بخشی از مقاله
نقش گردشگری (اکوتوریسم، ژئوتوریسم) در توسعه مناطق محروم
(مطالعات موردی استان کهگیلویه وبویراحمد).
چکیده
یکی از راهبردهای توسعه پایدار اقتصادی، توسعه و گسترش صنعت گردشگری است که در دهه های اخیر به عنوان یک منبع اقتصادی سودآور مطرح شده است. صنعت گردشگری سهم بسزایی در ایجاد فرصت های شغلی با توجه به ابعاد گسترده بیکاری، توزیع ثروت، کاهش فقر، ارتقاء سطح زندگی و معیشت افراد جامعه و تعاملات مثبت فرهنگی ایفا می کند. گردشگری روستایی بالاخص گردشگری طبیعی روستایی یا اکوتوریسم روستایی از مهمترین رویکردهای اقتصادی گردشگری در راستای بهره وری بهینه و پایدار از منابع طبیعی و زیست بوم روستایی به شمار می رود که از جنبه های فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی و معیشیتی و رشد و پیشرفت ناخالص ملی مورد التفات فزاینده ای قرار گرفته است. کشور اسلامی ایران با داشتن فرهنگی کهن و پایدار و متشکل از اقوام، و طوایف گوناگون و تنوع اقلیمی و برخورداری از جاذبه های تاریخی، فرهنگی و طبیعی از هر نظر قابلیت توسعه صنعت گردشگری را دارا می باشد. در میان استان های این سرزمین پهناور استان کهگیلویه و بویراحمد از امتیازات و جاذبه های ویژه ای در جذب و جلب تورسیم در سطح ملی و حتی جهانی بهره مند است که در واقع می توان از آن به نفع رونق اقتصادی منطقه و حتی کشور سود جست. اما درحال حاضر به علت عدم وجود زیرساخت ها و آمادگی های لازم استفاده چندانی از اینامکانات نمی شود. متأسفانه آن طوری که از شواهد و قرائن برمی آید این است که تاکنون استفاده شایسته ای از این پتانسیل نشده است و عمده این جاذبه ها برای هموطنان و جهانگردان ناشناخته مانده است بهره گیری از ظرفیت های گردشگری استان نیازمند مطالعه، بررسی و برنامه ریزی است.
وازگان کلیدی :صنعت گردشگری –گردشگری طبیعی- توسعه پایدار، رویکردهای اقتصادی،استان کهگیلویه وبویراحمد
-1 مقدمه
امروزه صنعت گردشگری در جهان توسعه فراوان یافته و بسیاری از کشورها با استفاده از این رهیافت توانسته اند وضعیت خویش را در حد درخور توجهی بهبود بخشند و بر مشکلات اقتصادی خویش از قبیل پایین بودن سطح درآمد سرانه، بیکاری و کمبود درآمدهای ارزی فائق آیند، به طوری که درحال حاضر درآمد حاصل از صنعت گردشگری حدود 6 درصد صادرات جهان را تشکیل می دهد. گردشگری همواره در بر دارنده تاثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بوده است. به دلیل رویکرد عمومی به سیاست توسعه پایدار گردشگری (توریسم) مورد توجه اکثر کشورها و دولت های در حال توسعه قرار گرفته استتا گردشگری(توریسم) از لحاظ بوم شناختی در بلند مدت مورد قبول جوامع واقع شود و از لحاظ مالی، اجتماعی نیز برای آنان مفید باشد. بنابراین گردشگری باید بخشی از محیط های فرهنگی انسانی باشد. کارشناسان اقتصادی، گردشگری ایران را یکی از ده قطب گردشگری مهم در دنیا به شمار آورده اند که با برخورداری از سابقه دیرین تمدن و فرهنگ، طبیعت و شرایط اقلیمی گوناگون و عوامل دیگر از این دست، توانایی قرار گیری در جایگاه مناسب نقاط پرجاذبه گردشگری در جهان را دارا است. اما با این توصیف کشور ایران علی رغم در اختیار داشتن جاذبه های قابل توجه، از جایگاه مناسبی در بازارهای گردشگری برخوردار نیست، این در حالی است که بسیاری از کشورهای دنیا مهمترین رکن اقتصادی خود را گردشگری نهاده اند(جاجرمی و همکاران، .(2 :1392گردشگری و توریسم در دنیای امروز به یکی از مهم ترین فعالیتهای اجتماعی- اقتصادی تبدیل شده و تعداد توریست های بومی و بین المللی روز به روز در حال افزایش است و بسیاری از کشورها ی جهان برای بهره مندی از مزایا و منافع بیشمار آن در تکاپو برای توسعه صنعت گردشگری در کشورشان هستند(قصابی و همکاران، :1392 .