بخشی از مقاله
چکیده:
برخلاف گذشته که از کارکنان انتظار می رفت تا در حد نقش های رسمی عمل کنند، در قراردادهای روانشناختی جدید رفتارهای فراتر از نقش مورد انتظار است؛ رفتار شهروندی سازمانی بر مبنای تفکری است که تنوعی از رفتارهای کارکنان را در بردارد نظیر انجام وظایف اخلاقی، کمک رسانی داوطلبانه، انجام وظایف بدوننظارت سازمانی و تحمل دشواری ها. افزایش این رفتار ممکن است حرکت سازمان های سنتی به محیط رقابتی جدید را آسان نموده و اثربخشی سازمانی را افزایش دهد. در مقاله ی پیش رو سعی شده است که میزان و نحوه تأثیرگذاری عوامل تعهد سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی سنجیده شود. نمونه مورد استفاده در این پژوهش کاربردی شامل 127 نفر از کارکنان بانک ملت شهرستان سمنان می باشد. داده ها با استفاده از پرسش نامه های تعهد سازمانی آلن و مایر و رفتار شهروندی سازمانی پودساکف و همکاران جمع آوری و به وسیله ی نرم افزار Spss و آزمون رگرسیون تحلیل شده اند. نتایج حاصله نشان داد که بین همه ی ابعاد تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه ی مستقیم و معنی داری وجود داشته و همچنین میزان اثرگذاری این عوامل نیز به ترتیب مشخص شد.
مقدمه
در دنیای پر رقابت امروزی سازمانها پیوسته به دنبال شیوه های جدیدی برای حداکثر کردن عملکرد و تلاش کارکنان شان هستند. سازمانها به منظور رقابت در صحنه جهانی و ارضای نیازها و انتظارات مشتریان و سازگاری با ماهیت در حال تغییر شغل تمایل دارند و در تلاش هستند تا کارکنانی جذب کنند که فراتر از نقش و وظیفه تعیین شده در شرح شغل عمل نمایند. سازمان ها بدون تمایل کارکنان به همکاری، قادر به توسعه اثربخشی خود نیستند. تفاوت همکاری خود جوش با اجباری، اهمیت فوق العاده ای داشته زیرا در حالت اجبار، فرد وظایف خود را در راستای مقررات، قوانین و استانداردهای تعیین شده سازمانی و صرفا در حد رعایت الزامات قانونی انجام می دهد در حالی که در همکاری داوطلبانه مقوله ورای وظیفه مطرح است و افراد کوشش ها، انرژی و بصیرت خود را برای شکوفایی توانایی های خود به نفع سازمان ابراز می کنند. در این حالت افراد معمولا از منافع شخصی خود می گذرند و مسئولیت پذیری در راستای منافع دیگران را در اولویت قرار می دهند - زارعی متین و همکاران،. - 1385 تعهد سازمانی منعکس کننده نگرش های افراد نسبت به ارزشها و اهداف سازمانی است و بیانگر نیرویی است که فرد را ملزم می کند تا در سازمان بماند و با تعلق خاطر، جهت تحقق اهداف سازمانی کارهایی را انجام دهد. افزایش تعهد سازمانی موجب افزایش بروز رفتارهای شهروندی سازمانی می گردد. تعهد سازمانی به شکل معنا داری با برخی از ابعاد رفتار شهروندی سازمانی ارتباط دارد. افراد متعهد به سازمان فداکاری، ملاحظه و وظیفه شناسی بیشتری نشان می دهند. در همین رابطه، پژوهش حاضر با هدف شناسایی نقش تعهد سازمانی و ارتباط آن با رفتار شهروندی سازمانی بانک ملت شکل گرفت تا نتایج این پژوهش، زمینه را برای توجه بیشتر به شرایط و جو محیط کاری موجد تعهد در بانک مساعدتر نماید.
