بخشی از مقاله
چکیده
باغ ایرانی باتوجه به مبانی وکلیت آن، گذشته از فضایی عملکردی که ساکنین در آن دمی بیاسایند و تفرج کنند، خود مفهومی از فرهنگ وآداب سنن مردم این مرز و بوم است . یک از شاخصه های اصلی وبارز باغ که با معماری مصنوع در ارتباط است ساخت کوشک در باغ می باشد . عموما کوشک در محوریت با راه ورودی باغ قرار دارد ،که این ویژگی باعث به وجود آمدن دید ومنظر در باغ می شود.در این مقاله دلایل مکان یابی کوشک در باغ سازی ایرانی مورد بررسی قرار گرفته است .
در مطالعات صورت گرفته وهمچنین کتب مطالعه شده درباره کلیت باغ سخن به میان آمده وکمتر به جزییات احداث کوشک پرداخته شده است بررسی های انجام شده نشان می دهد که دلایل جایگیری کوشک در باغ ایرانی دارای چه پارامترهایی می باشد؟
نظر به این است که به غیر از دلایل محیطی همچون گریز از گرمایی طاقت فرسا علت های مهم دیگری نیز در ساخت کوشک ونحوه مکان یابی آن در باغ های زیبا ومنظم ایران وجود داشته است.روش تحقیق دراین پژوهش از نوع تحلیلی- توصیفی و روش جمع آوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای می باشد.نتایج کلی به دست آمده در مکان یابی ساخت کوشک توجه به شیب وتوپوگرافی زمین وهمچنین اصل مرکزیت ،تامین آسایش حرارتی ،تقارن ومحوریت کوشک با درب ورودی باغ می باشد .
-1 مقدمه
ایرانیان از دیرباز سعی در آبادی و آبادانی مکان زندگی خود داشته اند . نمونه های این آبادانی را می توان در مناطق مختلف ایران - کویرها ، مناطق کوهستانی ، مناطق معتدل و سردسیر و گرمسیر و . . . - به صورت بناها و یا آثار به جا مانده از آنها - مثل باغ ها ، ارگها ، قلعه ها و. . . - مشاهده کرد .باغ سازی ایرانی یکی از اصلی ترین پدیده ها در ساختار شکل دهنده به منظر وبه طورعام طراحی محیط مصنوع در گذشته ی تاریخ ایران نام برد.
در باغ ایرانی تنها بنای معماری که ساخته شده است کوشک می باشد ،کوشک در میان عرصه فراخ وسرسبز وپر درخت باغ قرار دارد ومنتاسب برگزاری مجالس شاهانه بوده ودرای فضای عمومی بوده است ولی برای اقامت خانواد ه گاها عمارتی جدا گانه در باغ ساخته شده است . در کوشک باغ ایرانی ، سه فضای اصلی ، یعنی فضای باغ ،ایوانها وفضایی مرکزی با چنان گشودگی به هم اتصال می یابند که گویی فضایی باغ از درون بنا عبور می کند - نمونه کوشک باغ هشت بهشت
معماران، باستان شناسان وطراحان منظر هرکدام باتخصص ودانش خود به کشف وجست جو درباره باغ ایرانی پرداخته اند.محققانی چون دونالد ویلبر ،رنه پشر،ومهمترین کتب ومنابع نوشته شده توسط متخصصین ایرانی که در حال حاضر مورد استفاده هستند همچون حسین فرخ یار به فین کاشان ،یعقوب دانش دوست به باغ طبس وعلی رضا آریانپور به باغ های شیراز..اشاره نموده اند.به غیر از منابع ذکر شده، مقالات ودست نوشته های از دوستداران خصوصیات باغ ایرانی وجود دارد که حاوی مطالب بسیار مفید می باشند ازآن جمله مقاله مرحوم »پیرنیا «در مجله آبادی ومقاله» حشمت اله متدین« در مجله باغ نظر ومقاله »محمد رضا پور جعفر «در مجله آرمان شهر به بررسی وساختار باغ ایرانی پرداخته اند اغلب پژوهشگرانی که در زمینه باغ ایرانی مطالعه وپژوهش داشته اند تاکید داشته اند که "در باغ ایرانی نهایت مادی وبی نهایت معنوی ارتقاءمی یابد .باغ تا آنجا که ممکن است ساده وروشن شکل می گیرد وابهامی »مادی «در رابطه انسان وفضا باقی نمی گذارد
در بررسی های ومطالعات انجام گرفته در زمینه باغ سازی ایرانی بیشتردر مورد کلیات ونحوه شکل گیری باغ ایرانی مطالعه وپژوهش صورت گرفته است وکمتر به ساختار وجزئیات باغ که از جمله آن کوشک می باشد اشاره شده است .بنابراین در این مقاله سعی شده است ابتداباغ سازی وعوامل شکل گیری باغ به صورت مختصر بیان شودوسپس علل مکان یابی ونحوه جایگزینی کوشک در مهمترین باغ های ایرانی مورد ارزیابی قرار گرفته است.نظر به این است که به غیر از دلایل محیطی همچون گریز از گرمایی طاقت فرسا علت های مهم دیگری نیز در ساخت کوشک ونحوه مکان یابی آن در باغ های زیبا ومنظم ایران وجود داشته است.