(36امروزه گردشگری یکی از امید بخش ترین فعالیتهایی که از آن به عنوان گذرگاه توسعه یاد می کنند. آن گونه که تجربه کشورهای در حال توسعه نشان می دهد، اساسآ یک تلاش و فعالیت اقتصادی است، حال آنکه در کشورهای در حال توسعه این روند اساسآ درباره استفاده از فرصت ها به عنوان راهی برای پیشرفت است. استفاده از فرصت ها، ایجاد شغل می کند و گردشگری تنها ممکن امکان کاربرد سودمند در حوزه های محدود و فقیر باشد، جایی که سایر گزینه ها برای بهبود و ترقی اوضاع اقتصادی حاشیه ای آنها بسیار کم است. گردشگری نیاز مبرم به سرمایه گذاری انسانی دارد و تنوعی از مشاغل را با نتایج متنوع در انواع و مقادیر گوناگون ارائه می دهد(سازمان میراث فرهنگی، .(15 :1390برای ژئوتوریسم از دیدگاه مختلف تعاریف متعددی ارائه شده است که بر اساس تعریف ژئوتوریسم یا جئوتوریسم یا توریسم زمین شناسی یکی از شاخه های تخصصی اکوتوریسم است که به معرفی پدیده های زمین شناسی به گردشگران با حفظ هویت مکانی می پردازد. ژئوتوریسم، زیر مجموعه توریسم پایدار بوده و هدف آن حفظ منابع گردشگری زمین شناسی است. یعنی هدایت گردشگران به نحوی که محل بازدید برای نسل های آینده هم همانطور باقی مانده و قابل استفاده باشد(ترخانی و همکاران، .(1 :1389در حال حاضر صنعت گردشگری جایگاه خاصی در اقتصاد کشورها پیدا کرده و نقش فعال و موثری در ارتقاء ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به خصوص در کشورهای رو به توسعه ایفا می کند. به طوری که حجم مبادلات بین المللی گویای آن است که بیش از 20 درصد مبادلات با جریان گردشگری آغاز می گردد و در برخی کشورها درآمدهای ناشی از آن یکی از منابع عمده در جهت اقتصاد ملی روز افزون آنها می شود(خانی و همکاران، .(53 :1388گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت تفریحی اجتماعی، در نیمه دوم قرن هیجدهم در انگلستان و اروپا ظاهر شد قبل از آن هم مناطق روستایی مورد استفاده فعالیتهای تفریحی قرار گرفته بود. گردش در مناطق طبیعی که غالبآ با شکار نیز همر اه بود، توسط پادشاهان و حکمرانان تاریخی ایران سابقه طولانی دارد. روستا بنا به ماهیت خویش متناسببا ساختار فرهنگی و اجتماعی- اقتصادی و به ویژه محیط جغرافیایی و چشم اندازها و جاذبه های طبیعی توریستی دارای سازماندهی درونی و کالبدی ویژه ای در زمینه نوع یا شیوه زندگی مادی و معنوی خود می باشد(ملک حسینی و همکاران، .(112 :1388در کشورهای صنعتی توسعه صنعت توریسم موجب تنوع
درآمدها و کاهش ناهماهنگی ها در اقتصاد می گردد و در کشورهای در حال توسعه، فرصتی برای صادرات ایجاد می کند. که نرخ رشد آن در اشکال سنتی صادرات بیشتر است(هاشمی و همکاران، .(217 :1389دایس ویل .(1378) نیز عقیده دارد که به جهانگردی باید از دیده تعاملی بین عرضه و تقاضا نگریست؛ طراحی و توسعه یک محصول، به منظور مرتفع ساختن یک نیاز. همین تعامل است که آثار اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی و دیگر آثار را تعریف می کند(شمس و همکاران، .(84 :1388صنعت گردشگری در سالهای اخیر به یکی از مولفه های اصلی و اساسی در پیشرفت اقتصاد جهان تبدیل شده است به طوری که هر کشور با استعداد جذب گردشگر، می تواند ضمن برنامه ریزی صحیح و منسجم به منظور بالا بردن سطح کیفیت و امکانات موجود به یک قطب اصلی گردشگری مبدل گردد. گردشگری صنعتی متناقض و پیچیده است. صنعتی ارز آور، متعادل کننده توسعه اقتصادی در سطح مناطق و برقرار کننده توزیع عادلانه درآمد و همچنین برخوردار از نقش اساسی در ایجاد مشاغل و منابع تکمیلی مستقیم و ثانوی درآمد است که می تواند با انتقال ثروت از جوامع دارا و تزریق آن به اقتصاد کشورهای جهان سوم، امید بخش ترین ابزار توسعه برای کشورهای جنوب باشد بطوریکه گردشگری یکی از امید بخش ترین فعالیتهایی که از آن به عنوان گذرگاه توسعه یاد می کنند(سازمان میراث فرهنگی، .