه های صنعتی هر چند از نظامی می تواند ضریب آسیب پذیری را بالا ببرد اما از نظر اقتصادی سبب صرفه های محلی و افزایش راندمان تولید می گردد بنابرین لازم است که اصول و ظوابط پدافند در این مناطق جهت کاهش تهدیدات نظامی به جای پراکندگی به سمت مصون سازی و استحکامات پیش رفته تاهم از نظر اقتصادی و هم از نظر نظامی کمترین آسیب را به منطقه وارد نماید تحلیل بر پایه عامل سرمایه براساس لکه های داغ بیانگر شکلگیری دو تجمع سرمایهای صنعت، پیرامون کریدور بوشهر-چغادک و کریدور -سیراف-کنگان میباشد.
با این تفاوت که که تجمع سرمایه ای در جنوب استان به با مقادیر بالا خوشه بندی شده و در مرکز استان با مقادیر پایین خوشه بندی صورت گرفته است شکل گیری این خوشه های صنعتی در دو محل مذکور هرچند از نظر اقتصادی نقش موثری در روند توسعه استان دارد اما از نظر پدافندی همواره در معرض تهدید بیشتری قرار دارند بنابرین الزامی است ظوابط پدافند غیرعامل در این مکان ها با دقت بیشتری اجرا گردیده و با مصون سازی بتوان امنیت منطقه را بالا برد.
برنامهریزی آمایش سرزمین، مناسبترین بستر برای برنامهریزی کلان و بخشی در هر کشوری محسوب میشود. مهمترین خصوصیات آمایش سرزمین جامعنگری، دوراندیشی، کل گرایی، کیفیت گرایی و سازماندهی فضایی کشوراست. می توان گفت هدف آمایش سرزمین، توزیع بهینه جمعیت و فعالیت و آرایش اقتصادی کارآمد آنها بهمنظور مدیریت سرزمین است. - کلانتری،1391 . - 210: یکی از اصول آمایش که در برنامه های منطقه ای لازم است مورد توجه قرار گیرد ملاحظات مربوط به پدافند غیرعامل می باشد.
پدافند غیرعامل به عنوان یکی از موثرترین و پایدارترین روشهای دفاع در مقابل تهدیدات از قدمتی به بلندای تاریخ بشر و به قدمت مبارزه و دفاع برخوردار میباشد. از پایان جنگ جهانی دوم در بسیاری از کشورهای جهان، پدافند غیرعامل به عنوان راهکار غیرمسلحانه در جهت کاهش آسیب پذیری تأسیسات شهری، تجهیزات زیربنایی و نیروی انسانی مطرح شده و مورد توجه قرارگرفته است. به عنوان مثال کشوری مثل سوئیس که ارتش ندارد، کلیه ابنیه های آن ملزم به ساخت پناهگاه ضد هسته ای هستند و یا در کره شمالی مترو را در عمق بالا می سازند تا از دسترس دشمن در امان باشد - پریزادی،. - 43 :1389
در واقع آنچه که باعث پیوند جداییناپذیر بین این دو مفهوم یعنی پدافند غیرعامل و آمایش سرزمین می شود رابطه امنیت و توسعه می باشد در واقع توسعه کشور خواسته یا ناخواسته باعث بالا رفتن افزایش امنیت در سطح کشور میشودمی توان گفت آمایش سرزمین ابتدا مفهوم دفاعی دارد.سپس مفهوم توسعهای پیدا می کند. رویکرد بسیاری از کشورهای که در آنها آمایش سرزمین و طرحهای ملی منطقهای با اولویت توسعه انجام میگیردو به مفهوم دفاع کمتر پرداخته میشود. باعث گسترش عرصههای آسیبپذیر در برابر تهدید ها می گردد.
