بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف تبیین ابعاد کمی و کیفی، عوامل شکلدهنده و همچنین نتایج و اثرت گروههای غیر رسمی در شرکت گاز استان زنجان اجرا شده است. روش تحقیق براساس نتیجه: کاربردی، بر اساس هدف: تبیینی، بر اساس نوع دادهها: کیفی، بر مبنای شرایط انجام تحقیق: غیر ازمایشی، بر مبنای روش انجام تحقیق: پیمایشی می باشد.
جامعه آماری شامل 78 نفر از کارکنان شرکت گاز استان زنجان می باشد که به علت محدودیت جامعه سرشماری صورت گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته، شامل 16 سوال باز پاسخ میباشد. در راستای دستیابی به اهداف اصلی و با بررسی یافتههای نحقیق، ابعاد کمی و کیفی و همچنین عوامل شکل دهنده و اثرات و نتایج گروههای غیر رسمی شرکت گاز شناسایی شد.
.1 مقدمه
مطالعه سازمانها یا گروههای غیررسمی در داخل یک سازمان رسمی بسیار ضروری است. زیرا، از یک طرف پیداش آنها اجتناب ناپذیر است و از طرف دیگر، مدیریت سازمانهای رسمی همواره با آثار مثبت و منفی سازمانهای غیررسمی در درون سازمان رسمی روبرو هستند. پیدایش سازمانها یا گروههای غیرسمی همیشه به دنبال پیدایش سازمان رسمی صورت میگیرد.
روی این اصل، میتوان گفت که سازمان های غیررسمی سایه سازمان رسمی هستند و تا زمانی که سازمان رسمی وجود دارد، سازمان غیررسمی نیز وجود خواهد داشت. فعالیتهای سازمان غیررسمی بر روند فعالیتها، کامیابیها و ناکامیابیهای یک سازمان رسمی اثر انکار ناپذیر دارند. تعداد زیادی از دشواریهای اداری، فنی و تولیدی سازمان رسمی ناشی از طرز برخورد اعضای سازمانهای غیررسمی با هدفهای سازمان رسمی و مخصوصا با مقاصد مدیران آنهاست
این مقاله از پایان نامه ای با عنوان " تحلیل ابعاد تغییرات - وعوامل شکل دهنده و اثرات - گروه های غیر رسمی شرکت گاز - به منظور تدوین یک الگوی مدیریتی - " که تحت حمایت مادی و معنوی آن شرکت صورت گرفته، استخراج شده است.
.2 بیان مساله
امروزه بزرگترین مسالهای که هر سازمان با آن روبروست، مساله تحول و دگرگونی است و مدیریت تغییر یکی از مهمترین مباحث علم اداره سازمان به شمار میرود. از آنجاییکه تغییر یکی از بزرگترین خصوصیات سازمانها و موسسات در حوزه رقابتی است، تغییرات تکنولوژیکی یا هر تغییر دیگری، تغییرات مدیریتی را نیز طلب می کند
شرکت گاز استان زنجان از منظر علمی یک سازمان است. سازمان عبارت است از همکاری مشترک افراد برای انجام مقاصد مشترکی که در پیش دارند. سازمان زاییده فعالیت گروهی است و قالبی است که فعالیت مدیریت در آن جریان دارد. پویایی های زندگی سازمانی را فقط هنگامی میتوان فهمید که علاوه بر ساختار رسمی سازمان، از هنجارها، گروهبندیها و روابط غیررسمی آن نیز آگاهی داشت.
تحقیقات نشان میدهند که بسیاری از مشکلات سازمانی که در چارچوب رسمی راه حلی برای آنها امکان پذیر نیست باید از طریق غیررسمی حل و فصل شوند. در واقع سازمان غیررسمی وسیله مهمی برای اجرا و تحقق هدفهای مهم سازمانی به شمار میرود
.3 اهداف نظری پژوهش
تبیین ابعاد کمی گروههای غیررسمی شرکت گاز
تبیین ابعاد کیفی گروههای غیررسمی شرکت گاز
تبیین عوامل شکل دهنده - اثرگذار - بر گروههای غیررسمی شرکت گاز
تبیین نتایج و اثرات گروههای غیررسمی
.4 تعریف متغیرها
تعاریف گروه: تعریف اول بر این اساس است که گروه به دو یا چند نفر گفته میشود که با هم تعامل و وابستگی داشته و برای دستیابی به هدف مشخصی کنار هم جمع شده اند
تعریف دوم:گروهها را میتوان در قالب عبارت ادراکها، انگیزش، سازمان، وابستگی و مراودات تعریف کرد. یکی از تعاریف ساده و جامع توسط ماروین شاو ارایه شده است: " یک گروه مجموع دو یا چند فرد است که به طریقی با یکدیگر مراوده داشته و هریک بر دیگری اثر گذاشته و یا تحت تاثیر دیگری قرار میگیرد"
انواع گروهها: گروهها ممکن است رسمی یا غیررسمی باشند. منظور از گروه رسمی گروهی است که بر اساس ساختار سازمانی برای انجام وظایفی مشخص ایجاد شدهاست. در گروههای رسمی، رفتاری که اعضای تیم باید از خود بروز دهند بر اساس اهداف سازمانی مشخص شده و در راستای آن است. در مقابل گروههای غیررسمی به روابطی گفته میشود که نه ساختار رسمی دارد و نه به دلیل سازمان ایجاد شدهاند.این گروهها در پاسخ به نیاز ارتباط اجتماعی در محیط کار به صورت خودجوش ایجاد می شوند
چرایی و عوامل پیدایش سازمانهای غیررسمی: این واقعیت که یک سازمان به صورت رسمی ایجاد شدهاست، نمی تواند به این معنی باشد که همه فعالیتها و روابط متقابل بین اعضاء، به صورت دقیق طبق طرح یا نمودار سازمان باشد. در هر سازمان رسمی، تعدادی سازمان غیررسمی به وجود میآید و این روابط - روابط غیررسمی - بدان سبب بهوجود میآیند که افراد در کنار یکدیگر کار و زندگی میکنند.