(15 :1390به طور کلی به نظر می رسد که ارتباط مستقیمی بین نگرش جوامع محلی نسبت به گردشگری و توسعه ی آن وجود دارد. به طوری که ساکنین محلی که گردشگری را برای محیط طبیعی خود قلمداد می کنند با توسعه ی آن مخالف می ورزند، در حالیکه جوامع میزبان که گردشگری را به عنوان عاملی برانگیزاننده رشد و توسعه و حفظ محیط طبیعی خود می دانند خود به حمایتگر آن تبدیل می شوند. بنابراین جوامعی که به نحوی در برنامه ریزی و توسعه ی گردشگری مشارکت نداشته باشند نه تنها از آن حمایت می کنند بلکه خود به عامل بازدارنده ی آن تبدیل می شوند(خانی و همکاران، .(56 :1388
-2 مبانی تحقیق
توریسم واژه ای است فرانسوی، از ریشه»تور« گرفته شده است. توور در زبان فرانسه به معانی زیر آماده است: حرکت، دورانی(چرخش)، عمل پیمودن، طی کردن پیرامون، سیر کردن، گردش نمودن، به نظر پیرلاروس توریسم عمل مسافرت به منظور تفنن و لذت است و توریست کسی است که برای خشنودی خود و لذت بردن مسافرت می کند(سازمان میراث فرهنگی، .(15 :1390اکوتوریسم اختصار واژه Ecological Tourism است و پدیده ای نسبتاً تازه در صنعت جهانگردی است، این شکل از جهانگردی فعالیتهای فراغتی انسان را عمدتاً در طبیعت امکان پذیر می سازد و مبتنی بر مسافرت های هدفمند توأم با برداشت های فرهنگی، معنوی، دیدار و مطالعه از جاذبه های طبیعی و بهره گیری و لذت جویی از پدیده های متنوع آن است(رضوانی،.(116:1380 اکوتوریسم عبارت است از مسافرت مسؤلانه و مبتنی بر توسعه پایدار به نواحی طبیعی به منظور بهره گیری معنوی و ارضای نیازهای روحی و روانی به گونه ای که با شناخت و کسب اگاهی و احترام به نظام ارزش های مردم محلی توأم باشد و به محافظت از نواحی طبیعی و ارتقاء رفاء جامعه میزبان کمک کند(زاهدی،:1382 .(12ژئوتوریسم فعالیتهای فراغتی انسان را بیشتر در طبیعت امکان پذیر می سازد و مبتنی بر مسافرت های هدفمند، همراه با دیدار و برداشت های فرهنگی و معنوی از جاذبه های طبیعی و لذت جویی از پدیده های گوناگون است(عفیفی و همکاران، .(3 :1388ژئوتوریسم شاخه ای از اکوتوریسم است. ژئوتوریسم یا زمین گردشگری راهکاری نوین برای تبیین و تشریح علوم
زمین و شناخت سرمایه های طبیعی هر منطقه است که علاوه بر ایفای نقش آموزشی، علمی سبب توسعه توریستی منطقه شده و علاقه مندان و محققین ژئوتوریستی را به مناطق جاذبه مند زمین شناس جذب کرده و از این جاذبه کشندگی علاوه بر ساخت منابع زمین شناسی اقتصادی و کانسارها، سبب انگیزه در سایر محققان جهت بازدید از این گونه مناطق می شود که با تلفیق مطالعات زمین شناختی و سایر مطالعات کاربردی آنان، علاوه بر تبلیغ گردشگری و توسعه آن، محورهای علمی-اقتصادی منطقه مشخص شده و نهایتآ راه برای توسعه اجتماعی هموار می شود( عفیفی و همکاران، .(3 :1388ژئوتوریسم شاخه ای از اکوتوریسم است. ژئوتوریسم یا زمین گردشگری راهکاری نوین برای تبیین و تشریح علوم زمین و شناخت سرمایه های طبیعی هر منطقه است که علاوه بر ایفای نقش آموزشی، علمی سبب توسعه توریستی منطقه و ارائه روش برای توسعه پایدار در مناطق ژئوتوریسمی می شود(عفیفی و همکاران، .