بخشی از مقاله
چکیده
در هر اقتصاد بهره وری و رشد بهره وری عوامل تعیین کننده بسیار مهمی هستند که درآمد سرانه را افزایش می دهند. در تولید، بهره وری را می توان در استفاده از منابع و یا دستیابی به سطح بالاترین خروجی ممکن با مجموعه ای از نهاده ها تعریف کرد. یکی از متداول ترین روش ها جهت استفاده کارا از نهاده های تولیدی، استفاده از توابع تولید است زیرا به کمک این توابع می توان بسیاری از مسائل اقتصادی موجود در یک واحد کشاورزی یا یک منطقه را پاسخ داد. در این تحقیق جامعه ی آماری، جو کاران استان آذربایجان غربی هستند. با استفاده از نمونه گیری خوشه ای اطلاعات تکمیلی مورد نظر از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه برای سال زراعی 93-94 جمع آوری و سپس با استفاده از تکنیک های اقتصاد سنجی و نرم افزار Eviews× به برآورد تابع تولید مناسب پرداخته شده است. نتایج این تحقیق نشان داده است که دسترسی به اعتبارات، سطح تحصیلات، بذر و کود مصرف شده تأثیر مثبت و روشهای نوین آبیاری، اندازه زمین زراعی و میزان سم مصرف شده تأثیر منفی در تولید جو آبی در استان آذربایجان غربی داشته است. در برنامه ریزی های اقتصاد مقاومتی به ویژه از طریق ارتقای بهره وری به این نتایج باید توجه شود.
مقدمه
اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی ها و تأکید روی مزیت های تولید داخلی و تلاش برای خود اتکایی است. با توجه به اهمیت جو و نقش آن به عنوان منبع غذایی اصلی بسیاری از جوامع، تولید و خودکفایی این محصول از سیاستهای مهم کشاورزی هر کشوری می باشد، بنابراین بررسی وضعیت تولید و هزینه این محصول اهمیت ویژه ای دارد. جو قدیمی ترین محصولات زراعی دنیا بوده که قدمت آن را زیادتر از گندم و ارزن می دانند. نقش غلات به ویژه جو در تأمین غذای انسانی، تأمین پروتئین حیوانی از راه خوراک دام و طیور و نیز برخی مصارف صنعتی اهمیت خاصی دارد. در دنیا جو پس از گندم، برنج و ذرت چهارمین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده و در ایران پس از گندم بیشترین سطح زیر کشت را دارد. دانه جو در بین ملت های مختلف احترامی خاص داشته است. چینی ها جو را یکی از نباتات مقدس و یونانی ها جو را اولین غذایی که خداوند برای انسان خلق کرده است می دانسته اند. جو گیاهی مقاوم به خشکی ،گرما وکمبود مواد غذایی درخاک است و ×در بیش از صد کشور دنیا کشت می شود. وطن اصلی جو را کشور حبشه، اتیوپی امروز و نیز آسیای جنوب شرقی می باشد. وضعیت اقتصادی کشورمان ایجاب می ×کند که بخش کشاورزی را بعنوان محور توسعه اقتصادی کشور تلقی کنیم. در هر اقتصاد بهره وری و رشد بهره وری عوامل تعیین کننده بسیار مهمی هستند که درآمد سرانه را افزایش می دهند. در تولید، بهره وری را می توان در استفاده از منابع و یا دستیابی به سطح بالاترین خروجی ممکن با مجموعه ای از نهاده ها تعریف کرد. ×
تعریف و بیان مسأله
واژه ی بهره وری برای نخستین بار به وسیله فرانسواکنه اقتصاددان مکتب فیزیوکراسی در قرن هجدهم، به کار برده شده است. تعریف های متعددی از بهره وری شده است. اما به طور کلی یکی از معمولی ترین تعریف بهره وری، نسبت ستانده به داده است. در سال 1883 فردی به نام لیتر، بهره وری را دانش و فن تعریف کرد. در سال 1950 سازمان همکاری اقتصادی اروپا به طور رسمی بهره وری را چنین تعریف کرد: بهره وری حاصل کسری است که از تقسیم مقدار یا ارزش محصول بر مقدار یا ارزش یکی از عوامل تولید به دست می آید. سطح زیر کشت جو در استان آذربایجان غربی در سال زراعی 94 حدود×14100هکتار جو آبی و ×30400هکتار جو دیم با تولید سالانه ×102000تن می باشد که از نظر آماری دومین گیاه زراعی کشت شده در این استان می باشد، بنابراین بررسی وضعیت تولید و هزینه این محصول اهمیت ویژه ای دارد. توسعه اقتصادی در یک بخش مستلزم افزایش تولید در آن بخش می باشد. افزایش تولید به طور عمده از دو طریق میسر می باشد، .1 به کار گیری بیشتر عوامل تولید، که این امر به علت وجود کمبودهای منابع تولیدی، با محدودیت×هایی مواجه می باشد. .2 به کارگیری روش های پیشرفته تر و کارآمدتر تولید و به عبارتی افزایش عملکرد و بازده عوامل تولید از طریق کاربرد فن آوریهای مناسب در روند تولید. در این تحقیق با استفاده از مفاهیم بهره وری و تابع تولید، بازده عوامل تولیدی به کار رفته در فرایند تولید جو در استان آذربایجان غربی مورد بررسی قرار می گیرد.
