بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف تحلیل و بررسی نقش وضعیت اقتصادی اجتماعی بر تحولات سبک زندگی سلامت محور در کشور طی چند دهه اخیر انجام شده است. این پژوهش به شیوه توصیفی و از نوع تحلیل اسنادی انجام شدهاست. ابزارگردآوری اطلاعات شامل پژوهشها، اسناد و مدارک معتبر علمی مرتبط با مسئله مورد پژوهش است. یافتههای مطالعه حاضر، نشان دهنده تأثیر بسزای وضعیت اقتصادی اجتماعی مردم کشور بر توسعه سبک زندگی سلامت محور است. یافته ها نشان می دهند که این مؤلفه، دارای چندین زیر مجموعه نظیر وضعیت اشتغال و بیکاری جوانان، نابرابری در ارائه خدمات بهداشتی و فقر و نابرابری درآمد، است که این موضوع نشان دهنده گستردگی عوامل و پیچیدگی این مسئله است.
از این رو به نظر میرسد مهمترین چالشهایی که نظام سلامت کشور در این حوزه با آن روبرو است، وجود نابرابری گسترده در توزیع درآمدها، افزایش نرخ بالای تورم و متعاقب آن بروز فقر و افزایش دامنه آن به خصوص در در مناطق شهری و افزایش نرخ بیکاری جوانان است. همچنین میزانهای متفاوت دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی، شرایط محیط زندگی و کار، میزان برخورداری از آموزش و آگاهی موجب بروز نابرابری در ارائه خدمات بهداشتی به مردم شده است. بدیهی است که جهت کاهش چنین پیامدها و معضلاتی در سطح جامعه، بایستی از طریق تمهیدات و راهبردهای اجرایی و عملی از جمله بسترسازی مناسب در تمام سطوح بهره برداری کرد.
در این راستا یافته های مطالعه حاضر، اجرای راهبردهایی نظیر بهبود محیط کسب و کار و فراهم ساختن زمینه سرمایه گذاری خصوصی در کشور، برنامهریزی فراگیر خدمات بهداشتی از سوی دولت در کنار اتخاذ سیاست های بازتوزیعی در قالب ارائه خدمات رفاه اجتماعی نظیر آموزش، خدمات بهداشتی و غیره و نهایتأ توجه ویژه به اقشار آسیبپذیر و کم درآمد کشور، توانمندسازی فقرا، ایجاد فرصتهای مناسب و امنیت لازم برای آنها را جهت حل معضلات مذکور پیشنهاد میکند.
مقدمه
سلامت افراد یک جامعه، همواره به عنوان یک شاخص مهم جهت سنجش توفیق و یا عدم توفیق کشورها در برنامههای توسعه شناخته شدهاست. از این رو توجه ویژه به مقوله سلامت، امری حیاتی و ضروری است؛ چرا که میتواند در بخشهای مختلف برنامه توسعه یک کشور مؤثر باشد در این راستا، صاحب نظران معتقدند از آنجا که سلامت امری پویا و روندی در حال تغییر است؛ میبایست با پیروی از سبک زندگی سالم، پیوسته مورد مراقبت، مداخله و مدیریت قرار گیرد
سبک زندگی محصولی از ترکیب انتخابها، فرصتها و منابع است و سبک زندگی سلامت محور، روشی از زندگی است که موجب کاهش خطرات ابتلا به بیماری و در نتیجه کاهش مرگ زودرس میشود. بدین سبب، سبک زندگی سلامت محور، منبع با ارزشی به منظور کاهش بروز و تأثیرات مشکلات سلامتی، افزایش بهبودی، مقابله با عوامل استرسزای زندگی و ارتقای کیفیت زندگی است
از این رو، توسعه سبک زندگی سلامت محور، از اهمیت قابل ملاحظهای برخوردار است. پژوهشهای انجام شده بر روی اقشار مختلف در ایران، نتایج مطلوبی را در این زمینه نشان ن میدهد
نتایج نشان دهنده این است که ساختار سیاستگذاری سلامت در ایران با چالشهای مختلفی روبرو است. مردم ایران در تمامی سطوح در ایفای سبکهای زندگی سلامت محور دچار مشکل شدهاند؛ و با وجود علاقه درونی، محدودیتها و محرومیتهای مختلفی را در ایفای رفتارهای سلامت محور تجربه میکنند. این نتایج بر ضرورت تصحیح سبک زندگی مرتبط با تندرستی، جهت ارتقاء سطح سلامت جامعه تأکید دارند
در این راستا، یافتههای سادات حسینی و همکاران - 1393 - نشان میدهد که کشور ایران در طی سال های اخیر از نظر شیوههای زندگی، در یک گذار اپیدمیولوژیک قرار گرفتهاست. عواملی همچون شتابزدگی برای صنعتی شدن، افزایش مهاجرت به شهرها و گسترش سریع شهرنشینی، موجب تغییرات نامناسب فرهنگی اجتماعی شده و نهایتأ منجر به بروز اختلال در سبک زندگی سالم مردم ایران، شده است
این موضوع کشور ما را در معرض خطر اپیدمی بیماریهای غیرواگیر در طی دو دهه آینده قرار دادهاست. بدیهی است که در صورت نادیده گرفتن ین امر، شاهد گسترش ناامیدی و از بین رفتن انگیزه تلاش در جامعه و کاهش فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی شده و در ابعاد عمیقتر بر توسعه کشور تأثیر میگذارد
