بخشی از مقاله
چکیده
زمینه گرایی دیدگاهی است که به ویژگی های خاص یک مکان و به کار گیری آن ها در طراحی معاصر، توجه دارد. هر بنایی خود به عنوان بخشی از زمینه و بافت شهری محسوب می گردد که بر بستر حال و آینده تاثیر خواهد گذاشت. معماری زمینه گرا با رویکردی همچون زمینه مداری بر پیوند بین کالبد مورد طراحی و فضای مورفولوژی شهری تاکید دارد و به صراحت تداوم ارزش های فضایی و کالبدی گذشته را خواستار است. زمینه گرایی در میان طیفی قرار دارد که از یک سو به ساختمان و از سوی دیگر به محیط توجه دارد. در این بین شناخت ابعاد معماری زمینه گرا می تواند به ارائه راهکارها جهت طراحی در شهرهای سنتی و بومی کمک نماید.
از این نکته نباید غافل شد که برخی از ویژگی های بومی یک بستر نیاز به معاصر سازی برای پاسخگویی بهتر به محیط دارد. از آنجا که معماری بازتاب کالبدی زندگی بشر است، معماری معاصر نیز نمی تواند بی رابطه با معماری گذشته باشد. این پژوهش با مطالعه کیفی و روش توصیفی تحلیلی در بافت تاریخی شهر یزد سعی در آشنایی با ویژگی های کالبدی، تاریخی و اقلیمی شهر یزد به عنوان مولفه هایی از معماری زمینه گرا دارد تا با دستیابی به ویژگی های شاخص آن بتوان در ساخت و سازهای معاصر نیز به عوامل معماری زمینه گرا توجه نمود تا کمترین آسیب به بافت معماری و شهرسازی این شهر وارد شود.
.1 مقدمه
با توجه به پیشرفت روزافزون تکنولوژی در تمام موارد مرتبط با ساخت و ساز و صنعت ساختمان، متاسفانه تغییراتی در بالاتر رفتن کیفیت فضایی در معماری معاصر وجود ندارد، به گونه ای که فضاهای معماری امروزی به فضاهای سطحی تبدیل شده اند
زمینه گرایی در معماری دیدگاهی است که جنبه های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی و کالبدی در آن مورد توجه قرار می گیرد. با کمی تامل در معماری سنتی ایران می توان دریافت که این معماری غنی همواره توجه به محیط پیرامون اثر را ضروری دانسته و بر این باور است که توازن میان معماری ومحیط می تواند هم برای خود اثر وهم برای زمینه، عاملی موثر و تقویت کننده باشد. زمینه گرایی پیوند میان معماری و شهرسازی در زمینه ای معین است که در آن یک اثر معماری با نظام بزرگ تر شهری مرتبط است و در سلسله مراتبی از مجموعه ها، تداوم تاریخی را منجر می شود. به گفته راب کرایر »هر آنچه که در شهر انجام می شود باید به لحاظ شکلی پاسخی به شرایط فضایی و کالبدی از قبل موجود باشد
« معماری گذشته ما دارای ریشه ای قوی متناسب با فرهنگ،اقلیم و منطقه می باشد و انسان در آن احساس راحتی می کند ولی امروزه با وجود تکنولوژی های گوناگون هیچ رنگ و بویی از این معماری وخطوط در ساختمان ها مشاهده نمی شود
بدین منظور در این مقاله به منظور بررسی جایگاه معماری زمینه گرا در معماری معاصر، سعی بر آن است تا رویکرد به معماری زمینه گرا معرفی شده و به عنوان نمونه موردی شهر یزد با بافت سنتی در این دیدگاه مورد تحلیل قرار گیرد و راهکارهای موجود در آن برای طراحی های نوین استخراج شود.