- مدیری و دیگران، . - 26: 1392 با توجه به موقعیت استراتژِیک ایران در منطقه خاورمیانه و حضور مداوم تهدیدات خارجی طی دوران گذشته نظیر - تجارب هشتساله جنگ تحمیلی ایران عراق، جنگ اول خلیجفارس، جنگهای امریکا در افغانستان وعراق، به کار گیری اقدامات ایمنی جهت حفاظت از شهرها و روستاها ، زیرساختهای حیاتی مانند صنایع ، کارخانهها راهها، پل ها مزارع کشاورزی، تأسیسات آب و برق و گاز، مخابرات و غیره ضروروی می باشد - حسینی و دیگران، - 216: 1391 کاربری های صنعتی به عنوان یکی از کاربری های ویژه در نظام کاربری اراضی منطقه ای شناخته می شوند. مدیریت ایمنی این کاربری ها و توجه به الزامات پدافندی این کاربری های به دلیل نقش عظیم در ثروت و تولید ناخالص داخلی بسیار حائز اهمیت می باشد درسایه رعایت اصول و الزامات پدافند غیرعامل ، کارخانجات تولیدی و صنعتی می توانند علاوه برهمسو بودن با اقتصاد مقاومتی در فضایی امن اقتصادی گام های موثر و مهمی در جهت پیشرفت صنایع تولیدی برداشته و درنهایت صادرات سالم و خروج از رکود برداشته شود.
در شرایط امروزی که با انواع تهدیدات از جمله - سایبری، زیستی، کالبدی - مواجه هستیم حفاظت و حراست از صنایع تولیدی و صنعتی لازم الاجرا می باشد. بنابراین اگر الزامات پدافند غیرعامل که مهمترین اصل آن حفظ جان افراد است رعایت شود می توان از آسیب های ناشی از شرایط بحران جلوگیری کرد و جامعه را به سمت پایداری نسبی هدایت کرد. به طور قطع امروزه و درشرایط جنگ های مدرن که بر پیچیدگی محیط جنگ و دفاع افزوده شده است، نه تنها استان های مرزی که تمام استان های کشور می بایست آمادگی لازم برای مقابله با هرگونه خطر احتمالی را داشته باشند.
اما با توجه به اینکه استان های مرزی به عنوان دروازه های ورود به سایر نقاط کشور محسوب می شوند ، از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. استان بوشهر به عنوان یکی از استان های مرزی کشور و با توجه به موقعیت استراتژیک همواره در معرض تهدیدات قرار دارد .این موقعیت تا قبل از 1375بیشتر مرهون قرار گیری این استان در حاشیه خلیج فارس و جزیره خارک به عنوان پایانه نفتی کشوربوده است.بعد از سال 1375 علاوه بر مواردی که بیان گردید، نیروگاه هسته ای و منطقه صنعتی پارس جنوبی به موقعیت امنیتی و استراتژیک استان افزوده است.بنابراین بررسی و ارزیابی نحوه استقرار صنایع از منظر پدافند غیرعامل در استان به عنوان فعالیت های کلیدی استان از ضرورت ویژه ای برخوردار است. بنا به مراتب فوق طرح مسئله اصلی پژوهش بدین صورت مطرح گردید: " الگوی فضایی مکانی صنایع استان از منظر پدافند غیرعامل در چه وضعیتی قرار دارد؟"در پایان راهکارهای مناسب جهت بهبود وضعیت استان از منظر پدافند ارائه شده است.
-2 پیشینه تحقیق
در این بخش به به بررسی پیشینه تحقیق پرداخته شده است . آنچه که واضح است مطالعات چندانی در زمینه الگوی فضایی صنایع از منظر پدافند غیرعامل انجام نشده است بنابرین سعی شده است که مطالعات نزدیک به این پژوهش بیان گردد
❖ علی زنگی آبادی وهمکاران ، - - 1389،درپژوهشی به تحلیل پراکنش فضایی صنایع تبدیلی شهرستان های استان اصفهان با استفاده از روش - PIDIشاخص توسعه صنایع تبدیلی - به سطح بندی وضعیت صنایع شهرستان پرداخته اند نتایج این پژوهش نشان می دهد که شهرستان های شرقی استان از حیث این شاخص محروم می باشند و اولین اولویت در جهت اقدامات لازم برای توسعه را در بر می گیرند.دومین سطح شامل شهرستان های غربی و جنوبی استان که سطح دوم اولویت توسعه را در بر دارند.سطوح فرا توسعه به صورت خطی از شمال غرب به جنوب شرق کشیده شده اند و اولویت آخر توسعه را به خود اختصاص داده اند.
