بخشی از مقاله
خلاصه
رفتار شهروندی سازمانی نوعی رفتار دلخواه و داوطلبانه میباشد که فرد در محیط کار از خود بروز میدهد. رفتار شهروندی سازمانی موجب میشود تا فرد منافع گروهی و سازمانی را بر منافع فردی خویش ارجحیت داده و بدین سبب در اثر فداکاری، سخاوتمندی، مشارکت و حتی تلاشهای اضافی خود زمینههای ارتقای کارائی سازمان خود را فراهم میکند. از سوی دیگر همواره عملکرد مالی سازمان بعنوان عاملی مهم و اثرگذار در تعیین کیفیت سازمان بوده است. بر این اساس هدف پژوهش حاضر تحلیل اثرگذاری رفتار شهروندی سازمانی کارکنان بر ارتقای عملکرد مالی سازمان - مطالعه موردی: کارکنان شعب بانک صادرات شهرستان بهبهان - بوده است. این پژوهش به روش توصیفی - همبستگی انجام شد. جامعه آماری برای پژوهش حاضر شامل تمامی کارکنان شعب بانک صادرات شهرستان بهبهان بود که از میان آنها تعداد 30 نفر به عنوان نمونه آماری پژوهش با روش خوشهای تصادفی انتخاب شد. جهت بررسی فرضیات مساله از پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی لی و آلن - - 2002 و پرسشنامه عملکرد مالی عزیزی - - 1390 با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 24 استفاده شد. یافتههای پژوهش نشان داده است که تمامی ابعاد رفتار شهروندی سازمانی با عملکرد مالی سازمان رابطه معنادار و مثبت دارد.
.1 مقدمه
امروزه شغل مهمترین بخش زندگی بسیاری از انسانهاست، زیرا افراد بیشترین وقت و انرژیشان را صرف فعالیتهای مربوط به کار کرده و زندگیشان را با شغل و سازمانی که در آن کار میکنند، ارزیابی مینمایند.[1 ] به همین دلیل از جمله حیطههایی که در زمینه شغل بسیار مهم میباشد، توجه به نیروی انسانی و رفتار سازمانی آنهاست. در کل گستره رفتارهای کارکنان در محیطهای شغلی، تنوع بسیار زیادی دارد و هر دسته یا طبقه از این رفتارها به اشکال مختلف بر تسهیل عملکرد و اثربخشی، یا در مقابل آن، بازداری و تخریب عملکرد مطلوب و مناسب فردی و سازمانی تأثیر میگذارند. به همین دلیل میبایست استانداردهای جدیدی برای سازمانها تدوین گردد تا پاسخگوی چالشها بوده و زمینه مناسبی را برای کارکنان فراهم کند تا بتوانند از مناسبترین مهارتهای آنان برخوردار باشند.[ 2] بر این اساس در سالهای اخیر، بیشتر سازمانها در پی یافتن راههایی برای جذب مشارکت افراد به عنوان نیروی کارآمد سازمانی در پیشبرد اهداف خود بودهاند. در این میان، میتوان به رفتارهای داوطلبانه و خودجوشی اشاره کرد که افراد در ازای انجام آن، پاداشی دریافت نمیکنند و به این رفتارها در سازمانها رفتارهای شهروندی سازمانی* گفته میشود.[ 3]
این نوع رفتارها طیف متنوعی نظیر یاری رسانی به دیگران، تلاش و کوشش فراتر از حد متعارف و مورد انتظار، تحمل کاستیها و نقایص و مشارکت فرانقشی با سازمان را در بر میگیرند. این مقوله به رفتارهای فردی اشاره دارد که برخاسته از بصیرت افراد بوده و علاوه بر این که کارایی و اثربخشی عملکرد سازمان را افزایش میدهند، مستقیما و به صورت صریح از طریق نظام رسمی پاداش، تشویق نمیشوند.[4] بر این اساس رفتار شهروندی سازمانی حرکت کردن به ورای حداقل عملکرد مورد انتظار میباشد. که خود میتواند با کمک گرفتن از نیروی فعال جامعه و با برقراری ارتباط با سایر زمینههایی که موجب ارتقای هرچه بیشتر آن میشود به رشد و بالندگی سازمان کمک شایانی نماید.