مبانی نظری و مروری بر مطالعات گذشته
یکی از متداول ترین روش ها جهت استفاده کارا از نهاده های تولیدی، استفاده از توابع تولید است زیرا به کمک این توابع می توان بسیاری از مسائل اقتصادی موجود در یک واحد کشاورزی یا یک منطقه را پاسخ داد. با استفاده از داده های مربوط به تولید جو آبی تمامی استان های کشور در سال زراعی 1388-89 به وسیله توابع تولید کاب داگلاس و متعالی به برآورد مدل و سپس به تعیین بهره وری هر یک از عوامل و نهاده های تولید پرداخته شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داده است که نهاده های ماشین آلات و نیروی کار مؤثرترین عوامل تولید بوده و بیشترین بهره وری را در تولید جوآبی دارند. - ارسلان بد و کیانی قلعه سرد، . - 1382 عملکرد و تولید جو در سال زراعی 92-93 در استان آذربایجان غربی به صورت زیر بوده است: سطح زیر کشت جو آبی 14000 هکتار بوده است که تولید این محصول برای جو آبی 49539 تن و عملکرد جو آبی 2967 کیلوگرم در هکتار بوده است. میزان مصرف آب در بخش کشاورزی 92 درصد می باشد. شرایط جوی میزان بارندگی ایجاب می کند که در بخش وسیعی از کشور برای کشت محصولات زراعی آبیاری انجام شود اما به دلیل عدم دسترسی به منابع آبی کافی و پایدار، بخش کشاورزی با مشکل جدی روبرو می باشد. بنابراین در تولید این محصول باید به کنترل میزان آب مصرفی توجه نمود - آمارنامه کشاورزی، . - 1383 یکی از راهکارهای مدیریت آب، تعیین قیمت واقعی نهاده آب در تولید محصولات مختلف کشاورزی است. در این مطالعه تابع تولید دو محصول گندم و جو در سه استان خراسان شمالی، خراسان جنوبی و خراسان رضوی با هدف تعیین ارزش آب با استفاده از فرم تابعی ترانسلوگ و اطلاعات آماری مربوط به سال زراعی 1358-68 برآورد شده است. نتایج حاصل از تحلیل یافته ها نشان داد که قیمت واقعی آب در سه استان خراسان شمالی، خراسان رضوی و خراسان جنوبی در کشت محصول جو به ترتیب برابر با 703/01، 1343/67، 112/67 ریال بر متر مکعب می باشد. بنابر این اصلاح تدریجی قیمت آب نسبت به قیمت موجود، می تواند منجر به مصرف بهینه آن در کشت این محصول و افزایش بهره وری و کارایی گردد - حیاتی و همکاران، . - 1388
مطالعه ای در خصوص تجزیه و تحلیل بهره وری اقتصادی تولید جو در منطقه ای از اتیوپی با استفاده از داده های مقطعی جمع آوری شده از 150 نمونه به طور تصادفی صورت گرفت. نتایج نشان داد که سن، تحصیلات، کل زمین های کشاورزی ، اندازه خانواده، حاصلخیزی خاک، درآمد خارج از مزرعه، جنس، تناوب زراعی و مالکیت دام کارایی فنی را تحت تأثیر مثبت و معنی دار قرار داده در حالی که تکه تکه شدن زمین و کل هزینه ها اثر منفی و معنی دار بود - بتی، . - 2014
روش تحقیق
در این تحقیق شش فرضیه آزمون شده اند:
-1 تولید کنندگان جو نهاده ها را به مقدار بهینه مصرف نمی کنند.
-2 دسترسی به بازار نهاده ها و بازار محصول بر میزان بهره وری تأثیر دارد .
-3 استفاده از سیستم های آبیاری نوین در بخش کشاورزی باعث افزایش بهره وری آب خواهد شد. -4 اندازه زمین زراعی و پراکندگی آن بر بهره وری جوکاران تأثیرگذار است.
-5 تحصیلات و تجربه ی جوکاران بر بهره وری مؤثر است.
-6 میزان دسترسی به اعتبارات بخش کشاورزی بر میزان بهره وری تولید کنندگان جو تأثیر می گذارد. در این تحقیق از معیار ⁄ برای آزمون فرضیه ها استفاده شده است. چنانچه این نسبت برابر واحد شود نشان می دهد که بهره برداران از نهاده ها به اندازه بهینه استفاده می کنند و در صورتی که این کسر بزرگتر از واحد شود