(1 :1388در ابتدا، توسعه به عنوان رشد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در نظر گرفته می شد اما در اواخر دهه 1960 و اوایل دهه 1970 مفهوم توسعه به سمت مشارکت در سرمایه گذاری در تحصیل، مسکن، بهداشت ملاحظه زیست محیطی و اخلاقی گسترش یافت؛ بر طبق گزارش توسعه منابع برنامه سازمان ملل متحد (1990)، توسعه به معنای گسترش انتخاب های افراد جامعه، ارتقاء سطح سلامت زندگی، فرصت کسب دانش و دسترسی به منابع مورد نیاز یک زندگی استاندارد تعریف شده است لذا مفهوم توسعه از فرآیند صرف رشد اقتصادی به سمت تغییر در مجموع تجارب بشر، تغییر یافته استیکی از جنبه های بسیار مهم که که به رشد همه جانبه یک کشور کمک شایانی نماید، گردشگری و توسعه آن می باشد؛ بطور کلی می توان گفت که توسعه گردشگری دارای مزایای اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی بسیار است( حسینی و همکاران، ».(163 :1389توسعه روستایی« از دیدگاههای گوناگون مورد ارزیابی و بازبینی قرار گرفته است، ولی هنوز اجماع نظر جامعی درباره معنا و حوزه قلمروی خاص آن دیده نمی شود. در هر حال، می توان توسعه روستایی را فرآیند توانمند سازی و تقویت قابل زندگی در بستر»کیفیت زندگی« و »کیفیت محیط زیست«، » کارایی و خود پسندگی اقتصادی« و نگهداشت و بهبود »کیفیت زیست بوم« در نواحی روستایی قلمداد کرد(هاشمی و همکاران، :1389 .(210بر این اساس، هدف توسعه روستایی تنها بهبود فرصت های اقتصادی نیست و ارتقاء سازماندهی اجتماعی، حفاظت میراث بومی، آداب و رسوم فرهنگی و بهبود دهی خدمات و تسهیلات رفاهی، همراه به نگهداشت و حفاظت محیط زیست روستایی را نیز در نظر دارد. این امر نشانگر نوعی هماهنگی و یکپارچگی در روند توسعه همزمین اقتصادی، اجتماعی و محیطی در روستا می باشد که با فراهم سازی معیشت پایدار در خانوارهای روستایی، امکان برخورداری متعادل و متوازن از خدمات و تسهیلات عمومی را در عرضه مناطق روستایی کشور فراهم می آورد. در کشورهای جهان سوم نیز دو دیدگاه به طور رایج در حوزه روستایی مورد توجه بوده است: (نخست : دیدگاه بهبود و اصلاح و دوم: دیدگاه دگرگون سازی)(هاشمی و همکاران، .(213 :1389ایران به معنای کامل کشوری غنی است، هم از لحاظ فرهنگی، هم تاریخی هم مذهبی همواره حرفی برای گفتن داشته و در جای جای دنیا می توانیم تاثیر فرهنگ اسلامی را ببینیم احترام به سنت ها را می توان از ویژگی های حسن بر انگیز مردم ایران دانست. هر کدام از عناصر سازنده فرهنگ ایران، درصورت مطالعه و معرفی، می تواند تبدیل به یک جاذبه برای صنعت گردشگری کشورمان شود. زیرا به لحاظ جاذبه های فرهنگی و گردشگری هر شهر از ایران دارای ویژگی های خاص خود می باشد. ما در گوشه و کنار ایران آثاری از این فرهنگ را می بینیم. به عنوان نمونه آداب و رسوم و جشن ها
و تنوع زبانی و قومی ایران در کمتر جایی از دنیا دیده می شود(شمس و همکاران، .(93 :1388اگر چه ایران از نظر منابع طبیعی و جاذبه های گردشگری در زمره ده کشور نخست است. متاسفانه همه آمارهای سازمان جهانی جهانگردی در سال های گذشته از روند بسیار کند وروی گردشگران به ایران و در نتیجه، سهم ناچیز این صنعت در درآمد ناخالص ملی کشورمان حکایت دارد(غفاری و همکاران، .(115 :1388استان کهگیلویه وبویراحمد، با وسعتی معادل یک درصد از قلمروی جغرافیایی – سیاسی کشور و بهره مندی از جاذبه های گوناگون طبیعی، فرهنگی و تاریخی، و نیز با موقعیتی ممتاز در میات سلسله جبال زاگرس، دارای استعداد فراوان در توسعه صنعت جهانگردی است؛ از این رو می توان با شناخت برنامه ریزی و سرمایه گذاری در زمینه جاذبه های واقع در پسکرانه های شهری و به ویژه روستایی این استان، گامی مهم و موثر در توسعه محرومیت زدایی مناطق برداشته شود.
