بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی اصول معماری پایدار و تطابق آن با معماری سنتی شهر یزد - نمونه موردی: خانه لاری ها - می باشد. موضوع توسعه پایدار چند دهه ای است که در علوم و حرفه های مختلف از جمله معماری و شهرسازی مطرح شده و ریشه آن بحران های زیست محیطی و نیز مصرف بی رویه انرژی های فسیلی در جهان می باشد.
از آن جایی که یکی از مهمترین عوامل آلوده کننده محیط زیست در جهان و به خصوص در کشور ما ایران، مصرف سوخت های فسیلی در فضاهای مسکونی می باشد، لزوم پرداخت به این مهم ضرورت می یابد. معماری سنتی ایران دارای ویژگی های منحصر به فردی می باشد که ضمن توجه به مسائل زیبایی شناختی و حفظ محیط زیست، پاسخگوی نیازهای اقلیمی هر منطقه نیز بوده است.
فنون و قواعد به کار رفته در این معماری، بسیاری از مفاهیم نوین در عرصه معماری پایدار را در خود در بر دارد. در این راستا در پژوهش حاضر ابتدا به معرفی مفاهیم پایداری و معماری پایدار پرداخته شده، سپس ویژگی اقلیمی، جغرافیایی و معماری بومی یزد به عنوان بستر اصلی مطالعه پرداخته می شود و در ادامه با معرفی خانه لاری ها و قواعد و فنون معماری به کار گرفته شده در این بنا، اصول معماری پایدار مطرح می شود. سپس به بررسی تطبیقی معماری خانه لاری ها با شاخصه های پایداری پرداخته می شود که نتایج نشان دهنده نمود معماری پایدار در خانه لاری ها و انطباق کامل آن با مؤلفه های پایداری می باشد.
-1 مقدمه
معماری سنتی ایران دارای پشتوانه ای قوی و پر بار از جنبه های گوناگون پایداری، هنر و فرهنگ ایرانی است و خود سهم و ارزش ویژه ای را از این هنر و فرهنگ نمایش می دهد. بررسی این ویژگی ها می تواند در خدمات برنامه ریزی، طراحی و مردمی نمودن محیط زندگی امروز قرار گیرد. نیازهای سکونتی مردم در شهرها و به خصوص شهرهای سنتی، امروزه به گونه ای مستقل و بدون شناسایی تأثیرات جانبی آن خصوصاً بر محیط زیست برآورده می گردد
پیشرفت تکنولوژی و افزایش استفاده از سوخت های فسیلی، بی توجهی به طبیعت و محیط زیست را به همراه داشته و باعث تخریب روز افزون محیط زیست گردیده است. از این رو جوامع بشری در پی یافتن راه حلی در جهت رفع این معضل بوده و اصطلاحی به نام پایداری مطرح می گردد
بحران انرژی در دهه هفتاد میلادی و مشکلات زیست محیطی متعاقب آن بر بسیاری از فعالیت های انسانی سایه افکنده و حوزه طراحی معماری و شهری را که سهم زیادی در مصرف انرژی و آلودگی های محیطی داشت، با چالشی سخت مواجه نمود. موضوع نگهداری از کره زمین و زیست بوم و نیاز نسل های آینده، مفهوم جدیدی از پایداری را در ادبیات همه علوم و هنرها وارد نمود
موضوع توسعه پایدار چند دهه ای است که در علوم و حرفه های مختلف از جمله معماری و شهرسازی مطرح شده و ریشه آن بحران های زیست محیطی و نیز مصرف بی رویه انرژی های فسیلی در جهان می باشد. موضوعاتی چون گرمایش عمومی کره زمین، رشد فزاینده گازهای گلخانه ای در جو زمین که خود عامل گرمایش جهانی است، آلودگی آب و خاک و هوا و همه به تشدید فعالیت های جوی علیه تخریب روز افزون محیط زیست و استفاده بی رویه از انرژی های محدود فسیلی منجر شده است
معماری سنتی ایران دارای عناصر ارزشمندی است که با بررسی این اصول می توان وجوه اشتراکی را با اصول معماری پایدار یافت. از جمله اصول معماری پایدار می توان به کاهش مصرف منابع طبیعی و منابع انرژی با توجه به هماهنگی بنا با زمین و ایجاد کمترین تغییرات در آن، استفاده از مصالح قابل بازیافت و انرژی های تجدیدپذیر و حداکثر حفاظت از طبیعت محیط زیست پیرامون بنا اشاره کرد. در پژوهش حاضر به بررسی معماری ویژگی اقلیمی، جغرافیایی و معماری بومی یزد پرداخته شده و در ادامه با معرفی خانه لاری ها و قواعد و فنون معماری به کار گرفته شده در این بنا، اصول معماری پایدار مطرح می شود. سپس به بررسی تطبیقی معماری خانه لاری ها با شاخصه های پایداری پرداخته شده است.