تعریف تغییر: در فرهنگ لغت فارسی، تغییر چنین تعریف شده است: "دگرگونکردن، چیزی را به شکل وحالت دیگر درآوردن"
تغییر زمانی اتفاق میافتد که چیزی به پایان می رسد و چیز دگرگونه یا نوینی شروع میشود
در مجموع می توان تغییر را نوعی تبدیل وضعیتدانست که عمدتاً گرایش آن به سمت حرکت از وضعیتی نسبتا مطلوب به وضعیتی مطلوبتر است
به تعبیر دراکر، یگانه امر ثابت در دتیای امروز تغییر است
.5 پیشینه مطالعات انجامیافته:
پژوهشگری به نام حمیدرضا ملک - - 1391 دریک تحقیق پیمایشی - پایان نامه - تحت عنوان "نقش سازمانهای غیررسمی و تاثیر آن بر اثربخشی عملکرد شرکت گاز استان گلستان" نتیجه گرفت: سازمانهای غیررسمی بر نوآوری شرکت گاز استان گلستان تاثیر گذارند. -سازمانهای غیررسمی بر تعهد سازمانی شرکت گاز استان گلستان تاثیر گذارند. - سازمانهای غیررسمی بر رضایت شغلی شرکت گاز استان گلستان تاثیر گذارند. - سازمانهای غیررسمی بر سلامت سازمانی شرکت گاز استان گلستان تاثیرگذارند. دادههای این تحقیق با پرسشنامه استاندارد " اثربخشی سازمانی بر اساس مدل کارکردهای چهارگانه ضروری نظام اجتماعی پارسونز" - AGIL - با پرسش از108 نفر اعضای جامعهی نمونه - جامعه آماری 154 نفر از مدیران و کارکنان رسمی و قراردادی شرکت گاز استان گلستان - ستاد مرکزی - بهدست آمده است.
سه محقق به نامهای بکایی ،پور کیانی و میمند - 1394 - در پژوهشی تحت عنوان " ارزیابی درجه رسمی بودن سازمان در دستگاههای اجرایی شهر کرمان" دریافتند که میانگین درجه غیررسمی بودن سازمان در دستگاههای اجرایی شهر کرمان از حد متوسط بالاتر است لذا پیشنهاد کردهاند به منظور افزایش کارایی و بهرهوری بیشتر سازمان، گروههای غیررسمی حمایت شوند. البته باید درنظر داشت که اگر بیش از حد به گروههای غیررسمی قدرت داده شود نتیجه معکوس می دهد. یعنی نه تنها موجب افزایش کارایی نمیشود بلکه ممکن است بر کارایی و اثربخشی سازمان اثر منفی بگذارد.
سید عبدالعلی قوام - 1369 - در مقاله ای تحت عنوان "فن تشخیص سازمانهای غیررسمی در یک سازمان رسمی" دریافت که برای شناختن روابط حاکم بر اعضای یک گروه لازم است که از ابزار کمک گرفتهشود. یکی از این ابزارهای موجود "آزمون جامعهسنجی" است. در آزمون جامعهسنجی از اعضای یک گروه معین میخواهند تا افرادی را که تمایل دارند با آنها در انجام دادن یک کار معین همکاری داشته باشند مشخص کنند. به کمک این آزمون میتوان افراد محبوب، مطرود، منزوی و گروههای فرعی یک گروه اصلی را شناخت. به کمک آزمون جامعهسنجی میتوان فهمید که چه کسانی در پشت پرده رهبری گروههای فرعی را بر عهده دارند و عملکرد سازمان را تحت تاثیر قرار می دهند. به کمک دستآوردهای این آزمون میتوان افرد را به کارهایی گماشت که با ویزگیهای آنها سازگاری بهتری دارند و از این طریق بازده سازمان را بالا برد.
وایت، کیوری و لاکت - 2016 - در مقالهای تحت عنوان "رهبری تکثرگرا در سازمانهای پیچیده: شناسایی تاثیرات بین شبکهای روابط رهبری رسمی و غیررسمی" دریافتند که الگوهای رهبری تکثرگرا دارای پارامترهای درونزا هستند، که بهوسیله رهبری نقش آفرینان و به وسیله ی گروههای غیررسمی شکل گرفته اند، و برای درک ظرفیت مورد نیاز برای مواجهه با وضعیتهای سازمانی که به طور فزاینده پیچیده هستند، مهم میباشد.
ویلیامز - 2015 - در مقاله ای تحت عنوان " تفاوتهای بین قومیتی در سنجش کارکنان غیررسمی: یک تجزیه و تحلیل اکتشافی از 41 اقتصاد کمتر توسعه یافته" دریافت که 34.5 درصد از نیروی کار در بین کارکنان غیررسمی در این 41 کشور مشاغلی غیرکشاورزی دارند که کاکنان غیررسمی 83.6 درصد در هند تا 6.1 درصد در صربستان را احاطه میکند.
