بخشی از مقاله
چکیده:
تحقیق حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر میزان مشارکت زنان در پایداری محیط و نواحی روستایی شهرستان شاهین شهر و میمه، انجام یافته و نوع تحقیق کاربردی و رویکرد حاکم بر آن توصیفی و همبستگی است. با استفاده از چارچوپ تفکیک عمودی نقشهای پارسونز چهار نقش راهبردی، با نفوذ، کمکی و عادی جهت بررسی نقشهای اجتماعی زنان مدنظر قرار گرفت. گردآوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامه ای انجام شد که روایی آن با نظر کارشناسان تأیید و پایایی آن 0/78 بدست آمد و جامعه آماری، زنان نقاط روستایی شهرستان شاهین شهر و میمه بود که با نمونه گیری از طریق روش کوکران 363 پرسشنامه از روستاهای شهرستان تکمیل و برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده گردید .
نتایج نشان داد ویژگیهای خانوادگی، مؤثرترین عامل در تبیین نقش هایی است که زنان در محیط روستایی جهت پایداری محیط زیست روستا ایفاء می کنند و ویژگیهای فردی در رتبه دوم قرار دارد. بنابراین، برنامه ها و پیشنهادها باید براساس ویژگیهای خانوادگی زنان روستایی و با توجه به آرای مردان آنان تدوین شود تا ضمانت اجرایی داشته باشد.
-1 مقدمه:
امروزه توجه به مشارکت زنان به عنوان نیمی از منابع انسانی، نه تنها از موضوعات و اهداف اساسی توسعه ی اجتماعی و اقتصادی در هر کشور به شمار می رود، بلکه ابزاری مؤثر در تحقق اهداف توسعه ی پایدار نیز محسوب می شود. از این رو یکی از شاخص های درجه ی توسعه یافتگی یک کشور، میزان مشارکت و نقشی است که زنان در آن کشور دارا هستند. با توجه به پتانسیل های موجود در زنان و نیز توان بالقوه ی آنان می توان در جهت انجام بخشی از اهداف و برنامه های توسعه از مشارکت آنان بهره جست مشارکت زنان به معنی دخالت همه جانبه ی آنان اعم از همفکری، مشاوره، همکاری، تصمیم گیری و اجرایی در امور اقتصادی، سیاسی، زیست محیطی است که به آنان امکان می دهد تا در فرآیند مدیریت جامعه مشارکت فعالی داشته باشند.
جهان پیشرفته ی امروزی مقتضیات و انتظارات جدیدی را می طلبد، مشارکت زنان یکی از این نمونه انتظارات واقعی است. مشارکت زنان بیش از هر چیز محتاج تحول جدی در ذهنیت و فرهنگ جاری جامعه نسبت به حضور و فعالیت آنان می باشد - رحمانی و مجیدی، . - 1388 دگرگون سازی نظام موجود به نفع نظامی پایدار که تغییر گسترده اقتصادی، زیستی و اجتماعی را در دستورکار قرار دهد، تنها در سایه مشارکت تمامی افراد جامعه، عملی می شود. از این رو، هرگز نمی توان نیمی از جمعیت کشور، آن هم نیمی از توانمندی های بی پایان، یعنی زنان را نادیده انگاشت.
در محیط های روستایی علاوه بر اینکه از نیروی کار زنان در زمینه های اقتصادی و کشاورزی بهره گرفته می شود، نقش تصمیم گیری و تصمیم سازی - تأثیر بر تصمیم گیری سایر اعضای خانواده و جامعه روستایی - آنها می تواند عاملی بسیار مهم در حل مسائل مختلف اقتصادی و اجتماعی باشد. از سوی دیگر، به منظور تأثیر مقوله ی مشارکت و دخالت گروه های مردمی، باید آنها را در فرایند تصمیم گیری نیز دخالت داد چرا که مشارکت مؤثر، متضمن تصمیم گیری و مداخله ی فعال در مسائل مختلف و رویه ها است.
