بخشی از مقاله
چکیده
برای آنکه بتوانیم ابعاد پایداری را در جوامع مورد بررسی قرار دهیم، نیاز به شاخص ها، معیارها داریم.درحقیقت، چنانچه بخواهیم پایداری در جوامع از حالت شعار به اهداف آرمانی تبدیل شود،بایستی پایداری جامعه مشخص شود.یکی از مباحث مهم و اولویت های اول برنامه ریزی کشورها و مناطق مختلف جهان،رویکردها و استراتژیک های توسعه پایدار شهری بوده،و شناسایی و پی بردن به الگوها و شاخص های آن مستلزم توجه به اصول و روش های توسعه پایدار می باشد. و این مقاله باهدف تحلیل و مقایسه توسعه پایدار در شهر کوچک یونسی با مناطق شهری کشور به بررسی شاخص های اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و نهادی- کالبدی پرداخته است. برای تحلیل داده ها از آزمون ویلکاکسون در محیط SPSS استفاده شده است.
در کلیه آزمون ها مشاهده شده که در سطح اطمینان 95درصد ضریب معنا داری در چهار شاخص بررسی شده - زیست محیطی،اجتماعی، کالبدی و اقتصادی - بالای 0/05بوده و نهایتاَ این نتیجه حاصل می شود که شهر یونسی به لحاظ توسعه پایدار شهری از عملکرد مطلوبی نسبت به متوسط نظام شهری کشور برخوردار نمی باشد.
مقدمه
بشر در دهه های پایانی قرن بیستم با این واقعیت مواجه گردید که بسیاری از نگرانی های زیست محیطی فرا روی جوامع همچون رشد جمعیت، اسراف در استفاده از منابع، نابودی زیستگاه های حیات وحش، انقراض گونه های گیاهی و جانوری وانواع آلودگی های ارتباطی درونی با یکدیگر داشته و به گونه ای بی سابقه تمام زمین را به عنوان زیستگاه بشر با خطر مواجه کرده است. اگر چاره ای اندیشیده نشود، تغییرات جمعیت، تخریب محیط زیست و گرداب هولناک فقر که هم اکنون در حرکت مارپیچ گونه خود سریعتر از گذشته پیش می روند،مسلماً با قدرت تخریب بیشتری منجر به فاجعه خواهد شد
بررسی شناخت وضعیت و تنگناهای توسعه ی نواحی به لحاظ پایداری و توسعه ی پایدار در شهرها از مسایلی است که اخیراَ در فرهنگ برنامه ریزی شهری مطرح شده است. استفاده از شاخص های توسعه ی پایدار در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، کالبدی، بهداشتی و آموزشی می تواند معیاری مناسب هم برای تعیین جایگاه نواحی و هم در جهت مشکلات و نارسایی های آنها برای نیل به رفاه اقتصادی و سلامت اجتماعی - فرهنگی ساکنین جهت رسیدن به توسعه پایدار شهری باشد.
مفاهیم نظری توسعه پایدار
توسعه پایدار به عنوان توسعه ای که نیاز های نسل حاضر بدون به خطر انداختن توانایی نسل های آینده برای رفع نیاز های خود تعریف شده است. توسعه پایدار نیاز به رویکرد برنامه ریزی زیست محیطی دارد که در آن، در تمام سطوح مجاز از توسعه پایدار نگهداری می شود. ارزیابی اثرات زیست محیطی ضمن کمک به رویکرد برنامه ریزی یکی از ابزار های مهم برای دستیابی به این هدف می باشد.[2] توسعه پایدار شهری، یک فرآیند پویا و بی وقفه ای، در پاسخ به تغییر فشار های اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی است.