-1-2 پیشینه تاریخی توریسم درجهان
تا آنجا که اطلاعات تاریخی نشان می دهد، قرنهای پیش از میلاد مسیح، فینیقیها که مردمی تجار پیشه بودند، از طریق دریا و زمین برای عرضه و فروش محصولات خود و خرید اجناس و محصولات دیگران سفر می کردند و این شجاعت و استقبال آنها از خطر، راه را برای نشر تمدن وگسترش فرهنگ اقوام مختلف و آشنا ساختن آنها با یکدیگر هموار می ساخت(کاظمی،.(8:1385فعالیتهای گردشگری در نواحی روستایی به طور قابل توجهی افزایش یافته است، از دهه ی 70 در همه ی کشورهای توسعه یافته گردشگری نقش کلیدی در توسعه ی برخی نواحی روستایی که از لحاظ اقتصادی و اجتماعی با رکود مواجه بودند داشته است. اما گردشگری در نواحی روستایی یک پدیده جدیدی نیست، بلکه موضوعی است که از انقلاب صنعتی با مفاهیم بازگشت به زادگاه (به عنوان نوعی گردشگری که به وسیله ساکنان شهری که اصالتآ از نواحی روستایی بودند و تعطیلاتشان را در شهرک های خود می گذرانند) وجود داشته است( خانی وهمکاران، .(54 :1388امروزه گردشگری به عنوان قسمتی از نیازهای زندگی در برنامه ریزی زمان خانواده ها قرار گرفته است و اساسآ آگاهی از جزئیات سفر و مکانی که به عنوان مقصد گردشگری نگاه می شود از الزامات برنامه ریزی یک سفر می باشد. همچنین با توجه به تنوع فعالیتها در شهرها و مقاصد گردشگری از یک سو و تغییرات شیوه های زندگی در کشورهای در حال توسعه از سوی دیگر موجب شد که تلاش ها و برنامه ریزی ها معطوف به جذب گردشگر در تمام زمینه ها شود(بهروان و همکاران، .(3 :1392
-2-2 صنعت گردشگری در کشورهای در حال توسعه
با بررسی مناطق توسعه یافته جهانگردی در سالهای اخیر، آن منطقی که استعداد ذاتی در توسعه جهانگردی داشته اند اکنون در حال توآزمایی بخش های جهانگردی خود هستند و در بسیاری از مناطق، کشش به سمت توسعه و پیشرفت بر اساس استانداردهای جدید و عوامل محیطی وجود دارد. بازشناسی این استانداردها و نیز فرآیند منطقی در بازشناسی منطقه مورد مطاله، رفته رفته به ضرورتی در توسعه گردشگری تبدیل می شود تا بر اساس روشی صحیح از تباه شدن میراث فرهنگی و طبیعی کشورها جلوگیری به عمل آید. همچنین برنامه ریزی منطقی، بلند مدت برای توسعه صنعت گردشگری در یک کشور باید با توجه به دیگر برنامه های توسعه اقتصادی آن انجام گیرد(قصابی و همکاران، .(36 :1392 کشورها، جوامع، منطقه ها
و شهرها به صورت فزاینده ای به این حقیقت پی برده اند که برای حفظ وضع اقتصادی خود باید ابتکار عمل به خرج دهند و درصدد یافتن راه های تازه ای برآیند. اگر چه در منطقه های مختلف، شرایط متفاوت است، ولی همواره صنعت گردشگری عاملی برای پیشرفت وضع اقتصادی بوده است. همچنین این صنعت می تواند موجب تغییر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شود(سازمان میراث فرهنگی، .(1390:35 گردشگران ورودی به ایران بر حسب منطقه ای که از آن صادر می شوند، را می توان به صورت زیر تقسیم بندی کرد: -1 منطقه اروپای غربی و شرقی-2 منطقه جنوب آسیا -3 منطقه آفریقا-4 منطقه آسیای میانه و قفقاز. دلایل زیادی همانند؛ تفاوت های فرهنگی و قومی بین ساکنین مناطق همچون اروپای غربی و آمریکای شمالی و لاتین و یا شباهت های فرهنگی و قومی و مبادلات تجاری بین ساکنین مناطق همچون آسیای میانه و قفقاز با ایران باعث شده است که تعداد جهانگردان ورودی از این مناطق و به دنبال آن کشورها متفاوت باشد. بررسی شاخص هایی مانند سهم و نرخ رشد سهم و متوسط جهانگردان ورودی بر حسب مناطق و کشورها، اطلاعات ارزنده ای را در بر دارد(قصابی و همکاران، .(5 :1392