بنابراین مقوله مشارکت و تصمیم گیری در ادبیات توسعه دو مقوله ی جدا از همدیگر نیستند چنان که در تعاریف مربوط به مشارکت، فرایند تصمیم گیری نیز جزیی از آن به شمار می آید. راجرز در تعریف مشارکت آن را میزان دخالت اعضای نظام - مردم - در فرایند تصمیم گیری می داند پیتر اوکلی مشارکت مؤثر گروههایی روستایی در توسعه را با دسترسی مستقیم آنها به منابع لازم برای توسعه و نوعی دخالت فعال و تأثیر گذاری در تصمیم گیری مؤثر در آن منابع می دانند مطالعه تجارب جهانی نشان می دهد که به منظور موفقیت در برنامه های کشاورزی و توسعه ی پایدار، باید راه های مشارکت زنان تسهیل شده و توانمند سازی آنها برای شرکت در فرایند توسعه از مرحله ی تصمیم سازی آغاز شود کلایتون و همکاران نیز به نقل از سازمان ملل، سه نقش تولیدی ، تولید مثلی و مدیریتی را برای زنان روستایی متذکر می شوند و لازمه برنامه ریزی و تلاش برای فعالیت های توسعه ای برای زنان را شناخت همین نقش ها در جوامع هدف معرفی می کنند .
از این رو، با توجه به اهمیت شناخت نقش زنان روستایی به منظور ایجاد محیط زیست پایدار و توسعه ای هدفمند، در تحقیق حاضر، نقش زنان در فعالیت های روستایی و نیز محیط روستایی، مورد بررسی قرار گرفته است تا از این طریق و با آگاهی بهتری بتوانیم برای ارتقای توان اقتصادی و قدرت تصمیم گیری زنان، برنامه ریزی کنیم. به این منظور، اهداف زیر دنبال شده است:
-1 بررسی میزان مشارکت زنان روستایی در فعالیت های اجتماعی در شهرستان شاهین شهر ومیمه
-2 بررسی میزان مشارکت زنان روستایی در فعالیت های اقتصادی - زراعی، دامپروری و ... - روستایی
-3 بررسی تأثیر عوامل فردی و خانوادگی بر میزان مشارکت زنان روستایی در فعالیت های مختلف روستایی
-2 ادبیات و مبانی نظری پژوهش
پژوهشهای تجربی در داخل و خارج از کشور به مسئله ی تصمیم گیری های زنان در نواحی و محیط زیست روستایی پرداخته اند که حکایت از تأثیر عوامل متعدد بر سطح انتظارات، مشارکت و تصمیم گیری آنها دارد. میسرا در مورد حفاظت منابع طبیعی و دستیابی به توسعه پایدار، به اهمیت نقش زنان روستایی می پردازد - ازکیا و غفاری، . - 1387 وی معتقد است که عاوه بر توجه به فقرزدایی، پرداختن به توسعه زنان از ضروریات دستیابی به توسعه پایدار است. بنابراین برای رسیدن به توسعه روستایی باید نقش را در زمینه مشرکت آنان در تصمیم گیری در سطوح محلی، ایجاد نهادها و انجمن های روستایی و فعالیت اجتماعی مورد توجه قرار داد - European Commission, .2000 - بنابراین به نظر می رسد هر جامعه ای برای تحقق اهداف توسعه گرایانه خود می بایست از تمامی منابع انسانی که بانوان، نیروی محوری و بنیادین در این زمینه اند بهره گیرد.
سازمان ملل ضمن تقسیم بندی زنان در سه بخش مدیریتی، تولید مثلی و تولیدی خاطرنشان می کند که هرچند زنان 49 درصد جمعیت روستایی را تشکیل می دهند اما 65 درصد فعالیت بخش های کشاورزی را در روستاها زنان انجام می دهند . - UN,1999 - جاراللهی - 1371 - پژوهشی با عنوان تاریخچه اشتغال زن در ایران انجام داده است. نتایج پژوهش او مؤید این نکته است که تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه ی ایرانی در طول تاریخ، منزلت اجتماعی زنان و به تبع آن قدرت تصمیم گیری آنها را دست خوش تغییر کرده است، بدین معنی که هرگاه جامعه برای مقام و موقعیت اجتماعی زنان اهمیت قایل بوده، زن توانسته است نوآوری کند و با کاهش این اهمیت، قدرت تصمیم گیری آنها کاهش یافته است - جاراللهی، . - 220 :1371