.2 طرح مسئله
در طراحی همواره مشکل توافق در مورد سازگاری یا عدم سازگاری بافت یک ساختمان با زمینه وجود دارد. این مشکل بخصوص با این حقیقت که گاه تضاد یک ساختمان با محیط پیرامون آن امری مطلوب است، پیچیده تر می شود. به طورکلی در هر شرایطی اگر به جای سبک های تقلیدی و یا نوآوری های افراطی، روابط بصری مستحکم و روشنی به وجود آمده باشد، سبب آزردگی بصری نخواهد شد. درک نحوه شکل گیری این روابط در گذشته راهکارهای جدیدی برای حال و آینده مطرح میکند.
مرور بر بافت تاریخی شهر یزد نشان می دهد که بافت این شهر به طور سیستماتیک کمتر مورد توجه قرار گرفته است، با توجه به اهمیت این شهر از بدو شکل گیری تا به امروز و ثبت این شهر در میراث جهانی توسط یونسکو، این بافت برای بررسی و تحلیل انتخاب شد . در یزد به علت دارا بودن پیشینه بالا در معماری استفاده از معماری زمینه گرا، در بناهای این شهر کاملا مشهود است. بافت تاریخی شهر یزد سرشار از عناصر و المان های معماری همساز با محیط خود می باشد. چگونگی همگرایی مولفه های معماری شهر یزد با اقلیم، تاریخ، فرهنگ و کالبد شهر، موضوعی است که باید بدان پرداخته شود.
.2.1 روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش، به صورت توصیفی و تحلیلی است. ابتدا منابع کتابخانه ای مربوط به مبانی نظری تحقیق جمع آوری و مطالعه شده است. سپس با بررسی تصاویر، اسکیس ها، پلان ها و پرسپکتیو های مختلف از بناها، سعی در تحلیل مولفه های معماری استفاده شده در ساختمان های یزد که سبب هماهنگی در بافت کلی شهر شده است مورد تحلیل قرار گیرد.
.2.2 سوابق پژوهش
در سطح جهانی از جمله پژوهش های صورت گرفته در زمینه معماری زمینه گرا می توان به مطالعات در شهرهای کوچک و متوسط ایتالیا اشاره کرد که در آن دسترسی ها، مردم و روابط اجتماعی آنها و خدمات رفاهی، به عنوان عوامل موثر بر کیفیت محیط شهری مورد مطالعه قرار گرفتند. در شهر روتردام هلند ، اندازه مسکن، تراکم ساختمان ها، فضاهای سبز، امنیت، پیوندهای اجتماعی و تسهیلات واحدهای مسکونی مورد مطالعه قرار گرفت . [5] همچنین اندازه مسکن، ارتباط با همسایگان، امنیت شهر، دسترسی ها در شهر استانبول، به عنوان مولفه های موثر بر کیفیت محیطی بررسی شده است
در شهر تایپه تایوان، فضاهای بسته و باز، امنیت و روابط اجتماعی، حمل و نقل، آلودگی محیطی در مطالعه ای مورد توجه قرار گرفت .[7] آمرجیو در سال 1990 زیرساخت های اساسی مسکن، وجود فضاهای باز، امنیت و استقلال را در شهر مادرید اسپانیا مورد مطالعه قرار داد
.3 چارچوب نظری
.3.1 کیفیت محیط کالبدی
کیفیت محیط کالبدی از جمله مفاهیمی است که در دهه های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. شاید بتوان گفت برای اولین بار توجه به کیفیت محیط کالبدی در نوشته های کوین لینچ مطرح شد. وی در مورد کیفیت محیط شهرها می گوید: » برای سکونت و زندگی، شهر خانه ای است بزرگ و همان گونه که خانه باید از صفات و مزایایی برخوردار باشد تا سکونت و زندگی را مطلوب و آسایش بخش سازد، شهر نیز باید دارای کیفیات و ویژگی هایی برای تامین آسایش و راحتی باشد و نیز مانند خانه محیطی گرم و صمیمی و دلپذیر باشد که زندگی را مطلوب سازد.«
جدول -1 مولفه های کیفیت فضایی و کالبدی در فضای شهری از دیدگاه صاحب نظران شهری
