بخشی از مقاله
چکیده
طرح مسکن مهر طی 8سال گذشته در تمامی شهرهای کشورمان، برای تهیه مسکن برای اقشار فاقد مسکن مورد تصویب و اجرا قرار گرفت و اکثرا محل استقرار این مساکن در خارج از محدوده شهرها و با توجه به ارزانی قیمت زمین مکانیابی شده و مسایل محیط طبیعی این مجتمعهای مسکونی و محدودیتهای محیط طبیعی در مکانیابی این مجتمعها مد نظر قرار نگرفته است .
روش تحقیق در پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی شکل گرفته و به منظور جمع آوری داده های آن از روش اسنادی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است و روش تجزیه تحلیل به روش AHP در نرم افزار GIS می باشد.
با توجه به نتایج به دست آمده در این پژوهش مکانیابی مسکن مهر در شهر یاسوج به توجه به اصول شهرسازی و معیارهای مکان گزینی مسکن جانمایی نشده و مجتمعهای مسکن مهر اجراشده در شهر یاسوج به ویژه مسکن مهر احداث شده در نزدیکی شهرک صنعتی بلکو و سروک از وضعیت مناسبی به ویژه از جهت دسترسی و فاصله از مراکز صنعتی و قرار گرفتن در قلب زمین های کشاورزی و دیگر معیارهای موثر بر مکانیابی بخوردار نمی باشند.
.1 مقدمه
نیاز به مسکن دو بعد کمی و کیفی دارد. در بعد کمی نیاز به مسکن، به فقدان سرپناه و میزان دسترسی به مسکن و در بعد کیفی مسایل و پدیده هایی مطرح می شوند که به بی مسکنی، بدمسکنی و تنگ مسکنی منجر می شوند. بنابراین مسکن به عنوان یکی از پدیدههای واقعی، از نخستین مسایلی است که بشر همواره با آن دست به گریبان بوده و همواره در تلاش برای دگرگونی و یافتن پاسخی مناسب، معقول و اندیشیده برای آن است
مسأله ی بی خانمانی و نداشتن سرپناه یک مشکل جهانی است
در حال حاضر مسایل مسکن یک امر جهانی شده و جوامع کشورهای مختلف نیز با چنین مسایلی دست به گریبانند
همچنین با توجه به این که مسکن یکی از شاخصهای توسعه یافتگی و یکی از نیازهای اساسی انسان محسوب می شود، بنابراین جایگاه مسکن و برنامه ریزی برای آن در هر جامعه ای از اهمیت زیادی برخوردار است - زرافشان، - 13 : 1383بسیاری از متخصصان امر نیاز به مسکن را هم تراز غذا می دانند به طوری که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران داشتن مسکن مستقل برای هر خانوار را حق مسلم خانوار تلقی کرده و دولت را ملزم به تهیه مسکن تمام اقشار جامعه کرده است
مشکل مسکن در همه جای دنیا وجود دارد، اما این موضوع در کشورهای جهان سوم، به دلایل متعدد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حادتر است
مکانیابی مناسب زمین در توسعه شهری یکی از مهمترین عوامل ایجاد مسکن است. عوامل گوناگونی در مکانگزینی و شکلپذیری سکونتگاهها دخالت دارند. مکانگزینی، انتخاب بهترین مکان برای انجام یک فعالیت است که بتواند با استفاده از امکانات موجود بیشترین بهره وری را در راستای اهداف از پیش تعیین شده تأمین نماید
حال با توجه به موارد فوق در این پژوهش محقق به دنبال پاسخگویی به این سوال می باشد که آیا سنجش و ارزیابی عوامل تاثیرگذار بر مکانیابی و ساخت مسکن مهر شهر یاسوج به درستی انجام شده است؟ مهمترین عوامل تاثیرگذار بر مکانیابی مسکن کدامند؟
مهمترین معیارها جهت انتخاب سایت مناسب برای اجرای پروژه مسکن مهر کدامند؟ آیا پروژه مسکن مهر شهر یاسوج قبل از اجرا به درستی مکانیابی شده است ؟ نقش مدیران و برنامه ریزان شهری درارزیابی عوامل موثردر مکانیابی کدامند؟ و... بنابراین هدف اصلی این پژوهش سنجش و ارزیابی عوامل تاثیرگذار برمکانیابی و ساخت مسکن مهر در شهر یاسوج است.
.2 اهداف تحقیق
- سنجش و ارزیابی عوامل تاثیرگذار برمکانیابی و ساخت مسکن مهر در شهر یاسوج
- مطلوبیت وسازکاری در مکانیابی مسکن مهر یاسوج
- بررسی و تدوین روش ها و الگوهای مناسب مکانیابی مسکن
- شناخت نقایص وکاستیهای مکانیابی مسکن
- آشنایی و ارائه الگوی مناسب در بررسی و مکانیابی مسکن
3. پیشینه تحقیق
- مشکینی و همکاران - 1391 - در مقاله ای با عنوان »ارزیابی مکان یابی پروژههای مسکن مهر با رویکرد کالبدی- زیست محیطی، با استفاده از مدل سلسله مراتبی« AHPبه ارزیابی مسکن مهر در شهر یزد اقدام نموده اند .روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و در ادامه از روش تحلیل سلسله مراتبی - - AHP برای ارزیابی معیارها که از طریق پرسشنامه به دست آمده استفاده شده است. نتایج ارزیابی نشان از مکانیابی مناسب پروژههای مسکن مهر بوده و البته نواقصی نیز در این پروژهها وجود دارد.