یافتههای پژوهشی نشان میدهند که تنها راه جهت مقابله با این معضل، شناخت دقیق و صحیح سبک زندگی مردم ایران جهت برنامهریزی، تجدید ساختار و طراحی برنامههای بهداشتی در کشور است. این یافتهها نشان دهنده تأثیر مؤلفههایی نظیر وضعیت اقتصادی اجتماعی، وضعیت فرهنگی، میزان مشارکت در ورزش و فعالیتهای بدنی، ایدئولوژی مذهبی و سطوح دانش و آگاهی، بر وضعیت سبک زندگی سلامت محور، هستند
در این میان، وضعیت اقتصادی اجتماعی به عنوان یکی از مؤثرترین این مؤلفهها شناخته شده و همواره مورد توجه پژوهشگران است. ارتباط سلامتی و کیفیت زندگی با عوامل اقتصادی در تمامی مطالعات مربوطه اثبات شدهاست
نشان داده شده است که عمومأ بار بیماریها در هر کشوری رابطه مستقیم و به مراتب قویتر از آنچه پنداشته میشود، با شاخصهای اقتصادی دارد . در حقیقت، اگر تغییرات شاخصهای اقتصادی اجتماعی را در کنار شاخصهای سلامتی مورد بررسی قرار دهیم، خواهیم دید روابط معناداری بین این دو دریافت میشود؛ که در دهه گذشته توجه دانشمندان جهان را به خود جلب نموده است. به همین دلیل از سال 2000، سازمان جهانی بهداشت با تشکیل کمیسیونی با عنوان - اقتصاد کلان و سلامت - سعی نموده است، بیش از پیش اثرات سلامتی بر اقتصاد کلان کشورها و بالعکس را بررسی نموده و راهکارهایی را برای کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته پیشنهاد نماید
با عنایت به موارد مذکور و همچنین از آنجایی که ارتقای هر جامعه، بستگی به افراد آن جامعه دارد و افول هر اجتماعی نیز، به تک تک افراد آن اجتماع وابسته است، تحلیل و ارزیابی دقیق اثرات و نقش وضعیت اقتصادی اجتماعی مردم کشور به عنوان یک مؤلفه مهم و اثرگذار بر سبک زندگی سلامت محور، جهت تدوین و طراحی برنامههای ارتقاء سلامت و پیشگیری، امری لازم و ضروری است. از این رو پژوهش حاضر با هدف تحلیل و بررسی نقش وضعیت اقتصادی اجتماعی بر تحولات سبک زندگی سلامت محور در کشور طی چند دهه اخیر انجام شدهاست.
1. مواد وروشها
پژوهش حاضر به شیوه توصیفی و از نوع تحلیل اسنادی انجام شدهاست. با توجه به روش پژوهش، ابزارگردآوری اطلاعات شامل پژوهشها، اسناد و مدارک معتبر علمی مرتبط با مسئله مورد پژوهش است. مقالات با استفاده از کلید واژههای سبک زندگی، سلامت و وضعیت اقتصادی اجتماعی جستجو شده و در نهایت با توجه به اهداف پژوهش دستهبندی و تجزیه و تحلیل شدند.
.2 یافتهها کلیات و مفاهیم
سبک زندگی تحت عنوان تمام رفتارهایی که تحت کنترل شخص هستند یا بر خطرات بهداشتی فرد تأثیر میگذارند، تعریف میشود. یک رویکرد جامع پیشنهاد میکند که رفتارهای حفاظت از سلامتی - کاهش خطر و پیشگیری - و رفتارهای ارتقاء سلامت، ممکن است به عنوان دو جزء مکمل سبک زندگی سالم در نظر گرفته شوند - محمدیزیدی،. - 1390 در این راستا، سبک زندگی سلامت محور به عنوان پدیدهای چند علتی، چند بعدی و چند دلالتی، به الگوهای جمعی رفتار مربوط میشود که به مسائل تهدید کننده سلامت افراد میپردازد تا از این طریق بتواند تضمین کننده سلامت ایشان باشد
مطالعات نشان میدهد که در طول قرن بیستم انسان از نظر شیوههای زندگی، بیش از تمام تاریخ دستخوش دگرگونی شدهاست. تلاش شتاب زده برای صنعتی شدن و گسترش سریع شهرنشینی و زندگی ماشینی که لازمه آن قبول شیوههای نوین برای زندگی است، اثرمعکوس بر سلامت انسان گذاشته و مسائل بهداشتی جدید را به بار آورده است. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 2008، 70 - 80 درصد مرگها درکشورهای توسعهیافته و 40-50 درصد درکشورهای کمتر توسعهیافته ناشی از بیماری های مرتبط با سبک زندگی بیان شده است. همچنین پیشگویی شده که در سال 2020 بیماریهای غیرواگیر مرتبط با سبک زندگی علت 7 مورد از 10 مورد علت مرگ در کشورهای در حال توسعه خواهد بود
ایران نیز از جمله کشورهایی است که در طی سالهای اخیر در یک گذر اپیدمیولوژیک در جنبههای مختلف زندگی قرار گرفتهاست. صاحبنظران معتقدند که این تغییرات، ناشی از تغییرات سریع ایجاد شده در الگوی باروری و مرگ و میر و همچنین مهاجرت به شهرها و پیروی از سبک زندگی شهرنشینی است
