بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه: در دوره سالمندی نیاز به غذا از جمله نیازهای فیزیولوژیک انسان است که نبود آن هستی این افرادرا به خطر میاندازد. در این میان دستیابی به امنیت غذایی برای زنان سالمند به علت بالا بودن آسیب پذیری آنها از اهمیت بالاتری برخوردار میباشد. در تحقیق حاضر به تحلیل عوامل اقتصادی مؤثر در امنیت غذایی خانوارهای روستایی پرداخته شده است.
روش بررسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش به صورت توصیفی- تحلیلی میباشد. جامعه آماری تحقیق حاضر زنان سالمند روستاهای شهرستان زنجان میباشد. شهرستان زنجان در سال 1390، 1748 زن سالمند بالای 65 سال میباشد. با استفاده از فرمول کوکران تعداد 247 زن سالمند به عنوان حجم نمونه تحقیق انتخاب شدند. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای و میدانی - پرسشنامه - ، جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی - میانگین و انحراف معیار - و آمار استنباطی و برای محاسبه میزان امنیت غذایی از روش مقیاس ناامنی غذایی استفاده شده است.
یافتهها: نتایج تحقیق نشان میدهد، تنها 10.93 درصد زنان سالمند دارای امنیت غذایی بوده و عوامل اقتصادی متراژ مسکن، کیفیت مسکن، میزان اراضی باغ، میزان اراضی آبی، میزان اراضی دیم، میزان پس انداز، کمکهای مالی فرزندان، تعداد دام کوچک، تعداد دام بزرگ، بار تکفل، برخورداری از تسهیلات بانکی، تعداد مراجعه به شهر و فاصله از مرکز خرید مواد غذایی در امنیت غذایی زنان سالمند روستایی مؤثر میباشد.
نتیجه گیری: زنان سالمند در محدوده مورد مطالعه دارای ناامنی غذایی بالایی بوده و مهمترین عامل اقتصادی مالکیت میباشد. جهت کاهش این ناامنی سیاستهای تحت پوشش قرار دادن این قشر و توانمندسازی آنها باید مدنظر قرار گیرد.
مقدمه
پیری را نمیتوان به خودی خود با عدم سلامت یا ناتوانی یکسان دانست ولی آنچه مسلم است این است که با بالا رفتن سن و فرسودگی بدن مشکلات بیشتری را به لحاظ فیزیکی به دنبال میآورد . - 1 - به طور کلی، در اجتماع زنان قدرت کمتری نسبت به مردان دارند، آنها کنترل کمتری بر منابع داشته و دستمزدهای کمتری را دریافت میکنند . - 2 - سطوح درآمد پایین به شیوههای مختلف مثل توانایی درگیر شدن در فعالیتهای اجتماعی، دسترسی به مسکن امن، تغذیه و مراقبتهای بهداشتی مناسب و موارد بسیار دیگر میتواند بر سلامت شخص مسن تأثیر داشته باشد. از دهه 1970، توجه قابل ملاحظهای به زنانه شدن فقر - feminization of poverty - شده است. این اصطلاح اشاره به میزان بالاتری از فقر دارد که زنان در مقایسه با مردان در طول عمرشان تجربه میکنند.
پایه و اساس این پدیده، تاریخ وابستگی اقتصادی زنان به مردان است. در واقع آمارها در تمام جهان نشاندهنده این است که به طور کلی زنان به عنوان افرادی نشان داده شدهاند که درآمدهای پایینی داشتهاند . - 2 - طیف گسترده علل فقر زنان شامل: مسئولیت زنان برای کارهای خانه و مراقبت از کودکان، تاریخ حضور زنان در بازار کار یا عدم حضور آنها، طلاق، مرگ همسر و درآمدهای پایین در طول زندگی میباشد، از سوی امید به زندگی بالاتر در زنان منجر به احتمال بیوه شدن در زندگی آینده آنها میشود و این نیز یکی دیگر از دلایلی است که ممکن است زنان در دوره سالمندی به دلیل بیسرپرست شدن فقر را تجربه کنند.
اهمیت مسئله فقر زنان در دوره سالمندی تا حدی است که برابر با اول اکتبر سال 2005 که روز بینالمللی سالمندان نامگذاری شد موضوع سالخوردگی در هزاره جدید، تمرکز روی فقر، زنان سالمند و توسعه به عنوان موضوع محوری در سال 2005 انتخاب شد . - 3 - زنان روستایی به دلیل شرایط جغرافیایی و شغلی زندگی روستایی با چالشهای بهداشتی خاص و منحصر بفردی روبرو هستند . - 4 - در این بین اغلب نیازهای زنان سالمند روستایی به طور کلی با نیارهای اجتماعی و به طور خاص با نیازهای روستایی اشتباه گرفته شده و مورد غفلت قرار میگیرد.