-3-2 جایگاه و نقش توریسم در توسعه مناطق
یکی از مهمترین مشکلات در کشورهای در حال توسعه، مسائل و چالشهای توسعه روستایی است؛ چرا که راهبردها و اهداف گذشته در زمینه توسعه روستایی موفقیت آمیز نبوده و نتوانسته است تا عمده مسائل روستاها را در حوزه معیشت پایدار و بهبود زندگی روستاییان تامین کند. این مسئله باعث شده است که در سالهای اخیر، توسعه روستایی مورد توجه برنامه ریزان، نظریه پردازان و مجریان حکومتی قرار گیرد و »توسعهفضایی گردشگری« در اهم موارد معطوف به اقدام، قرار گیرد. البته باید اذعان داشت که توریسم به تنهایی نمی تواند جوابگوی همه نیازهای روستاییان باشد و باید در ارتباط تنگاتنگ با سایر بخشهای اقتصادی و با برنامه ریزی اصولی قرار گیرد تا بتواند نتایج و پیامدهای مناسبی در جهت توسعه و بویژه توسعه پایدار نواحی روستایی به همراه داشته باشد(هاشمی و همکاران، .(206 : 1389مفهوم توسعه به معنای عام آن مفهوم توسعه روستایی نیز در اثر گذر زمان دچار تحول شده زیرا اندیشه ها و باورها نهادهای اثرگذار درروند و فرآیند توسعه روستایی در سطح جهانی منطقه ای دهی نیز به ضرورت تغییر و تحول بر اساس آنچه در طی دهه اخیر حاصل شده است پی برده اند زیرا الگوی قدیم توسعه روستایی منجر به افزایش و توزیع عادلانه درآمد کاهش فقر، افزایش همه جانبه کیفیت زندگی مشارکت موثر مردم و نهادهای محلی در تصمیم سازی و فرآیند برنامه ریزی نشده است(جهانبخش و همکاران، .(3 :1392 سازمان توریسم جهانی (WTO) برای توجه گردشگران به اهمیت »گردشگر پذیری.« خاصه در مناطق روستایی از سیاستهایی استفاده می کند REAL استفاده می شود؛ چنانجه ( پاداش دهی، توانمند سازی، اعتبار و اعتماد پذیری و یادگیری را در گستره راهکارهایی برای حمایت توریسم سبز و افزایش تمایل گردشگران به این نوع توریسم را درنظر گرفته است که بر این اساس ( توریسم سبز روستایی) سالانه با 4 الی 10 درصد رشد برآورد می شود(هاشمی و همکاران، .(209 :1389توریسم روستایی به عنوان راهبردی است که علاوه بر اینکه اهداف روستایی از جمله کاهش فقر و امنیت غذایی، افزایش اشتغال و درآمد و جلوگیری از تخریب محیط روستایی را برآورده می سازد، می تواند زمینه استفاده بهینه از منابع روستایی( مانند شرایط آب و هوایی، آداب و سنن، فرهنگ و چشم اندازها و مناظر طبیعی) را فراهم آورد(هاشمی و همکاران، ».(214 :1389توسعه و بهبود محصولات و
