بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی توسعه گردشگری پایدار شهری با استفاده از مدل استراتژیک SOAR در شهر تبریز تدوین شده است. نوع تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و در جمعآوری اطلاعات از مطالعات میدانی و کتابخانهای استفاده شده است. یافتهها حاکی از آن است که وجود جاذبههای ملی و بین المللی و وجود فضاهای سبز با چشماندازی متنوع جغرافیایی با آب و هوای مناسب و مطبوع، آثار و میراث تاریخی- فرهنگی متنوع و پرجاذبه در این شهر و در کنار سایر مزیتها و قوتهای دیگر در این شهر علاوه بر توسعه گردشگری میتواند درآمد پایداری برای شهر به ارمغان بیاورد و در نهایت عواملی مانند: برنامهریزی برای افزایش دادن تعداد مراکز خدماتی، تقویت زیرساختهای گردشگری و افزایش دادن سرانه پارکها و فضای سبز و ... از نتایج مورد انتظار میباشد.
-1 مقدمه
گردشگری پدیدهای است که از گذشتههای دور مورد توجه جوامع انسانی بوده و بر حسب نیازهای متفاوت اجتماعی اقتصادی به پویایی خود ادامه داده است. توسعه روز افزون ارتباطات و افزایش چشمگیر تعداد گردشگران و درآمدهای ارزی حاصل از آن نتایج بسیاری همچون افزایش درآمد شخصی، مالیات بر درآمد بالاتر و ایجاد اشتغال، برای جوامع به همراه داشته است - . - Negi,2004; Lee and chang,2008 امروزه گردشگری به اندازهای در توسعه اقتصادی - اجتماعی کشورها اهمیت دارد که از آن تحت عنوان گذرگاه توسعه . - Swarbrook ,1995 - یک صنعت - هزار جریبی و نجفی،1389، ص - 54 ، اهرمی قدرتمند در الگوواره توسعه - Donald et al ,2006:350 - و صادرات نامرئی یاد می کنند - ابراهیمی مینق و ایروانی،1384؛ رضوانی،1374؛ زمردیان، . - 1384 توسعه پایدار فرایندی است که طی آن مردم یک کشور نیازهای خود را بر می آورند و زندگی خود را ارتقا میبخشند، بدون اینکه از منابعی که به نسلهای آینده تعلق دارد را به خطر اندازند.
- زاهدی،. - 89 :1382 این واژه را اولینبار به طور رسمی برانت لند در سال 1987 درگزارش »آینده مشترک ما«مطرح کرد - زیاری،. - 16 :1378 توجه به گردشگری پایدار از دهه 1960 با شناسایی تاثیر بالقوه گردشگری انبوه و توجه به تاثیر فعالیتهای گردشگری بر اقتصاد، محیط زیست و فرهنگ نقاط توریستی در مناطق میزبان، آغاز شد - . - Choi,2003,7 مفهوم پایداری در صنعت گردشگری، طی چند دهه گذشته، یکی از مهمترین و مباحثه انگیزترین مفاهیم توسعه گردشگری و به عنوان چارچوبی برای فهم روندهای توسعه اقتصادی-اجتماعی و مدیریت منابع طبیعی و گردشگری در سراسر جهان مطرح شده است.
این در حالی است که از یک سو پیچیده بودن این مفهوم و از سوی دیگر نحوه عملیاتی کردن و اندازه گیری پیشرفت به سوی پایداری در صنعت گردشگری، آن شاخص ها و معرف های دقیق و جامعی که بتواند با در نظر گرفتن همه جوانب، پایداری گردشگری را اندازه گیری کند و توسعه پایدار گردشگری را میسر سازد، ضروری و از اهمیت خاصی برخوردار است - افتخاری، - 1389 توسعه پایدار گرشگری، با بهبود کیفیت زندگی میزبانان، تامین تقاضای بازدیدکنندگان و به همان نسبت حفاظت منابع محیطی طبیعی و انسانی در ارتباط است - Butler, . - 1998; UNCED, 1992; WTO, 1996; Hall & Lew,1998; Hunter and Green, 1995 گردشگری پایدار می تواند کیفیت زندگی جامعه میزبان را بهبود بخشد و تجربه ای ارزشمند را برای گردشگری فراهم کند و کیفیت محیط زیست را که جامعه میزبان و مهمان به آن وابسته هستند، حفظ کند.
