بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از مباحث مطرح درحوزه علوم قرآنی مسأله تحریف ناپذیری قرآن کریم است.تحریف درلغت از ازریشهحَرَف«»ودرلغت به معنای، کناره ولبه،آمده است.»تحریف«دراصطلاح،به معنای تفسیر یادگرگون نمودن چیزی،برخلاف آن چه که ظاهر است به کاررفته است. دراین تحقیق که با روش تحلیلی- توصیفی وبا استناد به آیات وروایات وتحلیل های متخصصان درزمینه علوم قرآنی به ویژه امام خمینی - ره - انجام شده، به مهمترین شبهاتی که ازسوی قائلین به تحریف بیان شده می پردازیم.از نظر امام خمینی - ره - مهمترین شبهاتی که ازسوی قائلین به تحریف بیان شده عبارتنداز:1 -شبهه تصریح نشدن نام معصومان - - ع - - ؛-2 شبهات ابوبکربرای مبارزه باقرآن کریم؛-3 شبهاتعُمربرای مبارزه باقرآن کریم؛-4 شبهه حذف نام معصومان - ع - ازقرآن؛-5 شبهه حجیم شدن کتاب های آسمانی. دراین مجال تلاش داریم تا این پنج شبهه را از دیدگاه امام خمینی - ره - مورد بررسی و نقد قرار دهیم.
قرآن کریم،کتاب خداوند سبحان است که از طریق وحی برای فهم همه مردم نازل شده است. تعالیم آن عمومی است.امّا عمومی بودن قرآن کریم بدین معنا نیست که همه افراد به طوریکسان از آن بهره مند می شوند بلکه تعالیم آن دارای مراتبی است که هرفرد به میزان استعداد ظرفیّتو خود از آن بهره مند میشود. از این روموضوع» تحریف ناپذیری قرآن«یکی از موضوعات مطرح درحوزه تاریخ قرآن است.که به دوره پس از رحلت پیامبر اکرم - ص - تاجمع آوری قرآن کریم درزمان عثمان بر می گردد. که ازاهمیّت زیادی برخوردار است بطوریکه دربسیاری از آیات قرآن واحادیث معصومان - ع - ،آموزه های فراوانی درباره جاودانگی بودن قرآن کریم مطرح شده است آن طور که قرآن کریم درآیات متعددی از مسلمانان خواسته است پایبند به دستورات قرآن کریم باشند،تا درسایه عمل به آن معارف ودستورات،به سعادت ورستگاری برسند،همچنین همه مردم جهان را بهتحدّی ومبارزه طلبی فرا خوانده است واز آنها خواسته است که،اگر درمعجزه ومصونیت بودن قرآن کریم شک وتردید دارند سوره ای همانند قرآن بیاورندقُل:لَئِنِ»اجْتَمَعَتِالْإِنْسُوَالْجِنﱡعَلَیأَنْیَأْتُوابِمِثْلِههَذَاالْقُرْآنِ«؛ - اسراء - 88/؛ بگو: »اگر انسانها وپریان - جن وانس - اتفاق کنند که همانند این قرآن را بیاورند، همانند آن را نخواهند آورد هر چند یکدیگر را - دراین کار - کمک کنند - .از این آیه اینگونه استنباط میشود که درحقیقیت همانگونه که ارائه سورهای همانند با سورههای قرآن، معجزه بودن قرآن کریم را اثبات میکندادّعای احتمال تحریف درقرآن کریمحجّیت، ومعجزه بودن قرآن کریم را زیر سؤال میبرد. ازنظرامام خمینی - ره - آن چه از آیات قرآن کریم وروایات معتبر بر می آید این است که قرآن کریم ازهرگونه تحریف منزّه ومبرا است.از این رودراین پژوهش سعی داریم تا باتکیه بر دیدگاه امام خمینی - ره - وآیات قرآن کریم وروایات معصومان - ع - وبه برخی از شبهاتی که، پیرامون تحریف قرآن است اشاره گردد. همانطور که از آیه - اسراء - 88/استفاده میشود، این آیه به صراحت از مسلمانان خواسته است پایبند به دستورات قرآن کریم باشند،تا درسایه عمل به آن معارف ودستورات،به سعادت ورستگاری برسند،همچنین همه مردم جهان را بهتحدّی ومبارزه طلبی فرا خوانده است واز آنها خواسته است که اگر درمعجزه ومصونیت بودن قرآن کریم شک وتردید دارند سوره ای همانند قرآن بیاورند.
