بخشی از مقاله
چکیده
شهرهای تاریخی با پیشینه غنی و میراث و آثار تاریخی فراوان، پتانسیل بالایی در عرصه گردشگری شهری دارند. این شهرها که روزگاری مرکزیت سیاسی، اداری، بازرگانی و ارتباطی بوده اند مملو از بناهای با ارزشی اند که گویای شکوه دوره های مختلف تاریخی است. این آثار امروزه می تواند نیروی و محرک مثبتی در فضای شهری بوده و در رشد و پیشرفت شهری تأثیر گذار باشند. علاوه بر این آثار تاریخی، صنایع دستی، موسیقی، آشپزی و آداب و رسوم محلی نقش مهمی در گردشگری شهری ایفا می کند.
شهر کاشان با حجم عظیمی از آثار تاریخی دارای پتانسیل بسیار زیادی در گردشگری شهری است چنانکه آثار تاریخی با ثبت ملی در شهرستان کاشان بالغ بر 135 اثر بوده که به تنهایی از آثار تاریخی ثبت شده سه استان قم، بوشهر و هرمزگان بیشتر است که عمده این آثار در شهر کاشان قرار دارند.
در این پژوهش با روش تحلیلی به بررسی موانع و مشکلات رشد و پیشرفت گردشگری شهری در شهر کاشان پرداخته می شود. نتیجه این پژوهش از وجود مشکلات متعدد مدیریتی، نهادی، اجتماعی و کالبدی در فضای شهری بالاخص در بافت قدیمی و تاریخی شهرحکایت دارد. از جمله مهم ترین مشکلات و موانع توسعه گردشگری در این شهر، نابسمانی فضایی بافت فرسوده، تغییرات جمعیتی و مهاجرت های درونشهری، رشد پراکنده شهر، افول کارگاه های بزرگ صنایع دستی و هنری، عدم توجه به ظرفیت های گردشگری مذهبی می باشد.
مقدمه
دستیابی به رشد و توسعه از آمال همه جوامع و کشورهاست و همواره راهها و ابزارهای مختلفی جهت تحقق این هدف مورد استفاده قرار میگیرد. حوزه گردشگری یکی از پارامترهایی است که درکشورهای توسعه یافته مورد توجه ویژه قرار گرفته است ولی کشورهای در حال توسعه آن طور که باید به این مقوله توجه نداشته اند
رشد صنعت گردشگری نیازمند همکاری و توافق و عوامل محیطی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در جامعه است
در توسعه گردشگری هر منطقه، مهم ترین عامل، چگونگی مدیریت این فعالیت ها است. مدیریت عبارت است از نگرشی نظام مند که در آن، پویایی گردشگری در چارچوب عرضه و تقاضا با تأکید بر پایداری مدنظر قرار می گیرد. در این راستا مدیریت گردشگری پایدار در خصوص توسعه گردشگری و براورد پایداری آن، نیازمند در نظر گرفتن سودمندی اقتصادی و پیامدهای اجتماعی گردشگری است.
ایران از نظر جاذبه های گردشگری یکی از ده کشور اول جهان و از لحاظ آثار باستانی یکی از پنج سرزمین نخست جهان به جهت جاذبه های اکوتوریسم و تنوع گونه های گیاهی و جانوری بوده و جزء سه کشور اول جهان از نظر تنوع صنایع دستی می باشد این در حالی است که تنها 5% درصد از سهم درآمد گردشگری جهان را به خود اختصاص داده و از نظر درآمد جذب گردشگر در قیاس با دیگر کشورهای جهان در رتبه نود قرار دارد.
گسترش گردشگری در شاخه های متعددی خود نیازمند پتانسیل های لازم در این زمینه می باشد. از جمله این شاخه ها گردشگری شهری است. سازمان گردشگری در بیانیه مانیل، گردشگری را نیاز اساسی در هزاره سوم معرفی کرده است. شهرها یکی از پربیننده ترین مقاصد گردشگری جهان به شمار می آیند که هر ساله پذیرای میلیون ها نفر گردشگرند
سالهاست که شهرها علاوه بر محیط کار و زندگی، مکانی برای فراغت و تفریح نیز محسوب می شوند. گردشگران از بسیاری از جاذبه ها، امکانات و تسهیلات شهرها برای تفریح و سرگرمی استفاده می کنند. ساختار فیزیکی و اجتماعی محیط های شهری، شرایط مناسبی را برای گردشگران فراهم می کند و فرصت های گردشگری متعدد و متنوعی را در اختیار آنها قرار می دهد.