بنابرین مشارکت ساکنان محلی در فرایند تصمیم گیری برای رسیدن به اهداف گردشگری پایدار را نباید نادیده گرفت و مشارکت آنان یک الزام است - Murphy, صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و با ویژگیهای منحصربه فرد، بخش مهمی از فعالیتهای اقتصادی و تولیدی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به خود اختصاص داده است . - UnwtoT,2007 - این صنعت برای کشورهای جهان سوم از جمله کشور ایران یک مزیت اقتصادی است تا از این طریق بتوانند فرایند توسعه ملی خود را تسریع بخشند.
کشور ایران از لحاظ محصولات گردشگری ودارا بودن منابع و نیز جاذبه های گردشگری درمیان ده کشور برتر جهان و جهت تنوع محیطی جزو پنج کشور اول جهان می باشد - زنگیآبادی و دیگران، 1385، 110؛ نعمتی، 1384، . - 107 به عبارتی غنای جاذبه های ایران، با انبوهی از یادمان های تاریخی و میراث فرهنگی و طبیعی بر جای مانده از دوره های مختلف، سبب شده که این را سرزمین در یک مرز بنامند - اکبری و بمانیان، - 1387 تاکید بر اهمیت صنعت گردشگری در ایران به دلیل ظرفیت بالقوه بالایی برای گسترش جهانگردی و گردشگری در سطوح مختلف بینالمللی، ملی، منطقهای و محلی در انواع گردشگری دارد که میتواند ابزار قدرتمندی برای تقویت فرصتهای اقتصادی به شمار آید - کرمانی و امیریان،1383،ص - .3 در شرایط کنونی، ایران نیز رویکرد رسیدن به توسعه پایدار را اکیداًمورد توجه قرار داده است.
این امر در حالیست که کشور در وضع موجود، بیش از هر زمان دیگری با دشواری اشتغال و بیکاری مواجه است. از جهتی بهای روز افزون نفت باعث متکی شدن کشور به اقتصاد تک محصولی بنام نفت شده و سیاست گذاران بیش از پیش، به دنبال خروج از این اقتصاد تک محصولی هستند، اگرچه امروزه شاید درآمد حاصل از نفت بتواند پاسخ گویی نیاز نسل فعلی باشد ولی این درآمد نمی تواند برای تامین نیازهای نسل اتی کافی باشد. در این صورت برای برون رفت از این وضعیت، توسعه گردشگری می باشد. توسعه این صنعت در کنار توسعه سایر زمینهها و ساختارها می تواند علاوه بر ایجاد اشتغال و کسب درامد برای کشور میتواند کشور را از متکی به اقتصاد تک محصولی درآورد و کمک بزرگی به توسعه اقتصادی و در نهایت توسعه پایدار کند - صداقتی و غفوریان،. - 1390 شهرستان تبریز از جمله مناطق مهم ایران است که از نظر تاریخی وطبیعی دارای جاذبههای متعددی است.
از لحاظ گردشگری بسیار مستعد بوده و از چه از لحاظ اکوتوریسم و چه از لحاظ تنوع آثار باستانی قابل توجه است. کوهستانها، دشت-ها و دره ها ازجمله ارتفاعات سهند، دره لیقوان و دشت تبریز به همراه دریاچهها و تالابها از جاذبههای طبیعی منطقه به شمار میآیند. غنای تاریخی و فرهنگی منطقه تبریز؛ سبب شده که این شهرستان دارای مساجد و مراکز تاریخی زیادی باشد. بنای باشکوه مسجد کبود که یکی از شاهکارهای معماری مساجد ایران است، مسجد حجه الاسلام با پنجاه و چهار گنبد آجری آن که بر روی چهل ستون سنگی کبود قائم است، مسجد اوچ گوزلی با معماری تحسین برانگیز داخلی، امام زادههای متعدد، کلیساها از جمله: کلیسای مریم مقدس که بزرگترین و قدیمیترین کلیسای تبریز است، عمارتها و خانههای قدیمی از جمله: عمارت ائل گولی، خانه مشروطیت وکاخ شهرداری، مدرسه های تاریخی، بازارهای قدیمی، پلها و قبور قدیمی ازجمله مقبره الشعرا از مهمترین جاذبههای منطقه به شمار میروند.
گرچه آب و هوای منطقه در فصلهای سرد سال گردشگری را در آن مشکل کرده است لیکن در ماههای اردیبهشت تا مهرماه از آب و هوایی مطبوع برخوردار بوده و مسافرتی خاطره انگیز را نوید میدهد. اگر چه تبریز زمانی دارای باغات و مزارع فرحانگیز و پرآوازهای به همراه قناتها و چشمههای متعدد بوده ولی متاسفانه امروزه تمامی آن همه باغات و مزارع از میان رفته یا در حکم ازمیان رفتن است وگستره شهر پیرامون خود را به مناطق مسکونی، تجاری، اداری، صنعتی و خدماتی مبدل ساخته است.