از زمان بعثت پیامبر اکرم - ص - افرادی پیداشدند که با اهداف مختلف تلاش کردندتا به تحدی درآیات قرآن کریم بپردازند.ازاین حیث به خاطر اهمیّتی که این موضوع دارد امروزه نیز کتاب های بسیاری دراین باره نوشته شدندامّا. از آن جاکه هدف بیشتر محققین دراین باره، اصول وروش های تحریف ناپذیری قرآن کریم بوده است از این روتألیفات بسیاری، درزمینه»تحریف ناپذیری قرآن کریم« به رشته تحریر درآمده است،امّاهدف بیشتر محققین دراین باره، اصول وروش های تحریف ناپذیری قرآن کریم است وکمتر به مباحث تفسیری وتاریخی پرداخته اند.لذا باید اذعان نمود که دراین باره اثری مستقل وجود ندارد، غالب تألیفاتی که دراین زمینه به نگارش درآمده است به صورت گذرا و پراکنده اشاره هایی به این مسأله نموده اند.تعدادی ازآثاری که به صورت پراکنده به این موضوع پرداخته اند عبارت انداز: مقاله ای باعنوان تحریفناپذیری قرآن از دیدگاه امام خمینی - ره - ، اثر نادعلی تلوکی عاشوری، محور بحث این مقاله بیشتر درباره معانی تحریف، روایات مربوط به تحریف از دیدگاه امام خمینی - ره - مورد بررسی قرار داده است. بنابراین، در میان تألیفاتی که در این زمینه به رشته تحریر درآمده است، به ندرت می توان اثری یافت، که به اندیشه های تفسیری و تاریخی امام خمینی پرداخته باشد.
-1مفهوم شناسی واژه تحریف
واژه »تحریف« درعربی، از ریشه حَرف»ْ«، وجمع آن »حروفْ« ؛ أحرُف«» گرفته شده است.ودرلغت به معنای طرف و کناره و دگرگون وتغییر دادن چیزی از شکل اولیه واصلی است. - راغب اصفهانی1412ق: ص. - 112 خلیل درباره لفظ»تحریف«معتقداست:تحریف به معنای تغییر کلمه از معنایش بیان می کند. - فراهیدی،:1414 ج 1،ص . - 320 از نظر جوهری »تحریف« کلام از مواضع آن همان تغییر دادن آن کلام است. - جوهری،1990م:ص. - 220مصطفوی معنای حقیقی ماده»تحریف «رابه معنای مایل کردن ودگرگون ساختن می داند. »تحریف«دراصطلاح درمعانی مختلف به کاررفته است.از نظر شیخ طوسی تحریف گاهی باتأویل نادرست وگاهی باتغییر وتبدیل صورت می پذیرد. - طوسی،بی تا:ج3،ص. - 470تحریف حقایق، تحریف حروف، تحریف کلمات، تحریف آیات، تحریف زیاد وکم کردن، تغییر ودگرگون ساختن کلام الهی به کار رفته است. - خرمشاهی،:1377 ص. - 86از نظر قرشی واژه »تحریف«به معنای .معنای مایل نمودن می داند. - قرشی،1371ش:ج2،ص - 120درقرآن کریم کاربرد این واژه درآیات ذیل آمده است]حَرَفَ.1:[یَسْمَعُون»کَلاَمَ اللّهِثُمﱠ یُحَرﱢفُونَهُ« ؛ - بقره - 75/؛ - میشنیدند وبا آن که حقیقت آن را مییافتند تحریفش میکردند واز کار خویش آگاه بودند؟ - ؛منَ» الﱠذِینیُحَرِّفُونهادُواالْکَلِممَوَاضِعِهِنْ؛ - نساء46/؛ - بعضی از یهود، سخنان را از جای خود، تحریف میکنند - .]صَغَو2 .