- رفیعیان و همکاران - 1389 - به ارزیابی میزان کیفیت مجتمعهای مسکونی با تاکید بر رویکرد رضایتمندی در محله نواب اقدام نموده اند، در این پژوهش از دو روش مستقیم - طراحی سؤالات - و روش غیرمستقیم - روش تجربی سلسله مراتبی در سه سطح - برای ارزیابی رضایتمندی استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که نتایج رضایتمندی ساکنان نواب از واحدهای مسکونی تقریبا در حد متوسط است.
هدف از پژوهش حاضر، تجزیه و تحلیل و ارزیابی محیطی مسکن مهر در شهر یاسوج می باشد. در این پژوهش تلاش شده است به این سؤال پاسخ داده شود که آیا در مکانیابی مجتمعهای مسکن مهر در شهریاسوج مسایل محیط طبیعی لحاظ شده است و همچنین موقعیت این مجتمعها نسبت به عامل بحران آفرین طبیعی چه شرایطی را دارا می باشد؟
.4دادها و روش ها
دستیابی به هدفها ی علم یا شناخت علمی میسر نخواهد بود؛ مگر زمانی که با روششناسی درست صورت پذیرد. به ،عبارت دیگر پژوهش از حیث روش است که اعتبار ؛ابدی یم نه موضوع پژوهش
با توجه به فرضیه ماهیت آنها، روش پژوهش حاضر، از لحاظ هدف کاربردی و از حیث شیوه مطالعه به روش توصیفی از نوع پیمایشی شکل گرفته است. به منظور گردآوری اطلاعات، این پژوهش از روش اسنادی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و گزارش ها و اسناد تصویری مانند نقشه ها ی تفکیکی و پایه رقومی و غیرقومی و همچنین روش میدانی شامل مشاهدات میدانی و برداشت کاربری های پیرامونی طرح مسکن مهر استفاده شده است.
در این راستا، ابتدا معیارها و استانداردهای مربوط به مکان یابی کاربری های مسکونی بیان می شوند و سپس تناسب مکانی سایتهای مسکن مهر ارزیابی شده. برای تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات از مدل سلسله مراتبی AHP و قابلیت های نرم افزار GIS و اکسپرت چویس استفاده شده است.
.5 مبانی نظری پژوهش
آنچه در سال های اخیر به نام طرح مسکن مهر در وزارت مسکن و شهرسازی مطرح شده است، تجربه ای جدید برای تأمین مسکن گروه های کم درآمد بوده است - نسترن و رعنایی، . - 113 :1389 در مطالعه طرح جامع مسکن که سند راهبردی اجرایی آن در سال 1385 تدوین و نهایی شد، 55 برنامه در قالب 9 محور پیش بینی شده بود که یکی از برنامه های آن در محور مسکن گروه های کم درآمد، برنامه واگذاری حق بهره برداری از زمین موسوم به مسکن مهر بود. مسکن مهر به منظور ایجاد زمینه و بسترسازی برای تأمین مسکن مناسب برای آحاد ملت و به ویژه اقشار کم درآمد، تقویت نقش حاکمیتی دولت در امر تأمین مسکن های و در راستای حصول به عدالت اجتماعی و توانمندسازی گروه کم درآمد با رویکرد تقویت تعاونیهای مسکن، خیرین مسکن ساز و نهادهای حمایتی، حصول مدیریت یکپارچه و منسجم، کاهش سهم زمین در قیمت تمام واحد مسکونی و حمایت و هدایت انبوه سازی، در قالب بند»د« تبصره 6 قانون بودجه سال 1386 کل کشور با پیشنهاد وزارت مسکن و شهرسازی به عنوان متولی برنامه ریزی و هدایت بخش مسکن، تهیه شد
.6 موقعیت محدوده مورد مطالعه
شهر یاسوج مرکز شهرستان بویراحمد است. شهر یاسوج در موقعیت جغرافیایی30 درجه و 28 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و 51 درجه و 36 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است . این شهر از شمال به ارتفاعات دنا، از جنوب به کریم آباد، خلف آباد، نجف آباد، از طرف مشرق به محمودآباد و از شمال غربی و مغرب به مهریان، شرف آباد و بلکو محدود می شود. شهر یاسوج در سال 1342 با اهداف سیاسی و اداری پایه ریزی شد و در سال 1344 به عنوان مرکزیت فرمانداری کل انتخاب گردید. مساحت شهر یاسوج در سال 90 ،1801 هکتار و جمعیتی بالغ بر108505 نفر و 26104 خانوار بوده است. این شهر از چهار ناحیه و 23 محله تشکیل شده است.
شکل . - 1 - نقشه موقعیت محدوده مورد مطالعه
.7 تجزیه و تحلیل موقعیت مکانی مسکن مهر یاسوج با مدل سلسله مراتبی AHP
در این مطالعه به منظور اطمینان از مقایسات انجام گرفته و ضرایب تعیین شده، ده نفر از اساتید و دانشجویان به عنوان کارشناس انتخاب و هر یک از آنها معیارها را به صورت جداگانه مورد مقایسه زوجی قرار دادند. سپس از تعدیل و تلفیق این نظرات، ماتریس نهایی مقایسه زوجی معیارها به دست آمد.از میان معیارهای مورد مطالعه، معیار سازگاری از دید کارشناسان بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده و بیشترین تأثیر را در تعیین اولویت مسکن مهر در شهر یاسوج دارد