از سوی دیگر هر سازمان به منظور آگاهی از میزان مطلوبیت و مرغوبیت فعالیتهای خود به ویژه در محیطهای پیچیده و پویا، نیاز مبرم به سیستم ارزیابی عملکرد دارد. فقدان سیستم ارزیابی عملکرد در یک سازمان به معنای عدم برقراری ارتباط با محیط درون و برون سازمان تلقی میشود که پیامد آن کهولت و در نهایت مرگ سازمان است. مسائل مربوط به اندازهگیری عملکرد به منظور توجه بیشتر به سازمان در جهت تحقق اهداف سازمانی میباشد. بانکها نیز همانند سایر سازمانها در ایران برای ارایه خدمات متنوعتر، سریعتر و مدرنتر و امکان رقابت و ادامه حیات در موج گسترده اطلاع رسانی و توسعه خدمات ویژه بانکی، نیازمند ارزیابی عملکرد مستمر شعب خود هستند. براساس شواهد و مدارک مستند روشهای موجود ارزیابی عملکرد مالی شرکتها و سازمانها اغلب تجربی و فاقد پشتوانه محکم علمی بوده و به دلیل استاندارد نبودن این روشها، نتایج آن در سازمانهای مختلف با یکدیگر قابل مقایسه نیستند. همچنین روشهای موجود در قریب به اتفاق موارد صرفا خروجی سازمان را ملاک ارزیابی عملکرد قرار داده و کمتر به مقایسهی نسبت خروجیها به ورودیهای سازمان پرداخته میشود. به طور مثال در اغلب سازمانها براساس خروجیهای سازمان که شامل منابع، مصارف، خدمات، مطالبات معوق و سود و زیان است ارزیابی عملکرد سازمان را انجام میدادند، اما در دههی اخیر رقابت در بانکها متبلور شده است؛ به گونهای که بانکها در ادوار مشخص نسبت به پایش عملکرد مالی خود اقدام میکنند تا ضمن بهرهبرداری از تکنولوژی روز، توجه به نیاز مشتریان و ... از گردونه رقابت خارج نشوند.[ 5] ارزیابی عملکرد فرایندی است که به سنجش و اندازهگیری، ارزشگذاری و قضاوت درباره عملکرد طی دورهای معین می-پردازد. ارزیابی عملکرد از جمله بهترین راههای به دست آوردن اطلاعات لازم برای تصمیمگیری در سازمانها است. اندازه گیری عملکرد به عنوان فرآیند تعیین میزان اثربخشی و کارایی اقدامات گذشته است.[ 6] در پژوهش حاضر سعی بر این است تا اثرگذاری رفتار شهروندی سازمانی کارکنان بر ارتقای عملکرد مالی سازمان - مطالعه موردی: کارکنان شعب بانک صادرات شهرستان بهبهان - مورد بررسی قرار گیرد.
-2 فرضیههای پژوهش
فرضیه اول: رفتار شهروندی سازمانی کارکنان با عملکرد مالی سازمان رابطه دارد. فرضیه دوم: رفتار شهروندی سازمانی معطوف به سازمان با مدیریت ارزش رابطه دارد. فرضیه سوم: رفتار شهروندی سازمانی معطوف به کارکنان با کنترل ریسک رابطه دارد.
.3 مبانی نظری
-1-3رفتار شهروندی سازمانی
سازمانها بدون تمایل داوطلبانه افراد به همکاری، قادر به توسعه اثربخشی جمعی خود نیستند. تفاوت همکاری داوطلبانه و اجباری از اهمیت فراوان برخوردار است. در حالت اجباری شخص وظایف خود را در راستای مقررات و قوانین و استانداردهای قابل قبول یک سازمان وصرفاً در حد رعایت الزامات انجام میدهد. ولی در همکاری داوطلبانه مقوله و رأی وظیفه مطرح است و افراد کوششها، انرژی و بصیرت خود را برای شکوفایی توانائیهای خود به نفع سازمان ابراز می کنند . در این حالت افرادمعمولاً از منافع شخصی خود میگذرند و مسئولیت پذیری در راستای منافع دیگران را در اولویت قرار میدهند. مفهوم رفتار شهروندی سازمانی اولین بار توسط باتمان و ارگان در اوایل دهه 1980 میلادی به دنیای علم ارائه شد. تحقیقاتی که در زمینه رفتار شهروندی سازمانی انجام گرفت بیشتر برای شناسایی مسئولیتها و یا رفتارهایی بود که کارکنان در سازمان داشتند، اما اغلب نادیده گرفته می شد. این رفتارها با وجود اینکه در ارزیابی های سنتی عملکرد شغلی به طور ناقص اندازهگیری می شدند و یا حتی گاهی اوقات مورد غفلت قرار میگرفتند، اما در بهبود اثربخشی سازمانی مؤثر بودند.[ 7] این اعمال که در محل کار اتفاق میافتند را این گونه تعریف میکنند: » مجموعه ای از رفتارهای داوطلبانه و اختیاری که بخشی از وظایف رسمی فرد نیستند، اما با این وجود توسط وی انجام و باعث بهبود مؤثر وظایف و نقش های سازمان میشوند.[ 8] «
