بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری همواره به مثابه زمینه ای برای گذران اوقات فراغت، سیاستی برای ایجاد تعادل منطقه ای و بستری برای شکوفایی مناطق کمتر توسعه یافته مورد توجه برنامه ریزان قرار گرفته است.در این راستا گردشگری روستایی به منزله یک بخش از بازار و یکی از مردمی ترین گردشگری ها، مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار گرفته است . این گونه از گردشگری به عنوان یک مقصد ویژگی خاص خود را دارد و روز به روز گسترش می یابد و بازدیدکنندگان فراوانی را به سمت خود می کشاند.
توسعه گردشگری اقتصادهای ملی و محلی را شکوفا می سازد، در سطح بین المللی با انتقال ثروت از کشورهای غنی به کشورهای فقیر ،در اقتصاد جهانی توازن ایجاد می نماید، در سطح محلی و منطقه ای با ایجاد اشتغال در مناطق گردشگری سطح زندگی مردم را ارتقا می بخشدوبه توسعه پایدار کمک می نماید. در پژوهش پیشرو تلاش است که ضمن بیان اصول و مفاهیم گردشگری روستایی و ارتباط تنگاتنگ آن با موضوع توسعهی روستایی با تکیه بر مطالعات کتابخانهای و تحلیلِ ادراکی، به معرفی جذابیتها و پتانسیل های طبیعی - تاریخی گردشگری در روستاهای استان زنجان پرداخته شود.
فضاهای روستایی استان زنجان به لحاظ ویژگی های جغرافیایی، فرهنگی و تمدنی پتانسیل های جذب گردشگر را دارا می باشد: ازجمله در حوزه جغرافیا دارای پدیده های طبیعی متنوع مانند کوه، دشت، جنگل و رودخانه می باشد که در چهار فصل متفاوت آب و هوای متفاوتی دارد و هر کدام از فصول در این مناطق همخوان با اهداف گوناگون گردشگری است. همچنین زیست گاه های متعدد حیوانی در منطقه که اغلب تحت کنترل اداره محیط زیست قرار دارند از تنوع حیوانی بسیار مطلوبی برخوردار است که می تواند در فصل شکار ،گردشگران بسیاری را به منطقه بکشاند که از قبل آن مبالغ ارزی قابل توجهی عاید متولیان امر گردشگری می شود .
به لحاظ پوشش گیاهی نیز وجود جنگل ها و مراتع در مناطق مختلف استان از جمله منطقه ی طارم، استان را از جایگاه مطلوبی برخوردار کرده است. بنابراین مناطق روستایی این توانمندی را دارند تا با شناسایی و ارزیابی جایگاه توریسم و شناسایی نقاط ضعف و قوت توریسم روستایی از دل تهدیدهای موجود فرصت هایی را فراهم کند که موجب توسعه روستایی پایدار و برخورداری نسلهای آینده روستایی از معیشت پایدار گردد.
مقدمه:
گردشگری نه تنها از جنبه اقتصادی دارای اهمیت است بلکه موجب ارتقای فرهنگ روحی - معنوی مسافر ،پند آموختن از تاریخ ،سلامتی روح و جسم ،آموختن دانش و معرفت ،تقویت آداب و رسوم و سنن ملی ،تاثیر گذاری مثبت در منش و روش زندگی مردم شهرنشین ،حفظ آثارتاریخی و اصالت های قومی نیز می شود - باصره، . - 1388 صنعت توریسم امروزه به قدری در توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامریی نامیده اند .
این صنعت در کنار سایر فعالیت ها ی اقتصادی می تواند نقش مهمی در پیشبرد اهداف فرهنگی ،اجتماعی و اقتصادی هر کشوری داشته باشد از این رو برنامه ریزی برای آن از اهمیت شایانی برخوردار است - سینایی، . - 1381 امروزه گردشگری بزرگ ترین صنعت جهان شده است و سالیانه میلیاردها دلار درآمد دارد .می توان صنعت گردشگری را عمده ترین صنعت درآمد زا و اصلی ترین پشتوانه اقتصادی جهان در آینده دانست - شارپلی، . - 1379 صنعت گردشگری می تواند زمینه مناسبی برای سرمایه گذاری به شمار آید و با اتکای کمتر به منابع طبیعی تولیدی،فرصتی را در اختیار کشورهای کمتر توسعه یافته برای تحریک رشد اقتصادی خویش در جهت تولید درآمد و اشتغال قرار دهد .
در این میان گردشگری روستایی نیز به عنوان بخشی از مجموعه صنعت گردشگری در کشورهایی که جمعیت روستایی بالایی دارند اهمیت فراوانی دارد. پتانسیل گردشگری هر روستا بیش از هر چیز به سرمایه های طبیعی -اکولوژیکی ،کیفیت مناظر طبیعی وآثار تاریخی ،ابعاد اقتصادی و مضافا شادابی فرههنگ محلی بستگی دارد. لذا عمق بخشیدن و ارج نهادن به هر یک از این ابعاد و همچنین تبدیل آنها به عناصر قابل عرضه،ترویج سیاست حفظ و مراقبت از سنتها ،تخصص ها ، آداب و رسوم، چشم انداز ها و محیط زیست روستا و جذابیت منطقه ،ماندگاری پتانسیل ها ی آن را تضمین می نماید - پاپلی یزدی و همکاران، - 1384 و این عوامل و عناصر ،روستا را به صورت یک محصول واقعی در صنعت گردشگری در می آورد.
