بخشی از مقاله
چکیده
بستر فعالیتهای کشاورزی یک محیط و فضای جغرافیایی به نام فضای روستایی است که در جهت بهره گیری صحیح و پایدار از بنیان های کشاورزی، توجه به این مناطق بسیار مهم و حیاتی است. کارکرد اصلی مناطق روستایی در جهان سوم، کشاورزی است و به دلیل تأثیر ویژه آن بر اشتغال، تعدیل فقرو درآمد، امنیت غدایی و خود کفایی از اهمیت بالایی برخوردار است. در رابطه با روستا، توسعه روستایی مطرح است که این امر به عنوان یکی از مهمترین مباحث مهم در بحث توسعه می باشد. کشاورزی پایدار اگرچه در مفاهیم علوم پایه جایگاه خاصی دارد و بیشتر به استفاده از مواد شیمیایی در توسعه کشاورزی به صورت ارگانیکی اشاره دارد، اما از حیث علوم انسانی و روش های جامعه شناختی و روان شناختی می توان به توسعه روستایی و کشاورزی پایدار دست یافت.
هدف پژوهش، با توجه به اهمیت کشاورزی پایدار به عنوان یک راهکار، تحلیل نقش آن در توسعه روستایی می باشد. روش تحقیق در پژوهش حاضر با توجه به ماهیت و اهداف موضوع روش توصیفی- تحلیلی ، از نظر نوع کاربردی و روش ها و ابزار گردآوری اطلاعات شامل روش های کتابخانه ای می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که افزایش سرمایه گذاری در بخش کشاورزی می تواند به توسعه روستاها و کاهش فقر مطلق روستایی بیانجامد وکشاورزی پایدار از طریق کاهش فقر، توانمند سازی، ظرفیت سازی و حفظ عوامل تولیدی نقش به سزایی در توسعه جوامع روستایی دارد.
-1 مقدمه
بسیاری از محققان و مورخان شکل گیری عمده تمدن های بشری را پیرامون محور کشاورزی دانسته اند. با گسترش تمدن بشری، فعالیتهای کشاورزی با توجه به ماهیت ساختاری خود در مناطق روستایی به عنوان کارکرد اصلی معرفی شده است - شکوری،:1384 . - 7 و در بین کارکردهای روستا- مانند سکونتی، فرهنگی-اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، مهمترین کارکرد اقتصادی، به ویژه برای کشورهایی که منابع معدنی اساسی ندارند محسوب می شود . - Mater studiorum,2008,12 - .
بخش کشاورزی به عنوان یکی از بخش های مهم در فرایند تولید، همواره جایگاه ویژه ای در اقتصاد جهانی ونقش تعیین کننده ای در توسعه اقتصادی داشته است مهمترین و اساسی ترین مبحث در زمینه ارتباط کشاورزی و روستا، نقش و وظیفه کشاورزی به عنوان فعالیت اقتصادی اصلی و عمده روستایی است از این رو بستر فعالیتهای کشاورزی یک محیط و فضای جغرافیایی به نام فضای روستایی است که در جهت بهره گیری صحیح و پایدار از بنیان های کشاورزی، توجه به این مناطق بسیار مهم و حیاتی است - مشفق و شاه ولی،. ارتباط بی واسطه و متقابل دو پدیده ی »کشاورزی و روستانشینی« سبب شده، گاهی اوقات مفاهیم »توسعه کشاورزی« و »توسعه روستایی» به صورت مترادف به کار برده شوند بنابراین امروزه بسیاری از محققان و دانشمندان، توسعه کشاورزی را به مثابه راهبرد اصلی توسعه روستایی قلمداد کرده اند و معتقدند که کشاورزی به عنوان منبع اصلی درآمد و فرصت های اشتغال، نقش اساسی در توسعه روستایی ایفا می کند.
بسیاری از فعالیتهای کشاورزی درجهت افزایش تولید محصولات انجام می گیرد تا توانایی پاسخگویی به نیاز روز افزون غذا در سطح جهان را داشته باشند.دربیشترمناطق با درآمد پایین ، مهمترین دغدغه دولتها توسعه بخش کشاورزی است. نیاز به توسعه در فعالیتهای بخش کشاورزی به عنوان یک حرفه تولیدی، دلیل سرمایه گذاری های بزرگ در آن می باشد، همگام با پیشرفت این فعالیتها، کشاورزی دوره های مختلف توسعه را نیز پشت سر گذاشته است که شامل کشاورزی معیشتی، کشاورزی تجاری، کشاورزی پایدار می باشد.