❖ اسماعیلی شاهرخت و تقوایی - - 1390، در پژوهشی به ارزیابی آسیب پذیری شهر بیرجند با رویکرد پدافند غیرعامل پرداخته اند.به طوری که از روش دلفی در این پژوهش بهره گرفته شده است. براین اساس فهرستی بیست گانه از عناصر آسیب پذیر تهیه و باروش تحلیل سلسله مراتبی - - AHP، ارزش گذاری و با استفاده از نرم افزار GIS و روش درون یابی تراکمی، پهنه بندی آسیب پذیری شهر براساس این عناصر تهیه شده است در پایان با توجه به تحلیل های صورت گرفته در مورد هر یک از عناصر شهری راهکارهای لازم به منظور کاهش خسارات ناشی از حملات نظامی ارائه گردیده است.
❖ فرجی ملایی - 1390 - به بررسی پدافند غیرعامل.شهرسازی دفاعی پرداخته است. در این پژوهش از روش توصیفی – تحلیلی بهمنظور تعیین مبانی کلی پدافند غیرعامل در شهرسازی استفادهشده است. و در این راستا از متد دلفی باهدف استخراج اصول اصلی استفادهشده است. نتایج حاکی از آن است که پراکندگی، پوشش، استحکامات از اصلیترین اصول در ایمنی بوده. که به دنبال راهکارهای بنیادینی چون اعمال اصولی و دسترسیها، تعیین مکانیابی های بهینه، ایجاد استتار در فعالیتهای حساس شهری، اختفا و فریب دشمن در تعیین اهداف از اهمیت بالای برخورداراست.
❖ تقوی نژاد و همکاران - - 1392 در پژوهشی با عنوان اهمیت پدافند غیرعامل در صنعت نفت و گاز کشور و بررسی اجرای اقدمات پدافند غیر عامل در بخش های مختلف این صنعت - بالا دستی، میان دستی، پایین دستی - به نتایج ذیل رسیدند باتوجه به مشاهدات صورت گرفته درصنعت مشاهده شده که صنعت نفت ازلحاظ خطرپذیری درسطح بالایی قراردارد وازانجایی که به عنوان مهمترین پشتوانه ی اقتصادی کشور محسوب میشود امید میرود که بااهتمام تمامی مسئولین مربوطه این تهدیدات به کمترین مقدارخود برسد میتوان با تدریس اکادمیک پدافندغیرعامل دردانشکده های نفت و همچنین اهتمام جدی مسئولین دراین صنعت به مقوله پدافندغیرعامل تحولی عظیم صورت بگیرد.
❖ -هاشم دادش پور،1392،به تحلیلی بر الگوهای تخصصی شدن منطقه ای و تمرکز فضایی صنایع در ایران پرداخته اند به طوری که به منظور آزمون فرضیه های پژوهش ،تکنیک های گوناگونی همچون ضریب جینی ،شاخص صرفه جویی مقیاس ،ضریب اقتصاد جغرافیایی وضریب مکانی مورد توجه قرار گرفته است.نتایج یافته ها نشان می دهد که متوسط تمرکز فضایی در طی دو مقطع 1376و1385،20درصد افزایش یافته است که نشان دهنده ی گرایش صنایع کشور به سوی تمرکز فضایی می باشد و این تمرکز عمدتا در استان های تهران و اصفهان اتفاق افتاده است اگر چه در پایان دوره به نظر میرسد که این تمرکز به سمت استان هایی مانند خراسان وخوزستان نیز متمایل شده است.هم چنین دیگر نتایج نشان می دهد که رابطه ی معنی داری بین تخصصی شدن منطقه ای وتمرکز صنعتی در ایران وجود داشته واستان های متمرکز در فعالیت های تمرکز یافته ،تخصصی شده اند.