در این پژوهش به دنبال یافتن پاسخ این سوال هستیم که پارامترهای تعیین موقعیت مکانی کوشک در باغ ایرانی چه بوده است؟
-2 روش تحقیق :
در این پژوهش روش تحقیق از نوع تحلیلی- توصیفی وانتخاب چند نمونه موردی ازمصادیق باغ های ایرانی و روش جمع آوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای واستفاده ازمقالات معتبر، پژوهش هاو تحقیقات منتشر شده در این زمینه است .
-3 مبانی نظری:
باغ ایرانی :باغ ایرانی پدیده ای فرهنگی،تاریخی،کالبدی در سرزمین ایران است ومعمولا به صورت محدوده ای محصور که درآن گیاه ،آب و ابنیه در نظام معماری مشخصی با هم تلفیق می شوند ومحیطی مطلوب ،ایمن وآسوده برای انسان به وجود می آورد،ساخته می شود
در دائره المعارف اسلامی در توضیح واژه باغ آمده: محوطه ای غالبا محصور، ساخته انسان با بهره گیری از گل وگیاه ودرخت وبناهای ویژه که برقواعدهندسی و باورها مبتنی است
-1-3 تاریخچه باغ سازی ایرانی:
آغاز باغ سازی ایرانی به استناد نقش مایه های رایج وسفالینه های که در شوش یافت شده است ،به دوره هزاره چهارم پیش از میلاد نسبت می دهند ودر ادامه ،تداوم باغ سازی ایرانی را در سفالینه های تخت جمشید،مفرغ کاری های لرستان وآثار هنری دوران ساسانی ،اشعار و مضمون های موسیقی پیش از اسلام وسپس فرش ها،بافت های ایریشمی ،نگارگریهای ،دوران اسلامی با مصادیق باغ های شناخته شده یا پا برجای موجود همچون باغ هشت بهشت، باغ فین کاشان ، دولت آباد یزد ،باغ شاهزاده ماهان - تصویر - 1 ، باغ جهان نمای شیراز ، دنبال می نماید. بدین صورت نویسندگان به نوعی معتقد به تداوم سبک باغ سازی ایرانی از حدود هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوران قا جار هستند. تفکر باغ سازی ایرانی به صورت یکی از شاخصه های معماری ایرانی از گذشته دور در ایران زمین آغازز شده وبه تدریج تا دوران معاصر رشد کرده ومتوالیاً غنا یافته است
تصویر:1 باغ شازاده ماهان ،نحوه قرار گیری کوشک در باغ با توجه به شیب زمین،ماخذ:مقاله نمادشناسی ونشانه شناسی در باغ ایرانی
-4 شیوه طراحی وشکل گیری باغ ایرانی:
درباره شیوه وشکل گیری باغ ایرانی تفیسرات گوناگون بسیاری وجود دارد .در مطالعات انجام شده سایر پژوهشگران در زمینه نحوه وشکل گیری باغ را در گستره ای از ویژگی های کالبدی،اقلیمی،اقتصادی، سکونتی و...تا تاثیر تفکرات دینی،اعتقادی وآیینی در بردارد. در باغ ایرانی نحوه جایگزینی مکانی با تکیه بر عمق در محیط Bشیب طبیعی زمین ،وجود هندسه پلکانی باغ ،قرار گیری کوشک در مرتفع ترین وسر در در پایین ترین نقطه ،تفاوت زاویه دید انسان در جهت بالا وپایین خط افق و وسعت بیشتر باغ مشاهده کرد