آنها همانند سایر ساکنین روستا از وضع اسفناک بهداشت و درمان، بیماریهای مزمن و دسترسی محدود به خدمات اجتماعی و بهداشتی ضروری رنج میبرند. نگرانی خاص زنان سالمند در مورد تأمین نیازهای غذایی بدن است. بنابراین زنان سالمند روستایی به دلیل فقدان یا دسترسی محدود به مواد غذایی لازم آسیبپذیرتر میشوند . - 5 - از این رو با توجه به عدم دسترسی مناسب و کافی به امنیت غذایی در جوامع روستایی، ناامنی غذایی تبدیل به یک مسئله مهم برای زنان سالمند شده است که در نواحی روستایی زندگی میکنند - 6 و . - 7
در طی دو دهه اخیر اهمیت توجه محافل علمی به امنیت غذایی به خاطر افزایش بروز بلایای طبیعی، افزایش قیمت مواد غذایی، کمبود مواد غذایی و افزیش ناامنی غذایی و به ویژه در میان سالمندان افزایش یافته است . - 8 - در این میان در حال حاضر تاکید اساسی جهت دستیابی به امنیت غذایی بر روی عوامل اقتصادی متمرکز شده است 9 - و . - 10 یکی از مسائلی که طی سالهای اخیر ذهن اندیشمندان مربوط به توسعه روستایی را به خود مشغول کرده است، روند تحولات جمعیتی نواحی روستایی و تغییر در ساختار جمعیتی این نواحی میباشد. طی 50 سال اخیر و به ویژه بعد از پایان جنگ جهانی دوم، به علت بالا بودن نرخ مهاجرتهای روستا- شهری، ساختار جمعیت نواحی روستایی با پدیده سالمندی جمعیت مواجه شده است.
این سالمندی جمعیت رابطه مستقیمی با مهاجرت شدید جوانان روستایی به شهرها داشته و پیامدهای بسیاری را بر روی گروههای آسیب پذیر و به ویژه زنان به همراه دارد. با توجه ذکر این نکته که نرخ سالمندی زنان جمعیت در نواحی روستایی کشورمان از 11 درصد در سال 1335 به 38 درصد در سال 1390 و در محدوده مورد مطالعه به 40 درصد رسیده است، در مناطق مختلف دسترسی به امنیت غذایی تحت تأثیر عوامل مختلفی میباشد، در نواحی روستایی عوامل مختلفی از جمله عوامل اقتصادی مانند دارایی - 11 - قدرت خرید خانوار - 12 - تعداد دام، پشتیانی اقوام و آشنایان، دسترسی به بازارهای محلی - 13 - ، مصرف مواد اولیه حاصل از زمین سیاست قیمت گذاری و دسترسی به بازار - 14 و - 15 وجود بزرگسالان بیکار یا از کار افتاده در خانواده، بی ثباتی مالی - 16 - وجود بزرگسالان بیکار یا از کار افتاده درخانواده - 17 - ، در امنیت غذایی زنان مؤثر میباشد. در همین راستا در تحقیق حاضر با هدف پاسخ به این سؤال که مهمترین عوامل اقتصادی مؤثر در امنیت غذایی خانوارهای روستایی کدامند؟ تدوین میگردد.
روش بررسی
براساس هدف پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش به صورت توصیفی- تحلیلی میباشد. جامعه آماری تحقیق حاضر خانوارهای روستاهای شهرستان زنجان میباشد. شهرستان زنجان در سال 1390، 1748 زن سالمند بلای 65 سال میباشد. با استفاده از فرمول کوکران تعداد 247 زن سالمند به عنوان حجم نمونه تحقیق انتخاب شدند. در تحقیق حاضر، روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای و میدانی - پرسشنامه - ، جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی - میانگین و انحراف معیار - و آمار استنباطی و برای محاسبه میزان امنیت غذایی از روش مقیاس ناامنی غذایی استفاده شده است. در مقیاس ناامنی غذایی پرسشها به طور مستقیم به کیفیت تغذیهای اشاره نمیکند،
بلکه درک زنان سالمند را از تغییرات ایجاد شده در کیفیت غذایی، صرف نظر از ترکیب واقعی غذایی پوشش میدهد. در این مدل، امنیت غذایی از طریق نمره امنیت غذایی مورد سنجش قرار میگیرد. بدین ترتیب که سوالاتی در 9 مقیاس که شامل مجموعه خاصی از تجربهها، ویژگیها و الگوهای رفتاری که ممکن است در ناامنی غذایی پدیدار شود از مورد سنجش قرار میگیرد . - 18 - در این مدل نمره امنیت غذایی، به چهار بخش دلواپسی در مورد ناکافی بودن غذا، کیفیت غذای مصرفی، میزان غذای بزرگسالان، و میزان غذای کودکان تقسیم میشود - . - 19 مقیاس ناامنی غذایی وضعیت امنیت غذایی را به چهار گروه دارای امنیت غذایی، دارای ناامنی غذایی بدون گرسنگی، دارای ناامنی غذایی با گرسنگی متوسط و ناامنی غذایی با گرسنگی شدید تقسیم میشود . - 20 - در ادامه و جهت بررسی عوامل اقتصادی مؤثر در امنیت غذایی زنان سالمند به شاخص سازی شاخصهای اقتصادی مرتبط با ناامنی غذایی پرداخته شده است. - جدول شماره - 1
یافتهها
نتایج توصیفی بدست آمده در ارتباط وضعیت امنیت غذایی خانوارهای روستاهای مورد مطالعه در 9 گویه نشان میدهد، بیشترین ناامنی غذایی مربوط به سؤال نداشتن منابع کافی جهت خرید مواد غذایی مورد نظر با 94.5 درصد و کمترین مربوط به گویه خوابیدن گرسنه به علت نخوردن غذای کافی با 30 درصد میباشد.