-2 پایداری و مفاهیم آن
به منظور درک بهتر مفهوم معماری پایدار لازم است که ابتدا تعریف روشنی از مفهوم توسعه ی پایدار ارائه شود. برای مفهوم توسعه ی پایدار تعاریف متعددی وجود دارد. تعریفی از توسعه ی پایدار که عموماً پذیرفته شده، تعریف مندرج در گزارش برونتلند است که طبق آن توسعه پایدار آن گونه توسعه ای است که نیازهای نسل حاضر را بدون مصالحه و صرفنظر از توانایی نسل آینده در برآوردن نیازهایشان تأمین نماید
مفهوم توسعه ی پایدار، یک نوع تلاش برای ترکیب مفاهیم در حال رشد حوزه ای از موضوعات محیطی با موضوعات اجتماعی- اقتصادی می باشد
هدف اصلی توسعه ی پایدار، تأمین نیازهای اساسی، بهبود و ارتقا سطح زندگی برای همه، حفظ و اداره بهتر اکوسیستم ها و آینده ای امن تر و سعادتمندتر ذکر شده است. توسعه ی پایدار فرایندی است که در آن سیاست های اقتصادی، مالی، تجاری، انرژی، کشاورزی و صنعت و سایر سیاست ها به نحوی طراحی می شوند که منجر به توسعه ای شوند که از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی پایدار باشد و مفهوم آن انجام سرمایه گذاری به قدر کافی در زمینه آموزش، بهداشت، جمعیت و انرژی است، به طوری که بدهی اجتماعی برای نسل های آینده به وجود نیاید و در نهایت می توان گفت که توسعه پایدار یک مفهوم جامع داشته و به تمام جنبه های زندگی انسان مربوط می شود و اجرای مدل های توسعه پایدار نیاز به تغییرات اساسی در سیاست های ملی و بین المللی دارد
واژه پایداری امروزه به طور گسترده به منظور توصیف جهانی آن، که در آن نظام های انسانی و طبیعی تواماً بتوانند تا آینده ای دور ادامه حیات دهند به کار گرفته می شود
معنای کنونی واژه پایداری عبارت است از آنچه که می تواند در آینده تداوم یابد
فعل سستین 1 از ریشه لاتین سستینر 2 و از دو جزء سس3 به معنای از پایین به بالا، تینر4 به معنای نگهداشتن، حفظ کردن تشکیل شده است و از سال 1290 در زبان انگلیسی به کار گرفته شده است
آنچه در بیان مفهوم معماری به عنوان اصل مطرح می شود، توجه به ساخت محیط مصنوع با در نظر گرفتن حفظ منابع طبیعی و استمرار آن برای آیندگان دارد. توسعه پایدار زمانی تحقق می یابد که مؤلفه های اقتصاد، محیط و اجتماع در تعامل با یکدیگر باشند
-3 معماری پایدار
توسعه ی پایدار در رابطه با فعالیت های ساختمانی و محیط ساخته شده، اغلب ساختمان پایدار یا ساختار پایدار نامیده می شود. بخش ساختمان یکی از بزرگترین بخش های اقتصادی و اجتماعی در اروپا می باشد و به همراه محیط ساخته شده، به طور معنی داری در تغییر روی محیط طبیعی، تأثیرگذار است. بخش ساختمان و محیط ساخته شده، به عنوان دو حوزه ی کلیدی در توسعه ی پایدار جهانی، مطرح شده اند
خلق محیط انسان ساخت و مدیریت متعهدانه آن بر مبنای اصول بوم سازگاری و بازدهی منابع. این اصول عبارتند از: کمینه کردن مصرف منابع تجدید ناپذیر، ارتقا و بهبود شرایط محیط طبیعی و کمینه آسیب های بوم شناختی بر محیط. تبیین رابطه متعادل تر و هم زیستانه اثر معماری با محیط که بر کنش مندی خود آگاه اثر معماری نسبت به شرایط محیطی پی ریزی شده است
-4 مسکن
واژه ی مسکن به معنای اقامت کردن و مسکن گزیدن و سکونت یعنی اقامت و سکون - که مفهومی گسترده تر از عمل فیزیکی اسکان داشته - مجموعه فعالیت های فردی و جمعی را در بر می گیرد
واحد مسکونی در بافت قدیم شهرهای ایران به عنوان یک سلول تشکیل دهنده ی شهر دارای خصوصیاتی است که عیناً در محله و شهر می توان باز جست. خانه واحدی است اداری، اجتماعی، اقتصادی که در رابطه ی مستقیم با محله و شهر عمل می نماید. هم بخش های بیرونی و هم بخش های اندرونی یک واحد مسکونی در رابطه اش با بخش خدمات دارای چنین خصوصیاتی است
-1-4 مسکن پایدار
مسکن مهمترین عنصر هر شهری است که به منظور توسعه پایدار شهر، توجه به پایداری آن به عنوان اساسی ترین وجه مسکن شناخته شده است. توسعه مسکن علاوه بر محیط زیست، بر اقتصاد، فرهنگ و مسائل اجتماعی نیز تأثیر می گذارد. افزایش شهرنشینی و تقاضای رو به رشد مسکن توجه اغلب مسئولان را به رفع نیاز مسکن شهروندان جلب می کند، اما مسئله اصلی در توسعه پایدار مسکن، توجه به نیازهای نسل آینده در عین برطرف کردن نیازهای فعلی مسکن افراد جامعه است به شکلی که تأمین مسکن امروز با کمترین تغییر حالت در محیط طبیعی، این امکان را به نسل آینده بدهد که به شکلی بهینه برای خود فضای زیستی مناسبی فراهم کنند
-5 منطقه مورد مطالعه
شهر یزد مرکز شهرستان یزد با وسعت 99/5 کیلومتر مربع در مرکز استان یزد و درمسیر راه اصفهان - کرمان در مختصات تا 56' و 31 عرض شمالی و 23' و 54 طول شرقی قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا 1230 متر و فاصله هوایی تا تهران 508 کیلومتر است. کوهستان شیرکوه که در جهت شمال غربی و جنوب شرقی کشیده شده در 20 کیلومتری شهر یزد قرار دارد و به گونه دیوار کوهستانی، در جنوب غربی لاستان ، بخش های مرکزی را از چاله ابرکوه جدا میسازد و در کاهش دمای هوا و جذب رطوبت برای پیرامون خود نقش ویژه ای دارد.