فرآورده های توریسم:« در این رویکرد توریسم به عنوان روشی برای توزیع بیشتر اثرات و فرآورده های آن و نیز توسعه محصولات توریسم در نواحی روستایی و بخصوص در بین مردم فقیر در نظر گرفته می شود( هاشمی و همکاران، :1389 .(214 امروز گردشگری یکی از امید بخش ترین فعالیتهایی است که از آن به عنوان گذرگاه توسعه یاد می کنندآن گونه که تجربه کشورهای توسعه یافته نشان می دهد، اساساً یک تلاش و فعالیت اقتصادی است، حال آنکه در کشورهای در حال توسعه این روند اساساً درباره استفاده از فرصت ها به عنوان راهی برای پیشرفت است. استفاده از فرصت ها، ایجاد شغل می کند و
گردشگری تنها ممکن امکان کاربرد سودمند در حوزه های محدود و فقیر باشد، جایی که سایر گزینه ها برای بهبود و ترقی اوضاع اقتصادی حاشیه ای آنها بسیار کم است. گردشگری نیاز مبرم به سرمایه گذاری انسانی دارد و تنوعی از مشاغل را با نتایج متنوع در انواع و مقادیر گوناگون ارائه می دهد(شکری،.(206:1384
-4-2 گردشگری و توسعه پایدار
توسعه پایدار گردشگری توسعهای است که در آن توازن و تعادل، حفظ ارزشها و کیفیت اخلاقیات و اصول اقتصادی و نیز مزیتهای اقتصادی همه با هم دیده شده و کوشش میشود تا توسعهی متعادل و همه جانبه جایگزین توسعه صرفاً اقتصادی گردد. در این دیدگاه، توسعه گردشگری با استفاده از منابع موجود به گونهای است که ضمن پاسخ دادن به نیازهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ضوابط قانونی جامعه و انتظارات گردشگری، بتواند وحدت و یکپارچگی، هویت فرهنگی، سلامت محیط زیست، تعادل اقتصادی و رفاه مردم محلی را تأمین نماید (الوانی، .(10:1376 امروزه گردشگری به طور عام و ژئوتوریسم به طور خاص یکی از مهمترین راه های وصول به توسعه ی پایدار است، که در سایه ی این توسعه علاوه بر ارتقاء سطح زندگی اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی سبب حفاظت از داشته های واقعی یک مکان به عنوان بخشی از میراث گذشتگان و دین و امانتی به آیندگان خواهد گردید(خراسانی و همکاران، .(1392:8منظور از توسعه پایدار صرفآ حفاظت از محیط های فیزیکی نیست، بلکه مراد نوعی از توسعه است که مبتنی بر اصول پایداری و متعهد به صیانت از همه منابع جامعه در سراسر جهان باشد. گردشگری پایدار بر ایجاد توازن در توسعه گردشگری از طریق رویکردها و سیاست ها ی نوین بخش خصوصی و دولتی در آینده تاکید دارد. توجه به اخلاقیات در گردشگری زمینه هایی را فراهم می کند تا آثار مثبت گردشگری افزایش و آثار منفی آن کاهش یابد(عباسی اصل، .(8 :1392توسعه پایدار به معنای مدیریت و حفاظت از منابع طبیعی و جهت دادن به تحولات اقتصادی و نهادی است به ترکیبی که نیازهای حال و آینده به صورت مستمر و پایدار تامین شود. برای این منظور در دراز مدت، مصرف کنونی با بدهکار کردن آیندگان تامین مالی نمی شود به دیگر معنی برای جمعیت کنونی چنان سرمایه گذاری شود که برای نسل های آینده بدهی اجتماعی بار نیاورد و منابع طبیعی باید به گونه ای بهره برداری شوند که بهره کشی بیش از اندازه ظرفیت نگهداری و افراط در بهره برداری از زمین موجب بدهی بوم شناختی نشود(رستم نژاد، .(2 :1392
-5-2 اهداف توسعه فرهنگی
به منظور تعیین نقش برنامه آمایش در تحولات فرهنگی و مشخص نمودن اهداف توسعه فرهنگی، شایسته است تا به منشاء فرهنگ در جوامع نگاهی مجدد شود. از آنجا که فرهنگ برخاسته از ساختار اجتماعی، تاریخی و سیاسی، شیوه ی معیشت و