بررسی ادبیات موضوع تعهد سازمانی
مفهوم و تعاریف تعهد سازمانی
زجاک و متیو - 1990 - اظهار می کنند که منابع موجود در مورد تعهد سازمانی دو دیدگاه کلی را در مورد این مفهوم ارائه می کند: یک دیدگاه تعهد سازمانی را امری نگرشی یا عاطفی می داند. براساس این دیدگاه تعهد سازمانی عبارت است از دلبستگی و علاقه قوی به سازمان و تعیین هویت با آن. از نظر مفهومی دست کم سه عامل می توان برای آن در نظر گرفت: .1 پذیرش و اعتقاد قوی به اهداف و ارزش های سازمان .2 تمایل به تلاش زیاد برای تحقق اهداف سازمان .3 تمایل شدید به باقی ماندن و عضویت در سازمان. دومین دیدگاه تعهد سازمانی را امری رفتاری تلقی می کند. این نوع تعهد که تعهد حسابگرانه معرفی می شود بر مبنای کارهای نظری بکر و هومنز استوار است. در این دیدگاه افراد به دلیل مزایا و منافعی که دارند و سرمایه گذاری هایی که در سازمان کرده اند به سازمان دلبسته می شوند و به عضویت خود در سازمان ادامه می دهند - بودلایی و همکاران، . - 1390 پژوهشگران در تعریف تعهد سازمانی دیدگاه های مختلفی داشته اند که در ادامه به تعدادی از آن ها اشاره می شود:
شهید مطهری - - 1370 درباره تعهد چنین می گوید: تعهد به معنای پایبندی به اصول و فلسفه یا قراردادهایی است که انسان به آن ها معتقد است و پایدار به آن ها می باشد - خنیفر و همکاران، . - 1388 از نظر ویلیامسون و اندرسون - 1991 - تعهد عبارت است از شدت و گستردگی مشارکت فرد در سازمان، احساس تعلق به سازمان و شغل و احساس هویت. سالانسیک - 1977 - تعهد را عبارت از پیوند دادن فرد به اعمال و اقدامات فردی وی می داند - احمدپور و شایمی، . - 1378 چاتمن و اورایلی - 1986 - تعهد سازمانی را به معنی حمایت و پیوستگی عاطفی با اهداف و ارزشهای یک سازمان، به خاطر خود سازمان و دور از ارزشهای ابزاری آن - وسیله ای برای دستیابی به اهداف دیگر - تعریف کرده اند - اسماعیلی،. - 1380 مِیِر و آلن - 1993 - تعهد سازمانی را نوعی حالت روانی تعریف می کنند که بیانگر تمایل، نیاز و یا الزام جهت ادامه خدمت در یک سازمان می باشد - نصراصفهانی و همکاران، . - 1390 به طور کلی تعهد را می توان احساس وفاداری، داشتن هویت و احساس مسئولیت فردی و شغلی و سازمانی تعریف نمود - احمدپور و شائمی، . - 1378
مولفه های تعهد سازمانی
مایر و آلن در تحقیقی که انجام دادند تعهد سازمانی را در قالب ابعاد سه گانه زیر تقسیم کردند - Meyer and Allen, : - 1991
1. تعهد عاطفی: فرد هویت خود را از سازمان می گیرد، و به آن احساس تعلق و وابستگی می کند و از ادامه عضویت در آن لذت می برد و سازمان را ترک نمی کند.
2. تعهد مستمر - پایدار - : تمایل به انجام فعالیت مستمر بر اساس تشخیص فرد از هزینه های مرتبط با ترک سازمان.
3. تعهد هنجاری: افراد در سازمان می مانند چون احساس تکلیف می کنند که نباید سازمان را ترک نمایند.
رفتار شهروندی سازمانی مفهوم و تعاریف رفتار شهروندی سازمانی
بولینو و ترن لی - - 2003 اغلب واژه شهروند و شهرنشین را به عنوان مترادف یا دارای مفاهیم نزدیک به هم به کار می برند اما حوزه مفهومی شهروندی با حوزه مفهومی شهرنشینی بسیار متفاوت است. درحالی که شهروندی اشاره به مجموعه حقوق و وظایف یک انسان در یک جامعه اجتماعی و سیاسی دارد، شهرنشینی شیوه ای از زندگی در محیط شهری است. بنابراین این دو در یک طیف قرار ندارند از این رو شهروندی مربوط به یک مکان خاص نیست درحالی که شهرنشینی اشاره بر نوعی از رفتار و یا الگوی زیستی در یک محیط خاص - شهر - دارد. شهروندی مفهومی بسیار گسترده، کلی و عمومی است که سازمان اجتماعی، سازمان سیاسی و سازمان اقتصادی جامعه را به خود معطوف می کند. شهروندی قصد ارائه موقعیت و هویت مشترک و عام را دارد که به پیوند و همبستگی میان اعضای جامعه کمک می کند - ملکی، - 1391 خواستگاه اولیه شهروند سازمانی در علوم سیاسی بوده است جایی که در آن با عناوین شهروند سازی در متون ارسطو و افلاطون از آن یاد می کردند. از زمانی که اورگان و همکارانش - بتمن و اورگان، 1983، اسمیت و اورگان و نیر، - 1983 برای اولین بار این اصطلاح را در اوایل دهه 80 ابداع کردند مقاله های زیادی در مورد رفتار شهروندی سازمانی و مفاهیم مرتبط با آن مانند