روستاها و ساکنان آن از دو جهت با صنعت گردشگری در ارتباط هستند : این که محیط های روستایی به عنوان فضاها و اماکن ییلاقی محل مناسبی برای گذران اوقات فراغت گردشگران و به ویژه گردشگران داخلی به شمار می آید.تولیدات آنها اعم از مواد خوراکی و صنایع دستی به گردشگران عرضه می شود و از این راه به اقتصاد معیشتی آنها کمک می کند. با توسعه راههای ارتباطی و گسترش وسایل حمل و نقل امروزه روستاها از تحرک و پویایی بیشتری برخوردار شده اند ودر صورتی که در مناطق کوهستانی و نواحی مساعد اقلیمی واقع شده باشند مکان مناسبی برای گذران اوقات فراغت جوامع بشری به شمار می آیند .
شرایط طبیهی و مورفولوژیکی روستایی اشکای گوناگونی به روستاها می دهند و همین عدم یکنواختی و ویژگیهای منحصر به فرد برای گردشگران جاذبه دارد وآنها را به این محیط ها با ساختار فضایی خاص علاقمند می کند - شمس الدینی، . - 87 :1389 .حس کنجکاوی گردشگران به ویژه گردشگران کاوشگر ،انگیزه دیگری برای شناخت و پی بردن به شیوه معیشتی و آداب و رسوم و فرهنگ روستاییان می باشد گاهی چنین روستاهایی دارای چشم انداز های زیبایی هستند که به عنوان مکانهای ییلاقی نیز مورد استفاده گردشگران به ویژه در فصل تابستان قرار می گیرند.
خانه ها و اماکن روستایی نیز از جاذبه های گردشگری به شمار می آیند که کلبه ها،خانه های کاهگلی،خانه های سنگی و.... نمونه هایی از این گونه مساکن می باشند - الوانی، . - 1379 .این گونه مساکن به سبب کارکرد و نقشی که بر عهده دارند بر حسب سنتهای محلی اشکال متنوع و جالب توجهی را به خودگرفته اند و داترای متعلقاتی از قبیل انبار نگهداری میوه و خشکاندن آنها و کارگاههای صنایع روستایی می باشند که عوامل موثر در جذب گردشگر هستند .
گردشگر کسی است که هنگام جابه جایی ،دست کم یک شب را در جای دیگری غیر از محیطدائمی خود می گذراند و دلیل بازدید خود را دلیلی به جز انجام فعالیتی برای گرفتن مزد و حقوق در کشور یا جای مورد بازدید ذکر می کند - اردستانی، . - 42-45 :1387 بنابراین شناسایی و معرفی توانهای گردشگری توأم با برنامه ریزی صحیح و اصولی در جهت بهره برداری بهینه از این توانمندی ها و توسعه صنعت گردشگری ضروری به نظر می رسد.
باتوجه به وجود این توانها و نیز وجود جاذبه های متنوع فرهنگی ، اجتماعی و نیز گونه های متنوع گردشگری که در این استان موجود می باشد، امکان برنامه ریزی برای بهره برداری از آنها فراهم می گردد و می توان از این توانمندی ها به عنوان یکی از زمینه های توسعه استان زنجان بهره جست. توسعه گردشگری در این استان می تواند بهبود زندگی مردم، ایجاد اشتغال و درآمد پایدار و افزایش رفاه ساکنین استان و بویژه مردم ساکن در نواحی دارای توانهای گردشگری ذکر شده را به دنبال داشته باشد.
گردشگری در جهان و ایران از نگاه آمار و ارقام:
هرچند سابقه سفر و گردشگری به سالیان دور بر می گردد، لیکن در دهه های اخیر این صنعت از رشد شتابانی برخوردار گشته است، بگونه ای که تعداد جهانگردان بین المللی که در سال 1950 میلادی از حدود 25 میلیون نفر به 594 میلیون نفر در سال 1995 رسید. در همین دوره درآمد حاصل از توریسم از 2/1 میلیارد دلار به 423 میلیارد دلار افزایش یافت. این روند روبه رشد با سرعت بیشتری در سال اخیر ادامه یافت و همزمان با آن تعداد گردشگران به رغم 687/3 نفر در سال 2000 و 760 میلیون نفر در سال 2004 میلادی رسید.
همچنین بنابر آمار بانک جهانی، در سال 2000، تعداد گردشگران در سرتاسر جهان بالغ بر 701 میلیون نفر بوده و از این جریان گردشگری مبلغی حدود 475 میلیارد دلار بطور مستقیم وارد چرخه اقتصادی جهان شده است - ٌ - Word Bank.2002 .البته برخی منابع درآمد گردشگری را درسال 2000 حدود 621 میلیارد دلار دانسته اند. و آن را درسالهای 2010 و 2020 به ترتیب 1550 و 2000 میلیارد دلار برآورد کرده اند - میرطالبیان، . - 129:1380 طبق برآوردهای مبتنی بر آمار بانک جهانی درسال 2000 به ازاء هرگردشگر، 56 میلیارد دلار 701 - میلیون گردشگر، 475 میلیارد دلار - و برمبنای آمار WTO به ازای هر گردشگر 890 دلار درآمد اقتصادی مستقیم و قابل محاسبه وجود داشته است. و درآمدهای غیر مستقیم از چرخش سرمایه گذاری در امر گردشگری به ازای هرنفر 2500دلار، یعنی مجموعاً 1750 میلیارد دلار برآورد شده است. - پاپلی یزدی و همکار، . - 5-6:1385 رشد این صنعت عظیم در دهه 1990 معادل 70 درصد برآورد شده است .