معیار های دستیابی به توسعه پایدار
نخستین گام در جهت دستیابی به توسعه ی پایدار، تهیه و تدوین راهبرد کلان برای توسعه ی پایدار با استفاده از عواملی نظیر راهبرد ملی حفاظت زیست محیطی، احیاء و بهبود محیط زیست، راهبرد ملی توسعه ی پایدار اجتماعی و فرهنگی است. لازمه ی برنامه ریزی صحیح و انتخاب راهبردی مناسب به منطور دستیابی به توسعه پایدار این است که تجربیات سایر کشور ها در زمینه توسعه ی فرهنگی، آموزشی و بهداشتی و روش های مختلف بکار گرفته شود.این که تنها یک مسیر مشخص و خاص برای دستیابی به توسعه پایدار وجود دارد، امری غیر محتمل و نادرست است. یکی از پیش شرط های بنیادین برای دستیابی به توسعه پایدار، مشارکت وسیع عموم مردم در تصمیم گیری است
شاخص های توسعه پایدار
شاخص های توسعه پایدار باید ابعاد توسعه پایدار را در بر گیرند. به عنوان مثال شاخص های توسعه پایدار بر پایه فصول دستور کار 21 عبارتند از: شاخص های اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و شاخص های بنیادی استفاده کنندگان از شاخص های توسعه ی پایدار از نظر ویژگی های اجتماعی، جغرافیایی، فرهنگی و همچنین در مقیاس، جهانی و محلی بسیار متفاوت هستند. تا زمانی که شاخص ها مشخص دقیق و طراحی نشده باشند، اجرای آنها امکان پذیر نخواهد بود.در تحقیق حاضر با توجه به هدف تحقیق شاخص ها و معیار های توسعه پایدار شهری با توجه به جدول شماره[1]بررسی شده اند.
توسعه پایدار شهری
توسعه پایدار شهری با پنج هدف کلی برای رسیدن به آینده شهری پایدارتر در شهر های اروپایی مبتنی بر حداقل مصرف فضا و منابع طبیعی، کارآمد نمودن اداره جریان های شهری، حفاظت از سلامت جمعیت شهری، تأمین دسترسی برابر به منابع و خدمات و مراقبت از تنوع فرهنگی و اجتماعی. [8]هدف اصلی توسعه پایدار، تأمین نیازهای اساسی، بهبود و ارتقای سطح زندگی برای همه، حفظ و اداره بهتر اکوسیستم ها آینده ای امن تر و سعادتمند ذکر شده است.
جدول شماره:1 شاخص های توسعه پایدار شهری
موقعیت جغرافیایی شهر یونسی:
شهر یونسی از شهرستان بجستان در استان خراسان رضوی و در58 درجه و 26 دقیقه طول جغرافیایی 34 درجه 48 دقیقه عرض جغرافیایی واقع گردیده و میانگین ارتفاع این شهراز سطح دریا ی آزاد 1098 متراست.
شهر بر روی زمین هموار واقع شده است و شیب عمومی شهر درخیابان اصلی آن 0/02ازشرق به غرب است یونسی با وسعت محدوده 150 کیلومتر از شمال به خلیل آباد و از شرق به فیض آباد و از جنوب به شهرستان گناباد و بجستان و از غرب به سردق محدود می شود.
یونسی درفاصله 1050 کیلومتری تهران و260 کیلومتری مشهد و 41 کیلومتری بجستان و 43 کیلومتری شهرفیض آباد و 50 کیلومتری مرکز شهرستان گناباد و دارای 36 آبادی با سکنه است
یافته های تحقیق
در این بخش تحقیق به بررسی توسعه پایدار شهری در شهر یونسی پرداخته شده و برای این منظور شاخص های توسعه پایدار شهری در شهر یونسی و مناطق شهری کشور با استفاده از آزمون ویلکاکسون در محیط SPSS با هم مقایسه شده اند و توسعه پایدار در شهر یونسی نسبت به متوسط نطام شهری کشور سنجیده شده است.
تحلیل شاخص های زیست محیطی:
برای تحلیل شاخص زیست محیطی از متغیر ها یا زیر شاخص های جدول شماره - - 2 استفاده شده است.
جدول شماره 2 مقدار شاخص های زیست محیطی شهر یونسی و مناطق شهری کشور
باتوجه به جدول شماره 3 مقدار Sing برابر.721 است واز 0/05 بالاتر است بنابراین با اطمینان %95 این نتیجه حاصل می شود که شاخص های زیست محیطی توسعه پایدار در شهر یونسی به نسبت مناطق شهری از عملکرد مطلوبی بر خوردار نیست.
جدول شماره - - 3 تحلیل شاخص های منتخب زیست محیطی در قالب آزمون ویلکاکسون
تحلیل شاخص های نهادی- کالبدی
برای تحلیل شاخص های نهادی- کالبدی از زیر شاخص های جدول شماره 4 استفاده شده است.
جدول شماره 4 مقدار شاخص های نهادی-کالبدی در شهر یونسی و مناطق شهری کشور
