بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه گفتگو درباره بافت شهری رواج یافته است،اکثرشهرهای کشور دارای بافت فرسوده هستند، بافت فرسوده شهری مختص به کشور یا شهر خاصی نمی باشد بلکه بسته به شرایط و عوامل داخلی و خارجی ، قدمت ، نحوه دسترسی،ارزش زیست محیطی سکونت ، نوع مصالح وکیفیت ساخت وساز شهرها شدت یا ضعف دارد. در برخی موارد نیز بافت های فرسوده شهری،تاریخ وهویت شهر به حساب می آیند بنابراین جایز نیست تاریخ و هویت یک شهر تخریب شود ؛هر چند این امر برای تمامی بافت های فرسوده شهری صدق نمی کند .
ازسوی دیگر این مناطق رو به زوال به عنوان یکی از مسائل و معضلات اساسی تبدیل شده اند که این امر موجب شده تا عناوینی همچون بافت های مسئله دار شهری و یا بافت ناکارامد شهری نیز نامیده شوند. برای حفظ تاریخ وهویت شهر و جلوگیری از معضل های به وجود آمده دراین مناطق،مرمت بافت های فرسوده شهری بهترین انتخاب است.
هدف از انجام این تحقیق نگاهی تحلیلی بر رویکرد مرمت بافت های فرسوده شهری می باشد . روش تحقیق مورد استفاده ؛ اسنادی-کتابخانه ای بوده که برای گردآوری داده ها واطلاعات استفاده شده است.در همین راستا به مفهوم بافت فرسوده شهری،علل وراهکارهای وجود ومرمت آن ، تجارب بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری وتاریخی در ایران وجهان و در حوزه های کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه پرداخته شده است. نتیجه حاصل از این پژوهش حاکی از این امر است که برای اصلاح وترمیم این مناطق باید از روش های بهسازی ونوسازی و بازسازی با مشارکت مردم وبرنامه ریزی و اجرا ارگان های مرتبط اتفاق بیفتد.
مقدمه:
بیش از هرچیز توجه به بازگشت زندگی به بافت هایی است که در حال حاضر پویایی و بازده مناسب خود را نداشته و رفته رفته به مکان هایی غیر قابل استفاده یا استفاده به میزان حداقل تبدیل شده اند.موضوع مرمت بافت فرسوده نیاز به توجه زیاد ساکنین و نیازهای افراد دارد
بافت فرسوده شهری به عرصه ایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق می شود که به دلیل فرسودگی کالبدی،برخورد نامناسب از دسترسی سواره، تاسیسات،خدمات و زیرساخت های شهری آسیب پذیر بوده و از ارزش مکانی،محیطی واقتصادی نازل برخوردارند و بسیاری از بافت های سنتی که زمانی مایه افتخار ومباهات شهر بودند در حال حاضر در معرض فرسایش وتخریب قرار گرفته اند.
مرمت شهری در اواخر دهه 1997 در اروپا مطرح شده است و این امر در اواخر دهه 1990 از طرف یونسکو از دو درجه اساسی برخوردار گردیده:یکم آینده ایی برای گذشته،دوم رهایی آینده از گذشته.
با اندکی تعمق می توان دریافت که مرمت شهری پیوندی خلاق بین گذشته و آینده میباشد.هدف از مرمت شهری چیزی فراتر از اقدامی کالبدی و فضایی است،مرمت شهری،علمی فرهنگی است که میتواند فرهنگ ساز هم باشد
به منظور جلوگیری از گسترش وشکل گیری این بافت ها وبه حداقل رساندن معضلات در وضع موجود،در ابتدا میبایست اقدام به شناخت وضع موجود وعلل پیدایش این مکانها پرداخت.چراکه با داشتن اطلاعات در مورد پیشینه و گذشت گذر زمان بر این مکانها میتوان به درک درستی از شرایط موجود و تخمین دگرگونی های بعدی رسید.
روش تحقیق:
در این مقاله جمع آوری اطلاعات،از روش کتابخانه اسنادی استفاده شده است.اطلاعات حاصله از مطالعه منابع کتابخانه ای واسناد ونوشته های مربوطه صورت گرفته است.
مبانی نظری:
فضای شهر:فضای شهری چیزی نیست جز فضای زندگی روزمره ی شهروندان که هر روز به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه در طول راه،ازمنزل تا محل کار ادراک می شود.فضای شهری به عنوان یکی از زیرمجموعه های مفهوم فضا،از مقوله ی فضا مستثنی نیست.بدین معنی که ابعاد اجتماعی وفیزیکی شهر رابطه ای پویا با یکدیگر دارند.در واقع فضای شهری مشتمل دو فضای اجتماعی و فیزیکی می شود.