گردشگری شهری در فضاها و عرصه های عمومی سرزنده و فعال محقق می گردد و به عنوان بخشی از نیازها و فعالیت های فراغتی مستمر عموم شهروندان - فعالیت های روزانه، هفتگی و ایام تعطیلی - محسوب می شود
امروزه صنعت گردشگری به ویژه گردشگری شهری در جهان از اهمیت خاصی برخوردار شده است و متأسفانه علی رغم توانمدی بالای ایران در این زمینه، جایگاه شایسته ای را در این صنعت پیدا نکرده است، لذا توجه به مسائل گردشگری و مقوله رقابت پذیری شهرها می تواند در این زمینه بسیار مفید واقع شود. با این حال آنچه که امروزه باید بیش از گذشته در گردشگری مورد توجه قرار گیرد، ایده رقابت پذیری شهرها و امکان سنجی ایجاد و شکل گیری شهرهای جهانی در مقوله گردشگری شهری در این موضوع می باشد
شهر کاشان با جاذبه های گردشگری فراوانی که دارد می تواند به حد بالایی از رونق گردشگری شهری نائل آید. لیکن مشکلات و موانع متعددی بر سر این راه قرار گرفته است. هدف اصلی این مقاله شناسایی و معرفی مشکلات و موانع گردشگری شهری در کاشان است که به بررسی این مشکلات و موانع در دسته بندی های مختلف پرداخته می شود. سوالات این پژوهش این است که چه جاذبه های گردشگری شهری در کاشان وجود دارد و موانع و مشکلات گسترش گردشگری شهری در کاشان چه هستند؟
پیشینه
پاپلی یزدی و همکاران - 1385 - ، در پژوهشی با عنوان گردشگری - ماهیت و مفاهیم - ، معتقدند مدیریت یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در توسعه گردشگری مناطق است. مدیریت در برگیرنده ی یک نگرش نظام مند است. در این راستا مدیریت گردشگری پایدار در خصوص توسعه ی گردشگری و برآورد پایداری آن، نیازمند در نظر گرفتن سودمندی اقتصادی و پیامدهای اجتماعی گردشگری است.
فرجی راد و همکار - 1389 - ، در پژوهشی با عنوان رویکردهای تحلیلی در توسعه پایدار گردشگری شهری، به بررسی و شناسایی جایگاه و اهمیت گردشگری شهری، بررسی مفاهیم و روند تکاملی آن، و فرایندهای مربوط به راهبردهای توسعه پایدار گردشگری شهری و ارزیابی ارتباط بین توسعه شهری و گردشگری و همچنین پیامدها و آثار مثبت و منفی این نوع گردشگری پرداخته است.
ایلانلو - 1390 - ، در مقاله ای با عنوان تحلیل مدیریت گردشگری شهری؛ مطالعه موردی منطقه 12 تهران دو سازمان مرتبط با مدیریت؛ سازمان میراث فرهنگی؛ صنایع دستی و گردشگری و شهرداری را مورد بررسی قرار داد. براساس نتایج، تنها سازمان منطقه با عملکرد مثبت در زمینه مدیریت گردشگری، شهرداری منطقه 12 تهران است. هرچند این عملکرد در زمینه گردشگری منطقه ضعیف بوده و با چالش ها و تهدیدهای برون سیستمی بسیاری روبرو است.
پیرایش و همکاران - 1390 - ، معتقدند که نقش برنامه ریزی و مدیریت در توسعه پایدار گردشگری و بررسی چالش ها و فرصت های پیش روی توسعه صنعت گردشگری با رویکرد توسعه پایدار در ایران بسیار تأثیر گذار است. آنها همچنین به اهمیت مدیریت صحیح در توسعه صنعت گردشگری و رابطه متقابل برنامه ریزی گردشگری و توسعه پایدار اشاره کردند.
تقوایی و همکاران - 1390 - ، در پژوهشی با عنوان بررسی عوامل مؤثر در پایداری گردشگری شهری با تأکید بر بهسازی و احیای بافت های شهری؛ معتقدند با توجه به توسعه گردشگری به خصوص گردشگری فرهنگی، بافت های مرکزی و فرسوده شهرها باید مورد توجه قرار گیرند و برای رفع مشکلات گردشگران و ساکنان، الگوی مناسبی برای احیای مجدد مراکز شهری ارائه شود.
ابراهیم نیا سما کوش و همکاران - 1392 - ، در مطالعه ای تحت عنوان ارزیابی نقش گردشگری شهری در توسعه اقتصادی- محیطی شهر بابلسر؛ بیان داشته اند که گردشگری در زمینه اقتصادی، اثرات قابل توجهی داشته و علاوه بر اشتغال زایی و درآمد زایی، سبب بالا رفتن قیمت ها و سوداگری زمین شده است.
در زمینه زیست محیطی و کالبدی نیز ورود گردشگران منجر به کاهش اراضی زیر کشت کشاورزی و تغییر کاربری انها، افزایش خدمات و تسهیلات کالبدی گردشگری، افزایش آلودگی و تخریب محیط زیست و سهولت دسترسی به شهر شده است.
لیو و وال - 2006 - ،معتقدند توسعه گردشگری به عنوان مجموعه ای از فعالیت های اقتصادی، تأثیر بسزایی در تقویت بنیان های اقتصادی جوامع دارد و گردشگری به عنوان منبع جدید برای کسب درآمد، دریافت های مالیاتی بیشتر و تقویت زیرساخت های اجتماعی، در مطالعات متعدد مورد تأیید است.
روش شناسی
این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی به بررسی گردشگری شهری در کاشان می پردازد. در ابتدا به طور مختصر جاذبه های گردشگری شهر را بیان کرده و سپس موانع و مشکلات عمده ای که در راه گسترش گردشگری شهری وجود دارد بیان می شود.
معرفی محدوده
یکی از شهرهای توریستی و گردشگری کشور، شهر کاشان واقع در شهرستان کاشان و استان اصفهان می باشد که از نظر تاریخی و گردشگری جذابیت بسیاری برای گردشگران دارد . این شهر در کنار رشته کوه های کرکس و مجاور با دشت و کویر مرنجاب که تقریبا مابین جاده اصفهان تهران قرار گرفته است. موقعیت شهر کاشان در 51درجه و 30 دقیقه طول شرقی و 33 درجه و 62 دقیقه عرض شمالی قرار دارد.