پیدایش کشاورزی پایدار را می توان نخستین گام انسان در ایجاد ارتباط میان بشر و طبیعت دانست که با کشف قواعد حاکم بر رویش گیاهان همراه بودبا توجه به اینکه توسعه روستایی راهبردی است جهت بهبود زندگی اجتماعی و اقتصادی روستاییان فقیر و چون هدف از توسعه روستایی کاهش فقر است باید افزایش تولید و قدرت تولیدیرا مشخصاً به دنبال داشته باشد. این راهبرد با مدرنیزاسیون و پولی کردن جامعه روستایی و نیز انتقال آن از انزوای سنتی و اتصال ملی ارتباط دارد. بنابراین هدفهای توسعه روستایی فراتر از هر بخش ویژه ای گسترش می یابد.
این هدفها بهبود وضع تولید، افزایش اشتغال و تأمین حداقل قابل قبولی از غذا، مسکن، آموزش و بهداشت را شامل می شود. با توسعه فعالیتهای کشاورزی و صنایع وابسته به آن در نواحی روستایی می توان به اهداف مذکور دست پیدا کرد و باعث توسعه اقتصادی کشور شد، زیرا توسعه روستایی زیر بنای توسعه منطقه ای و ملی می باشد. - شایان،. - 20 :1392 مهمترین سوال این نوشتار این است که چگونه می توان از طریق کشاورزی پایدار به عنوان یکی از مفاهیم اساسی اکولوژیکی و علوم پایه و زیستی به توسعه روستایی به عنوان یکی از مهمترین مباحث مهم در بحث توسعه دست یافت؟
مبانی نظری
توسعه ی پایدار هر کشوری وابسته به پایداری نظام کشاورزی است. یکی از جنبه های مهم در توسعه پایدار، کشاورزی پایدار است. لیکن برای نخستین بار آلبرت هاوارد کشاورزی پایدار را به عنوان یک نظام تشریح کرد - هاتفیلد و کارلن، . - 11 : 1380 کشاورزی پایدار یک مفهوم در حال تغییر و تکامل است. به عبارت دیگر پایداری در کشاورزی یک هدف متغیر، در حال حرکت و شدن است - سیر تکاملی کشاورزی پایدار در سطح بین المللی را نیز می توان در سه دوره بررسی کرد:
دوره اول: سالهای 1924-1970 که دوران کمبودهای مالی وفقدان بینش جامع برای استقرار کشاورزی پایدار بود.
دوره ی دوم: سالهای 1970-1980 که با افزایش میزان تقاضای مصرف کنندگان برای محصولات ارگانیک و رشد آگاهی عمومی در خصوص مسائل زیست محیطی همراه بود.
دوره ی سوم: سالهای پس از 1980 که کشاورزی پایدار به طور رسمی مورد پذیرش عام قرار گرفت واستانداردهای ملی و بین المللی برای کشاورزان پایدار تعیین شد و دولت ها برای تشویق کشاورزان به اجرای روشهای ارگانیک، کمک مالی در اختیار آنان گذاشتند - لنگرودی و شمسایی، . - 53 :1388 در اوایل دهه 1980 میلادی، به تدریج مفهوم کشاورزی پایدار در پاسخ به مشکلات کشاورزی رایج در طی دهه های 1950 تا 1970 مورد توجه محافل علمی قرار گرفت و به تدریج به عنوان الگوی رایج کشاورزی به کشاورزان مختلف دنیا معرفی شد.
می توان گفت کشاورزی پایدار نظامی به هم پیوسته از فعالیتهای تولید گیاهی و دامی است که ضمن توجه به تأمین نیازهای غذا وپوشاک بشر، کیفیت محیط زیست و منابع طبیعی، ایجاد امکان بیشترین کاربرد منابع غیر قابل تجدید شونده، به هم پیوستن مناسب چرخه های زیستی طبیعی و کنترل آنها، پایدار کردن حیات اقتصادی مزرعه، ارتقای کیفیت زندگی کشاورزان و پرورش دهندگان و در نهایت، جامعه را نیز مد نظرداشته باشد - شاه ولی و همکاران، . - 4 :1385 دسیلوا و همکارانش معتفدند؛ کشاورزی پایدار رویکردی برای تضمین پایداری اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی است که بر اساس یک الگوی برابر نامیده شده است - Dsilva