بافت فرسوده:فرسودگی از ابعاد متعددی برخوردار است که با یکدیگر ارتباط و پیوند متقابل دارند.درمتون نوسازی شهری،تعاریف مختلفی از بافت فرسوده شهری ارائه شده است که برخی از این تعاریف عبارتند از:به عرصه هایی از محدوده قانونی شهرها اتلاق می شود که به دلیل فرسودگی کالبدی،عدم برخورداری مناسب از دسترسی سواره ،تاسیسات،خدمات وزیرساخت ها،آسیب پذیر بوده و ارزش مکانی،محیطی و اقتصادی نازلی برخوردار است
پهنه ایی از شهر که دچار افت شهری و تمرکز فضایی مشکلات شامل ابعاد اقتصادی،اجتماعی،کالبدب وذهنی هستند .محدوده ایی از شهر که روند احداث مسکن را کند ویا ناتوانی اقتصادی یا اجتماعی ایجاد می کنند و تهدیدی برای سلامت سلامت عمومی،ایمنی و رفاه اجتماعی هستند؛مناطقی از شهر که مشکلات اجتماعی، اقتصادی و کالبدی چشمگیر دارند،و انتظار نمی رود بدون طرح نوسازی و توسعه مجدد،شرایط آنهاتغییر کند. بافت هایی از شهر که ارزش پذیری شهروندی آن کاهش یافته و ساکنان آن از شرایط زندگی در محل،رضایت وایمنی خاطر ندارند و نیاز های اساسی آنهابر آورده نمی شود ؛ همچنین در قانون ساختمان سازی مصر - - 2008،بافت های فرسوده شامل مناطقی است که بناهای آن عمدتا ناپایدارند واز معضل طراحی نامناسب شهری رنج می برند ونیازمند زیر ساخت ها و خدمات اساسی شهری هستند.
در نهایت در قانون حمایت از احیا ،بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده وناکارآمد شهری ، بافت های فرسوده و ناکارامد شهری،مناطقی از شهرند که طی سالیان گذشته دچار فرسودگی و ناکارآمدی شده وساکنین آن ازمشکلات متعدد اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی و کالبدی رنج می برند.تعاریف فوق هر کدام نشان دهنده جنبه های خاصی از مفاهیم فرسودگی شهری هستند.
بررسی زمینه های فرسودگی وفرآیند شکل گیری بافت های فرسوده:
به طور کلی بافت های فرسوده به دلیل فرسودگی،در کلیت از خصوصیات نسبتا مشترک و مشابه ایی برخوردارند.زمینه های موثردر ایجاد فرسودگی محیط شهری،ابعاداقتصادی،اجتماعی،کالبدی،زیست محیطی،حقوقی ومدیریت شهری را شامل میشود. این موارد که از آنها به عنوان عوامل بستر سازفرسودگی نام برده می شود، موجب نامناسب شدن محیط زندگی شده و نمود های منفی و کارکردی مخربی را برای مناطق به همراه می آورد
عوامل بستر ساز فرسودگی با نمود ها ونشانه های مختلف ملازم آنها موارد زیر را شامل میشود:
- عوامل اقتصادی که رکود فعالیت ها و سکونت اقشار کم در آمد را به همراه داشته و موجب افت قیمت زمین و مسکن و توقف ساخت وساز در این مناطق می گردد.
- عوامل اجتماعیBفرهنگی که مشکلات وناهنجاری های اجتماعی -فرهنگی از علائم آن است.
- عوامل کالبدی که ناپایداری ابنیه وناکارآمدی زیرساخت از نشانه های آنها به شمار می رود.
- عوامل زیست محیطی که انواع آلودگی - هوا،آب وآلودگی های صوتی وبصری - م نیز کمبود پوشش گیاهی و عناصر طبیعی را شامل می شود.
- عوامل حقوقی ومدیریتی که عمدتا به دلیل ناکارآمدی مدیریتی و سازمانی،ناکارآمدی طرح ها،برنامه ها،شیوه ها،روش های اجرایی،ضعف ونارسایی قوانین،ضوابط و مقررات مورد توجه قرار می گیرد
ویژگی بافت های فرسوده:
.1فرسودگی کالبد
.2عدم دسترسی به درون بافت
.3فقدان تاسیسات زیربنایی مناسب
.4مشکلات زیست محیطی وبالا بودن حجم آلودگی
.5کمبود امکانات گذاران اوقات فراغت
.6فقر ومحرومیت
.7آسیب پذیری در برابر زلزله
.8سرانه کم خدمات
.9جمعیت فوق العاده - تراکم بالای جمعیت -
.10تراکم ساختمان های کم دوام
.11ناامنی ومعضلات اجتماعی