[إِنْ»تَتُوبا اللﱠهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُمْ«؛ - تحریم - 4/؛ - اگر شما دزنو توبه کنید بهتر است، زیرا دلهایتان از حق باز گشته است - . ]زَیغ[فَلَمﱠا» َاغُوا أَزَاغَ اللﱠهُ قُلُوبَهُمْ«؛ - صف - 5/؛ - چون از حق رویگردان شدند خدا نیز دلهاشان را ازحق بگردانید - إِنﱠ.]اِفکالﱠذِینَ»[ جَاءُوا لْإِفْکِ عُصْبَهٌ مِنْکُمْ«؛ - نور - /؛ - مسلّماً11 کسانی که آن تهمت عظیم را عنوان کردند گروهی توطئه گراز شما بودند - .مقصود از تحریف دراین آیات الهی:-1 تأویل وتفسیرنادرست از کلام خداوند وایجاد تغییر درمحتوا ومعنای آیات -2 تغییر وتبدیل آیات الهی به کلمات دیگر . - طبرسی، :1382 ج 2،ص-3 - 173تغییر دادن کلام بشری به لحن وآهنگ کلام الهی تا بدین وسیله افراد ناآگاه، آن را به عنوان کلام خداوند تلقی نمایند. - .طباطبایی،:1374ج 3، ص » . - 266تحریف«دراصطلاح انگلیسیdistortion که به معنای کجی وتغییر شکل آمده است. - هورنبی،1989م:ص. - 200
-2امکان یاعدم امکان تحریف کتب آسمانی
از آن جا که درآیات بسیاری از قرآن کریم سخن از تحریف کتاب های آسمانی شده استعدّه ای از روی غرض ورزی ویا عدم آگاهی کافی معتقدنداز آن جا که درکتاب های آسمانی قبل از قرآن کریم تحریف وتغییراتی صورت گرفته است درقرآن کریم نیز تغییراتی راه یافته است وبرای استناد به گفته های خود به روایاتی از شیعه وأهلتسنّن استدلال نموده اند درحالی که به دلایل :عقلی، قرآنی، نقلی وتاریخی،قرآن کریم منزّه ازتحریف وتغییراست .
2؛-1دلیلعقلی منزّه بودن قرآن از تحریف
ازجمله دلایل برعدم شبهه تحریف دقرآن کریم ادّله عقلی است که خود به چند قسم تقسیم میشود :
1؛2؛-1ضرورت اتمامحجّت
از برنامههاووظایف پیامبران رساندن احکام الهی واتمام حجت بر همه جهانیان است وپیامبران بر اساس چنین حکمتی است که از سوی خداوند،سبحان برای هدایت مردم پیام های خداوند سبحان را به توده های مختلف مردم می رسانند.واز آنها می خواهند، که به دستوارات واحکامی که درکتاب های آسمانی آمده عمل نمایند،این موضوع درقرآن کریم که، بزرگ ترین وجامع ترین کتاب آسمانی است ازاهمیّت بیشتری برخوردار است،زیرا جاودان وهمیشگی بودن قرآن کریم ازیک طرف وعدم امکان تغییر ودگرگونی درآن درمقایسه با کتب آسمانی دیگرازاهمیّت وویژگی های منحصر به فرد این کتب آسمانی حجیت وهمیشگی بودن آن است لذا،اگر کسی معتقدبه تحریف قرآن کریم باشد،درحقیقتحجّیت قرآن کریم را نابودساخته،وآن را زیر سؤال بردهاست، چون قرآنی کهحجّت وکامل است بدون کوچک ترین نقص وکاستی به مردم رسیده است.بنابراین ازنظر عقلی احتمال تحریف درقرآن کریم ساقط است. - جوادی آملی، 1382ص. - 41
2؛2مسألهاعجازقرآن
یکی بزرگترین دلیلبرردّ شبهه تحریف قرآن اعجاز قرآن کریم است.قرآن کریم به صراحت بیان می کندقُل»اجْتَمَعَتِئِنِلﱠ الإِنسُوَالْجِنﱡعَلَییَأْتُواْأَنبِمِثْلِهَذَاالْقُرْآنِ «؛ - اسراء - 88/؛ - بگو اگر انسانها وپریان اتفاق کنند که همانند این قرآن را بیاورند، همانند آن را نخواهند آورد، هر چند یکدیگر را کمک کنند - .این آیه از قرآن کریم که به آیه تحدی معروف است دربردارنده این مطلب است که قرآن کریم همه مردم جهان را از به هم آوردی وآوردن سوره ای همانند قرآن کریم دعوت کرده است وبیان نموده است که اگر درحقانیت قرآن کریم شک وتردید دارندسوره ای همانند آن بیاوررند. چون تاکنون کسی نتوانسته چنین کاری را عملی کند این یکی از دلایل اعجاز وبی نظیر بودن قرآن است. - معرفت، :1390ص. - 376علّامه طباطبایی درردّ دیدگاه کسانی که قایل بتحریف قرآن کریم هستند،تصریح می کندکه قرآن کریم درتمام زمینه های معرفت بشری تحدی می کند وعام بودن این تحدی اثبات کننده اعجازقرآن کریم، درتمام زمینه هاست بنابراین اعجازقرآن کریم درهمه زمینه هاازنظرعلمی معجزه بوده ومشتمل برعلوم گوناگون است که، همانندآوری آن ممکن نیست درواقع منظورایشان ازعلم ومعرفت، نوع خاصی ازمعرفت، همانند معرفت تجربی نیست،بلکه معرفت را به صورت مطلق مطرح کرده است که شاخه های مختلف دانش رادربرمی گیرد.درنتیجه نهایت چیزی که از این آیات گفته شده استنباط میشوداین است دشمنان اسلام همواره تلاش های بسیار درزمینه تألیف کتابی به مانند قرآن کریم انجام داده اند.امّاهنوز نتوانسته اند کتابی به مانند آن چه که خداوندسبحان برقلب پیامبر نازل کرده است بیاورند.
2؛-2دلیلقرآنی منزّه بودن قرآن ازتحریف:
مخالفین برای اثبات دیدگاه خود به ادّله قرآنی استناد می کنند ومعتقدند، که آیات قرآن کریم مورد تحریف قرارگرفته است .امّا درخود قرآن کریم آیاتی بیان شده است کهتدبّر درآن منزّه بودن قرآن کریم ازتحریف رااثبات می کندازجمله:اِن»َحْنُا نَزﱠلْنَاالذﱢکْرَإِنﱠالَحَافِظُونَلَهُ«؛ - حجر - 9/؛ - ما قرآن را نازل کردیم، وبه طورقطع نگهبان آنیم؛یَأْتِیهِ»لاَالْبَاطِلُمِنبَیْنَِدَیْهِ لاَمِنْو خَلْفِهِتَنْزِیلٌمِنْحَکِیمٍحَمِیدٍ«؛ - فصلت - 42/؛ - که هیچ گونه باطلی، نه از پیش روونه از پشت سر، به سراغ آن نمیآید چرا که از سوی خداوند حکیم وشایسته ستایش نازل شده است.!از - میان مفسرین شیعه علّامه طباطبایی درذیل آیه موردبحث ودرتوجیه دیدگاه کسانی که معتقد به تحریف قرآن کریم هستندتصریح می کند: سیاق صدرآیه، سیاق حصراست وحصر درآن،ناظربه گفتارمشرکین است که قرآن کریمرا هَذیان وپیامبراکرم - ص - راهم دیوانه می نامیدند درادامه ایشان تصریح می کندکه قرآن کریم ذکری زنده وجاودان است وهرگز فراموشی درآن راه ندارد، هیچ نقصی درآن راه ندارد وگذشت زمان هرگز نتوانسته است از ارزش این کتاب مقدس بکاهد اشکال دوّمی که ایشان وارد می کنداین است که، قرآن کریم ذکر خداوند سبحان است
